Ο κ. Μάριος Θρασυβούλου στο βιβλίο του «Μακάριος 1948 – 1959: Η πολιτική ηγεμονία και η εξέλιξη προς τον αυταρχισμό» στη σ. 172 υιοθετεί άκριτα την άποψη των Χριστοφή Οικονομίδη και Ανδρέα Φάντη ότι οι 19 εκρήξεις βομβών, που συνέβησαν στις 29.2.1956 λίγο πριν από την κρίσιμη συνάντηση του Μακαρίου με τον κυβερνήτη της Κύπρου, σερ Τζων Χάρντινγκ, και τον Βρετανό υπουργό Αποικιών, Άλαν Λένοξ-Μπόιντ, έγιναν με διαταγή του Μακαρίου. Αγνοεί ισχυρότατες μαρτυρίες προσώπων που είχαν άμεση εμπλοκή στα γεγονότα και που είναι οι εξής:
1. Μαρτυρία του αρχηγού της ΕΟΚΑ Γεώργιου Γρίβα-Διγενή: Σε απομνημονεύματά του, που εξέδωσε στα αγγλικά ο Charles Foley με τίτλο «The Memoirs of General Grivas», ο Στρατηγός αναφέρει ρητώς ότι ο ίδιος, αντίθετα με την επιθυμία του Μακαρίου, διέταξε τη ρίψη των βομβών, και εξηγεί (σ. 64): «Ο Μακάριος φαινόταν να νομίζει ότι υπήρχε κάποια ευκαιρία να φτάσουμε σε μια συμφωνία, και, παρ’ όλο που εγώ δεν το πίστευα, στις 15 Φεβρουαρίου διέταξα μυστικά αναστολή όλων των επιθέσεων […]. Είχα μικρή εμπιστοσύνη στην βρετανική ειλικρίνεια […]. Γι’ αυτό αποφάσισα να ενεργήσω αντίθετα προς τις επιθυμίες του Μακαρίου και να κάμω μια προειδοποιητική επίδειξη της δύναμής μας πριν από τον τελικό γύρο των συνομιλιών. Το βράδυ της 29ης Φεβρουαρίου, μία ώρα πριν από την συνάντηση-κλειδί μεταξύ του Μακαρίου, του Χάρντινγκ και του Βρετανού υπουργού Αποικιών Λένοξ-Μπόιντ […] επέτρεψα στους άνδρες μου να προκαλέσουν την έκρηξη 19 βομβών στην Λευκωσία.» (ολοκληρωμένο το απόσπασμα μπορεί κάποιος να το δει και στο βιβλίο μου «Ιστορία του Κυπριακού: Τα Χρόνια μετά την Ανεξαρτησία», 1η έκδοση 2004, 2η έκδοση 2008, σ. 49).
Κάποιοι, χωρίς να φυλλομετρήσουν καν το βιβλίο, πρόβαλαν τον φαιδρό ισχυρισμό ότι όσα γράφονται σ’ αυτό είναι ιστορία που έπλασε ο Foley και όχι γνήσια απομνημονεύματα του στρατηγού Γρίβα. Όμως ο Στρατηγός διεκδικεί πνευματικά δικαιώματα επί του βιβλίου, αφού σε αυτό υπάρχει η ένδειξη «copyright George Grivas Dighenis». O Foley στο προλογικό του σημείωμα βεβαιώνει ότι για τη συγγραφή του βιβλίου είχε επανειλημμένες συναντήσεις με τον Στρατηγό και ότι αυτός «has corrected and supplemented the work in progress and approved the final text». Το βιβλίο εκδόθηκε το 1964. Από τότε και ώς τον θάνατό του ο Γρίβας ουδέποτε αποκήρυξε οτιδήποτε απ’ όσα γράφονται σ’ αυτό.
2. Μαρτυρία του αρχιεπισκόπου Μακαρίου: Στην ταινία του Ευάγγελου Ιωαννίδη «Μακάριος: η Μεγάλη Πορεία» ο Αρχιεπίσκοπος αναφέρει διά ζώσης: «Σ’ όλη την διάρκεια των συζητήσεών μου [με τον Χάρντινγκ] ο Γρίβας τηρούσε εκεχειρία. Δυστυχώς το τελευταίο βράδυ, που είχα συνάντηση με τον Χάρντινγκ, και στην οποία ήταν παρών και ο Βρετανός υπουργός Αποικιών, ο Γρίβας διέταξε να ρίξουν βόμβες σε διάφορα κυβερνητικά κτίρια. Ο Κυβερνήτης υποψιαζόταν ότι εγώ είχα διατάξει αυτές τις ενέργειες για εκβιασμό […]». Ο Μακάριος παραπονείται ότι η ενέργεια του Γρίβα είχε δυσμενείς συνέπειες τόσο για το εθνικό μας θέμα, όσο και για τον ίδιο, που εξορίστηκε στις Σεϋχέλλες.
