Οι στρατιώτες του Hooker μετά από τρεις ημέρες μαχών, κατά τον αμερικανικό εμφύλιο, ήταν σε θέση να ξεκουραστούν. Το πρωινό της 3ης του Μάη 1863 όμως 25.000 στρατιώτες του στρατηγού Jackson της Συνομοσπονδίας, αιφνιδίασαν το τάγμα του Hooker, σ’ ένα από τους πιο αιματηρούς αιφνιδιασμούς του πολέμου.
Οι καλοί στρατηγοί δεν σκέφτονται μόνο την κατάσταση του δικού τους στρατού, τη θέση και τον ανεφοδιασμό τους, αλλά κοιτάζουν με μεγάλη προσοχή τις εξελίξεις της αντίπερα όχθης.
Αυτή η παράβλεψη είναι ένα από τα πιο «παραδοσιακά» λάθη σε πολέμους, επιχειρήσεις και οργανισμούς. Ο εφησυχασμός και η λογική πως ήρθε η ώρα για ξεκούραση μετά τα δύσκολα, έχει καταστρέψει πολλούς στρατηγούς και έχει σκοτώσει πολλούς στρατιώτες. Η ίδια λογική έχει διαλύσει κράτη και οικονομίες.
Με τον προϋπολογισμό της Δημοκρατίας να έχει πλέον περάσει από το Υπουργικό και να έχει υποβληθεί στη Βουλή, μπαίνουμε στην περίοδο της συζήτησης εν όψει της ψήφισής του. Άρχισαν ήδη οι φωνές πως «αφού τα πήγαμε καλά», δικαιούμαστε να ξεκουραστούμε από τις δυσκολίες των τριών τελευταίων ετών.
Και, ναι, το δικαιούμαστε. Η κοινωνική πολιτική μπορεί και πρέπει να ενταθεί, με περισσότερη στόχευση και προσεκτική στήριξη, όχι μόνο νοικοκυριών, αλλά και των μικρών επιχειρήσεων. Την ίδια ώρα, όμως, «οι σκοπιές πρέπει να βγαίνουν» και η επιφυλακή πρέπει να μείνει υψηλή.
Όσο καλά κι αν τα πήγαμε, πίσω από τα δέντρα έχουν ήδη μαζευτεί οι 25.000 του Jackson: Κίνα και ΗΠΑ καταγράφουν μείωση της ανάπτυξης, με την πρώτη να δείχνει επιβράδυνση στις εξαγωγές και τη δεύτερη να είναι, ενδεχομένως, ήδη σε ύφεση. Στην Ευρωζώνη οι υποθέσεις εργασίας του αρνητικού σεναρίου της ΕΚΤ για ανάπτυξη -0,9%, έχουν ήδη αρχίσει να υλοποιούνται. Η αύξηση των επιτοκίων αναμένεται να συνεχιστεί, με περαιτέρω μείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης και με πιθανή πιστωτική συρρίκνωση. Οι τιμές των εμπορευμάτων έχουν αρχίσει να σταθεροποιούνται αλλά παραμένουν σημαντικά υψηλότερες από τα επίπεδα στα οποία αρχίσαμε το έτος. Ο ΟΠΕΚ έχει ξεκαθαρίσει πως δεν θα αφήσει τις τιμές του πετρελαίου να μειωθούν άλλο. Τα χρηματιστήρια εκπέμπουν όλο και περισσότερο άγχος και οι αποδόσεις των ομολόγων έχουν ήδη αυξηθεί, με την τιμή των κυπριακών ομολόγων να συνεχίζει την πτώση παρά την «ανάπαυλα» της περασμένης άνοιξης. Ο πληθωρισμός μπορεί να μειωθεί μόνο μέσα από τη νομισματική πολιτική, η οποία όμως είναι υφεσιακή, όπως προειδοποίησε ρητά ακόμα και η κα Λαγκάρντ την περασμένη εβδομάδα.
Εν μέσω μιας τέτοιας ανάπτυξης των απειλών στα νώτα μας, δεν υπάρχει δικαιολογία, αν τελικά αιφνιδιαστούμε μέσα στο 2023. Μια πολιτική προσέγγιση επέκτασης των δαπανών πέρα από την αυστηρά στοχευμένη κοινωνική πολιτική μπορεί μεν να είναι δημοφιλής αλλά θα έχει ακριβό λογαριασμό για την οικονομία τους επόμενους 6 με 9 μήνες. Τον λογαριασμό θα τον πληρώσει, πάλι, η κοινωνία και δη τα πιο ευάλωτα μέλη της.
