Ήταν ορθή η επιλογή του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του 1955-59, ο αντιαποικιακός αγώνα «εν όπλοις» για την ελευθερία του κυπριακού λαού; Άκριτοι «κριτές», ανιστόρητοι «ιστορικοί» και αυτόκλητοι «αναλυτές» επιχειρούν τα τελευταία χρόνια αυθαίρετες προσεγγίσεις καταλήγοντας σε αυτό που οι ίδιοι ονομάζουν «απομυθοποίηση της ιστορίας». Για να καταλήξουν τελικά στο συμπέρασμα, το οποίο μάλιστα παρουσιάζουν ως τεκμηριωμένο, ότι ο αγώνας της ΕΟΚΑ υπήρξε ένα τραγικό λάθος. Οι αρνητές αυτοί του ’55-59 εκκινούν από το αποτέλεσμα, που ήταν δυστυχώς μια φαλκιδεμένη εν πολλοίς ανεξαρτησία, για να απαξιώσουν είτε τη μορφή του αγώνα είτε τον χρόνο της εκδήλωσής του. Είναι δυνατόν οι συνωμοσίες, οι εξωτερικές επεμβάσεις, οι εσωτερικές συμπεριφορές εθνικής απρονοησίας, απερισκεψίας και απροκάλυπτης προδοσίας που οδήγησαν στο πραξικόπημα, την τουρκική εισβολή και τη μέχρι σήμερα συνεχιζόμενη στρατιωτική κατοχή και διαίρεση της Κύπρου να βαρύνουν την ιστορική πρωτοβουλία για αποτίναξη του αποικιακού ζυγού;
Σε αντίθεση με τους ανιστόρητους αυτούς ισχυρισμούς, το μεγάλο βήμα του κυπριακού ελληνισμού να κινηθεί από το τέλμα και τις δύσκαμπτες και ηττοπαθείς αντιλήψεις που παρέμεναν ως προϊόν της πίκρας των αποτυχημένων δειλών βημάτων του παρελθόντος προς μια κατεύθυνση ριζοσπαστική που συνιστούσε ρήξη ως προς τις συμπεριφορές και τις πρακτικές που είχαν ακολουθηθεί στο παρελθόν, είναι το βασικό επίτευγμα του ’55-59.
Και πραγματικά. Ο ένοπλος αντιαποικιακός αγώνας αποτελούσε πράξη αναίρεσης κάθε προηγούμενης στάσης και απόρριψη της λογικής της ισορροπίας του ισοζυγίου δυνάμεων και των δήθεν ρεαλιστικών εκτιμήσεων, που αν επικρατούσαν θα οδηγούσαν στην απονέκρωση κάθε κίνησης για δυναμική αντιπαράθεση προς την αποικιοκρατική δύναμη. Υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι, ανεξάρτητα από λάθη και παραλείψεις, ο αγώνας της ΕΟΚΑ εξελίχθηκε σε ένα κίνημα που αγκαλιάστηκε από τη συντριπτική πλειοψηφία του κυπριακού ελληνισμού, ή ότι υπήρξε ένα κίνημα αντιαποικιακό, αντιιμπεριαλιστικό και γνήσια εθνικοαπελευθερωτικό; Η εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση του ’55-59 εξέφρασε την οριστική αποδέσμευση του λαού μας από τις συντηρητικές αναστολές και τα σύνδρομα ενός υποβόσκοντος μακροχρόνιου συμβιβασμού με τη «μοίρα των αδύναμων και μικρών», που θα πρέπει αγόγγυστα να συμφιλιώνονται με τη δουλεία, την καταπίεση και την ανελευθερία. Η κατάληξη αυτού του αγώνα δεν ήταν η εκπλήρωση της μεγάλης προσδοκίας, μπορούμε ωστόσο με βεβαιότητα να διαπιστώσουμε ότι η πρωτοβουλία είναι ιστορικά δικαιωμένη. Θα αποτελούσε βαθύτατη και ανιστόρητη προσέγγιση, στο όνομα και με επιχείρημα το ανολοκλήρωτο του εγχειρήματος, να ισχυριστεί κάποιος ότι ο αγώνας έγινε επί ματαίω και πολύ περισσότερο να αποφανθεί ότι η επιλογή της χρονικής στιγμής και ο χαρακτήρας του αγώνα συνέτειναν στα δεινά που σημάδεψαν τη μέχρι σήμερα πορεία μας.