Είναι πασίγνωστο ότι ο Μακάριος ήταν ο πολιτικός αρχηγός του Αγώνα, ενώ ο Γρίβας στρατιωτικός αρχηγός. Οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ έπαιρναν εντολές αποκλειστικά από τον Γρίβα. Ο ισχυρισμός ότι ο Μακάριος έδινε απευθείας διαταγές στα μέλη της ΕΟΚΑ αποτελεί έναν πελώριο παραλογισμό.
3. Μαρτυρία του Ησύχιου Σοφοκλέους, τον οποίο ο Γρίβας είχε διορίσει αρχηγό των ομάδων κρούσεως Λευκωσίας και προαστίων, και ο οποίος είχε οργανώσει την επιχείρηση της ρίψης βομβών στις 29.2.1956. Διαψεύδοντας τον ισχυρισμό ότι τις βόμβες παρέλαβε ο αγωνιστής Μελής Δημητρίου από το Συνοδικό της Αρχιεπισκοπής, έγραψε στον Φιλελεύθερο, 30.5.2011: «Ο Μελής ήταν ένας από τους ομαδάρχες που είχα υπό την ευθύνη μου. Εργαζόταν στο τυπογραφείο της Αρχιεπισκοπής, που ανήκε στο κτιριακό συγκρότημα της Αρχιεπισκοπής, αλλά ήταν εντελώς ανεξάρτητο. Βρισκόταν στην οδό Ισαακίου Κομνηνού. Εγώ αυτοπροσώπως παρέδωσα μέρος των βομβών στον Μελή στο τυπογραφείο, ενώ άλλες παρέδωσα σε άλλους χρησιμοποιώντας ως μεταφορέα την αδελφή μου Ξένια.». Σε μένα προσωπικά ο Ησύχιος είπε ότι τις βόμβες παρέλαβε από το εργαστήριο τού Σταύρου Στυλιανίδη στον Τακτακαλά, στον οποίο είχε παραδώσει προηγουμένως υλικά από το σιδηρουργείο Χαραλαμπίδη, στο οποίο εργαζόταν και ο Στυλιανός Λένας. Όπως μου είπε, η εντολή για τις εκρήξεις στις 29.2.1956 δόθηκε από τον Αρχηγό της ΕΟΚΑ με σημείωμα που του παρέδωσε ο Παπασταύρος Παπαγαθαγγέλου. Έγραψε επίσης: «Ουδέποτε είπα ή άφησα να εννοηθεί ότι ο Μακάριος μου έδωσε εντολή να ρίξω τις βόμβες. Ο Μακάριος με κάλεσε την επομένη των εκρήξεων και ζητούσε να μάθει τι είχε συμβεί. Αν εκείνος είχε δώσει την εντολή, δεν θα ζητούσε να μάθει ποιοι και γιατί έριξαν τις βόμβες.».
4. Η μαρτυρία του Ησύχιου Σοφοκλέους επιβεβαιώνεται από τον ίδιο τον Παπασταύρο Παπαγαθαγγέλου. Στο βιβλίο του «Πώς Έζησα την Προπαρασκευή και τον Αγώνα της ΕΟΚΑ» γράφει, σ. 300: «Λίγες μέρες πριν από τούτη τη συνάντηση [του Μακαρίου με τους Χάρντιγκ και Μπόιντ στις 29.2.1956] ο Αρχηγός Διγενής είχε δώσει εντολή που έλεγε, κατά την νύχτα των συνομιλιών οι ομάδες κρούσεως να προσβάλουν όσο το δυνατόν πιο πολλούς στόχους με βόμβες.» (οι εντολές του Διγενή προς τα μέλη της ΕΟΚΑ στη Λευκωσία διαβιβάζονταν μέσω του Παπασταύρου, πριν από την εξορία του στις Σεϋχέλλες).
Ο κ. Θρασυβούλου εκτός από το βιβλίο «The Memoirs of General Grivas» αγνοεί και το επίσης βασικό βιβλίο του Robert Holland, «Britain and the Revolt in Cyprus, 1954 – 1959». Πάντως το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων Μακαρίου – Χάρντινγκ δεν οφειλόταν στις εκρήξεις των 19 βομβών. Βλέπε γι’ αυτό και την εργασία μου «Οι διαπραγματεύσεις Μακαρίου – Χάρντινγκ και οι λόγοι της αποτυχίας τους», στο συλλογικό έργο «Για τα 100 Χρόνια από τη Γέννηση του Εθνάρχη Μακαρίου Γ΄», έκδοση Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, σ. 119-127.
Ο κ. Γιάννης Κ. Λάμπρου είναι φιλόλογος – ιστορικός, συγγραφέας.
