Kathimerini.com.cy
Τις προάλλες μπαίνοντας στην αίθουσα πρώτης τάξης δημοτικού σχολείου της Λευκωσίας, για να μας δείξει η δασκάλα πώς γίνεται σήμερα το μάθημα, το βλέμμα αφαιρέθηκε κι εστίασε στα γράμματα της αλφαβήτου που ήταν αναρτημένα στον τοίχο, με τη σειρά. Κάθε γράμμα μια εικόνα για να θυμούνται ευκολότερα τα πρωτάκια, με ένα σήκωμα του κεφαλιού, ποιο είναι ποιο: Ι για τον ιπποπόταμο, Ο για το οχταπόδι, Υ για το υποβρύχιο και πάει λέγοντας. Στα τελευταία γράμματα το βλέμμα σκάλωσε: φι, ψι, ωμέγα. Τρεις φθόγγοι με κοίλη γραφή, δύσκολη για τα άγουρα ακόμη χέρια των εξάχρονων, γνωστοί μόνο στους ελληνόφωνους της υφηλίου, άντε και από αδερφότητες αμερικανικών πανεπιστημίων. Αίφνης η διαδικασία εντός της τάξης είχε πάρει μια άλλη τροπή: στα μάτια μου, τα παιδιά, στα θρανία των οποίων φιλοξενούμασταν προσωρινά, δεν ήταν άλλη μια φουρνιά μαθητών της πρώτης τάξης που πασχίζει να μάθει γραφή και ανάγνωση, αλλά ακόμη μια γενιά που μυείται σε μια γλώσσα που γράφεται και διαβάζεται αδιάκοπα εδώ και 3.500 χρόνια. Ο μόχθος της δασκάλας να τους διδάξει δύο φθόγγους τη βδομάδα δεν ήταν πια ένα επαγγελματικό καθήκον, αλλά ένας διαλεκτικός κρίκος σε μια αλυσίδα που μας κρατάει σε επαφή με τους ανθρώπους που, στον ίδιο πάνω κάτω γεωγραφικό χώρο, δεκάδες αιώνες πριν, σκάλιζαν τα ίδια γράμματα, λέξεις και ονόματα σε μάρμαρα που σώζονται ώς τις μέρες μας, το ίδιο αλφάβητο που αποτέλεσε τη βάση για τη δημιουργία άλλων αλφαβήτων, όπως το κυρίαρχο στις μέρες μας λατινικό.
Άραγε μαθαίνουν αυτή την ιστορία τα παιδιά που πασχίζουν να μεταβούν από την παιγνιώδη φύση της νηπιακής ηλικίας στις απαιτήσεις του μαθητικού βίου; Τους επισημαίνει κάποιος τη σπουδαιότητα αυτής της εκκίνησης για να τους δώσει μια ώθηση, σαν σε μύθο, ή η διδασκαλία περιορίζεται αυστηρά στην κάλυψη της σχολικής ύλης, με όσα πληκτικά αυτό συνεπάγεται για παιδιά έξι κι εφτά ετών; Δεν θα μπορούσε το ταξίδι στον κόσμο της ελληνικής γλώσσας να ξεκινά με το ξετύλιγμα ενός μίτου που θα κάνει τα παιδιά συνοδοιπόρους του Ομήρου, των αρχαίων φιλοσόφων και τραγωδών και των σύγχρονων συγγραφέων, ανάμεσά τους και Κυπρίων, για να τους δώσει ώθηση να αγαπήσουν τη γλώσσα που θα μελετούν για τα επόμενα δώδεκα χρόνια τουλάχιστον;
Και, τελικά, με ποια διαδικασία, συνειδητή ή απλώς από αστοχία, καταλήγει το εκπαιδευτικό μας σύστημα, αντί να μυεί, να απωθεί τα παιδάκια από κάθε γνώση και επίγνωση αυτής της εκπληκτικής συνέχειας της ελληνικής γλώσσας; Εντάξει, ας μη γενικεύουμε κι ας μην αφορίζουμε. Δεν απωθούνται όλα τα παιδάκια, κι όλοι οι μαθητές στην πορεία, από τη γλώσσα και τα μυστικά της. Αλλά πολλά από αυτά. Τόσο πολλά ώστε οι επιδόσεις τους σε εξετάσεις και διεθνείς μετρήσεις να είναι απογοητευτικές. Και μην επικαλεστεί κανείς εκείνο το πρόχειρο ότι είμαστε τάχα τόσο μοναδικοί ώστε να μην εμπίπτουμε στα διεθνή κριτήρια…
Το κείμενο και η άποψη που διατυπώνουμε δεν έχει να κάνει με τους εκπαιδευτικούς. Αυτοί, άλλοι με εξαίρετο τρόπο και εφευρετικότητα κι άλλοι με τις συνήθεις εκπτώσεις και προσαρμογές, εφαρμόζουν ένα αναλυτικό πρόγραμμα που εκπονείται σε υπουργεία και συμβούλια. Το θέμα είναι ποιοι, με ποια οράματα και με ποιες επιδιώξεις τα εκπονούν. Ή για να το πούμε αλλιώς, πόσο οι ίδιοι αγαπούν και γνωρίζουν αυτό που πρόκειται να διδαχθεί. Πόσο δοκιμάστηκαν στις σχολικές αίθουσες, ποιες επιτυχίες μπορούν να επικαλεστούν για τις μεθόδους τους. Δεν είναι καταπληκτικό και καταθλιπτικό το ότι κάθε μεταρρύθμιση οδηγεί σε χειρότερα αποτελέσματα;
Για να μη μακρηγορούμε, η γλώσσα είναι μια καθημερινότητα, εξυπηρετεί την ανάγκη της επικοινωνίας, μεταδίδει μηνύματα. Και η εκμάθησή της, η καλλιέργεια και η ανάπτυξη γλωσσικών δεξιοτήτων δεν περνά μόνο από γραμματικούς κανόνες, απομνημόνευση ρητορικών σχημάτων και εξιχνίαση καλολογικών στοιχείων. Αυτός είναι ο σίγουρος τρόπος της αποτυχίας, δοκιμάστηκε και οδήγησε σε πτώχευση. Η γλώσσα είναι ένα παιχνίδι με τον χρόνο, τις έννοιες, την ιστορία. Αν ένα αναλυτικό πρόγραμμα δεν είναι σε θέση να προκαλέσει την περιέργεια, τους συνειρμούς, το ενδιαφέρον, την ανακάλυψη, δεν είναι πετυχημένο. Ελλάδα και Κύπρος ακολουθούν ένα σύστημα απομνημόνευσης που απωθεί. Αυτό το σύστημα αρκείται στην επίκληση του μεγαλείου χωρίς να το αποδεικνύει. Και ό,τι δεν αποδεικνύεται, γίνεται αντιπαθητικό στα παιδιά. Δεν αγαπιέται και απορρίπτεται. Δεν είναι ώρα λοιπόν να το πάρουμε αλλιώς; Ειδικά εδώ στην Κύπρο, όπου το γλωσσικό ιδίωμα, διάλεκτο πείτε το ή όπως αλλιώς, δίνει στο πιάτο και με τον πιο εύπεπτο τρόπο άπειρα παραδείγματα για τη συνέχεια της γλώσσας. Παίξτε λοιπόν, και θα δείτε αποτελέσματα.
*Η Χρύστα Ντζάνη είναι σύμβουλος επικοινωνίας. Η Κατερίνα Στεφάνου είναι επιμελήτρια εκδόσεων.