Ο συμβιβασμός του 1959 ως προϊόν και αποτέλεσμα της αντίληψης και νοοτροπίας που χαρακτήριζε τις μετεμφυλιακές κυβερνήσεις των Αθηνών, δεν μπορεί να μετατοπίζεται ως ιστορική ευθύνη και εθνικό ανόμημα στο κίνημα του 1955-59. Βάρυνε και βαραίνει την ανεπαρκή και όχι μόνο τότε ελληνική ηγεσία, που, όπως επιβεβαιώθηκε αργότερα, λειτουργούσε σε αρμονία με τα συμφέροντα της υπερατλαντικής δύναμης.
Τα μεγάλα επιτεύγματα του αγώνα του 1955-59 υπήρξαν:
1) Η οριστική αποδέσμευση του λαϊκού κινήματος από τις ψυχώσεις και τα σύνδρομα της εθνικής μειονεξίας.
2) Η αποφασιστική ρήξη με το παρελθόν και η άμεση αμφισβήτηση των λογικοφανών αναλύσεων των συσχετισμών και των ισοζυγίων.
3) Η εθνική αυτοεπιβεβαίωση μέσα από μια διαδικασία δυναμικής αφύπνισης και αποκατάστασης αισθήματος εμπιστοσύνης προς τις αστείρευτες δυνάμεις του λαού.
4) Η απόρριψη της παγίδευσης του κυπριακού λαού σε ένα μόνιμο ιστορικό περιθώριο και η αναγόρευσή του σε υπαρκτή συνιστώσα μιας εθνικής οντότητας.
5) Η ενεργός και ισότιμη συμμετοχή του λαού μας σε μια παγκόσμια προσπάθεια αμφισβήτησης του επικυρίαρχου ρόλου των αποικιοκρατικών δυνάμεων, που έπαιρνε τη μορφή επαναστάσεων –χιονοστιβάδας στην Αφρική και στην Ασία. Μια προσπάθεια που καθόρισε την ουσιαστική διαμόρφωση του μεταπολεμικού πολιτικού χάρτη της ανθρωπότητας.
6) Η δημιουργία του ανεξάρτητου κράτους της Κυπριακής Δημοκρατίας, που παρά τα επαχθή βάρη της κηδεμονίας των υπολειμμάτων του αποικισμού και των συνταγματικών παγίδων εξακολουθεί να αποτελεί σήμερα το ύψιστο όπλο μας στον αγώνα για απελευθέρωση από την τουρκική κατοχή και την εθνική επιβίωση του λαού μας.
7) Ο αγώνας του 1955-59, για τον οποίο μπορεί ο κυπριακός ελληνισμός να σεμνύνεται, αποτελεί μια ιστορική συνηγορία και για τη σημερινή μας κατεύθυνση στη βάση των σημερινών συνθηκών της χρονικής και πολιτικής συγκυρίας. Μέσα στο νέο ευρωπαϊκό περιβάλλον, με μια νέα εθνική αυτοπεποίθηση, μπορούμε να ανοίξουμε τον δρόμο για να μπει η Κύπρος σε ένα νέο ιστορικό κύκλο, αφήνοντας πίσω της ένα επώδυνο και πολυαίμακτο παρελθόν.
Ο κ. Γιαννάκης Λ. Ομήρου είναι πρώην πρόεδρος Βουλής των Αντιπροσώπων.