Η δημοσιονομική μυωπία είναι καλά γνωστή στους οικονομολόγους. Στους πολιτικούς, όχι και τόσο. Δεν πρέπει να πέσουμε στο απόλυτα προβλέψιμο λάθος το οποίο θέλει υψηλότερες δαπάνες το 2023 με δικαιολογία τα υψηλά έσοδα του 2022, και μάλιστα με εξάντληση και του αποθέματος που έχει δημιουργηθεί.
Το απόθεμα οφείλεται σε τρεις παράγοντες, την αύξηση εσόδων λόγω ταυτόχρονου πληθωρισμού και ανάπτυξης, τη συγκράτηση των δαπανών και την προληπτική κίνηση που έγινε από το Γραφείο Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους. Αυτά τα δεδομένα, όμως, δύσκολα θα επαναληφθούν μέσα στο 2023 και η Δημοκρατία θα πρέπει να διατηρήσει ανοικτές επιλογές ως προς τον χρονισμό, τον τρόπο και το ποσό με το οποίο θα βγαίνει στις ούτως ή άλλως πανικόβλητες αγορές, μέσα στους επόμενους 18 μήνες.
Το Δημοσιονομικό Συμβούλιο τόνισε πως, ενώ υπάρχει «απόθεμα», αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί ως «μαξιλαράκι». Το γεγονός ότι τα αποθέματα θα μας χρειαστούν για να μπορέσουμε να αναπτύξουμε τις σωστές άμυνες μέσα στο 2023, είναι ένα από τα λίγα δεδομένα για τα οποία μπορούμε να εκφράσουμε την όποια βεβαιότητα κάτω από τις σημερινές συνθήκες. Το Δημοσιονομικό Συμβούλιο, εν όψει των τελικών εκτιμήσεων για την πορεία της οικονομίας, καταλήγει σιγά-σιγά σε προβλέψεις ακόμα πιο συμπιεσμένες από εκείνες του υπουργείου Οικονομικών, και μάλιστα στο ευνοϊκό του σενάριο.
Γι’ αυτό και, εν όψει του έτσι κι αλλιώς φιλόδοξου προϋπολογισμού για το 2023, είναι κρίσιμης σημασίας για τον τόπο να διεξαχθεί μια συζήτηση που να διέπεται από συντηρητική προσέγγιση στις δαπάνες, επικέντρωση στην ανάπτυξη και την προστασία της απασχόλησης και στόχευση της κοινωνικής πολιτικής. Το γεγονός ότι «πάμε καλά», τουλάχιστον ως προς τη δημοσιονομική σταθερότητα, δεν πρέπει να αποτελέσει αιτία για μια μυωπική προσέγγιση αλόγιστων δαπανών. Η υπό εξέλιξη δύσκολη πορεία της διεθνούς οικονομίας δεν πρόκειται να μας προσπεράσει χωρίς να μας επηρεάσει.
Ο εκλογικός κύκλος στον οποίο μπαίνουμε δεν αλλάζει ούτε τα μακροοικονομικά ούτε τα δημοσιονομικά δεδομένα, ούτε, ακόμα, και τις ανάγκες της Δημοκρατίας και της κοινωνίας. Πίσω από τα δέντρα στα νώτα μας, έχουν μαζευτεί ήδη πολλοί κίνδυνοι. Μπορούμε να αποφύγουμε τη μοίρα του Hooker και των μονάδων του, με σωστή στήριξη στην οικονομία, με προσεκτική διαχείριση των αποθεμάτων και με πλήρη εγρήγορση εν όψει των κινδύνων που αναπτύσσονται.
Η κυπριακή οικονομία έχει ήδη δείξει πως είναι ανθεκτική και πως, κάτω από τις σωστές πολιτικές, μπορεί να απορροφήσει τους κραδασμούς. Για αυτό, όμως, προϋπόθεση είναι σήμερα να μην μπούμε σε μια συζήτηση που να αγνοεί τους κινδύνους και να εστιάζει στην μυωπική προσέγγιση πως, αφού το κράτος έχει εισπράξει, πρέπει να τα δαπανήσει σήμερα. Μια τόσο μυωπική προσέγγιση δεν θα μπορεί να δικαιολογηθεί, αφού ξέρουμε καλά τους κινδύνους που διαμορφώνονται.
Ο κ. Μιχάλης Περσιάνης είναι πρόεδρος του Δημοσιονομικού Συμβουλίου.
