Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν δώσει στη φετινή παγκόσμια ημέρα ανθρωπίνων δικαιωμάτων το σύνθημα «Αξιοπρέπεια, Ελευθερία και Δικαιοσύνη για Όλους» (Dignity, Freedom and Justice for All). Εβδομήντα πέντε χρόνια μετά την οικουμενική διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου που υπογράφηκε σαν σήμερα, στις 10/12/1948 στη σκιά του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου, υπάρχει δυστυχώς ακόμη η ανάγκη να υπογραμμίζονται έννοιες και αξίες αυτονόητες και αδιαπραγμάτευτες.
Το φετινό σύνθημα μας οδηγεί –πίσω– στα βασικά. Σε αυτά που η ανθρωπότητα κατέκτησε με αγώνες και αίμα: Ο κάθε άνθρωπος σε όποια γωνιά της γης και εάν γεννιέται, γεννιέται ελεύθερος. Ο κάθε άνθρωπος σε όποια γωνιά της γης και εάν βρεθεί, δικαιούται να ζήσει και να αντιμετωπιστεί με αξιοπρέπεια. Ο τρίτος πυλώνας του συνθήματος είναι η Δικαιοσύνη, έννοια σύμφυτη με την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη. Αποτελεί κατά τον Πλάτωνα την ανώτερη των αρετών. Κυρίως όμως αποτελεί θεσμό, άρρηκτα συνδεδεμένο με τη Δημοκρατία.
Στις σύγχρονες κοινωνίες, το δικαίωμα του κάθε ανθρώπου για ελεύθερη πρόσβαση στη Δικαιοσύνη θα πρέπει να θεωρείται ιερό και αδιαπραγμάτευτο. Στη χώρα μας η κατοχύρωση του δικαιώματος μέσα από διεθνείς συνθήκες και μέσα από το ίδιο το Σύνταγμα αποτελεί έμπρακτη αναγνώριση της Πολιτείας ότι η δικαιοσύνη είναι το τελευταίο καταφύγιο του κάθε ανθρώπου που αναζητεί και διεκδικεί το δίκαιό του.
Σε μία σύγχρονη, δημοκρατική και προοδευτική κοινωνία, για να έχει νόημα και περιεχόμενο αυτό το δικαίωμα θα πρέπει πρώτα και κύρια όλοι οι πολίτες να μπορούν να έχουν πρόσβαση σε δικηγόρο. Να μπορούν δηλαδή σε πρώτο στάδιο να λαμβάνουν νομική καθοδήγηση και στη συνέχεια, να διεκδικούν αυτό που δικαιωματικά με βάση τον νόμο τους ανήκει ή ανάλογα, να προβαίνουν σε ενέργειες που θα τους προστατέψουν.
Στην πράξη, η ελεύθερη και ισότιμη πρόσβαση στη Δικαιοσύνη δεν είναι δεδομένη, ακόμη και στις σύγχρονες κοινωνίες. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς συγκεκριμένες, ευάλωτες ομάδες πληθυσμού και την πρακτική δυσκολία που έχουν πρώτα να αναγνωρίσουν και μετά να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. Θύματα εμπορίας προσώπων, ενδοοικογενειακής βίας, παιδιά που δεν μεγαλώνουν μέσα σε συνθήκες ασφάλειας και φροντίδας, ηλικιωμένοι που ζουν σε συνθήκες απομόνωσης και κοινωνικού αποκλεισμού κ.ά. Την ίδια στιγμή, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού δεν έχει τις οικονομικές δυνατότητες να απευθυνθεί σε δικηγόρο, και κατ’ επέκταση να προσφύγει στη Δικαιοσύνη.
Εάν όμως έστω και ένας άνθρωπος στερηθεί την πρόσβαση στη Δικαιοσύνη, είτε γιατί αγνοεί βασικά του δικαιώματα, είτε γιατί δεν έχει τα μέσα να αναζητήσει νομική συμβουλή και να διεκδικήσει το δίκαιό του, τότε το οικοδόμημα της Δικαιοσύνης μπάζει. Δικαιοσύνη των λίγων ή έστω των πολλών, αλλά όχι όλων, δεν νοείται Δικαιοσύνη. Εξ ορισμού.
Στο εξωτερικό λειτουργούν εδώ και πολλά χρόνια Οργανισμοί που έχουν σκοπό τους την παροχή από δικηγόρους δωρεάν νομικής στήριξης και εκπροσώπησης σε ανθρώπους που δεν έχουν τα οικονομικά μέσα να απευθυνθούν σε δικηγόρο. Στην Κύπρο, πέραν από τον θεσμό της νομικής αρωγής που χρήζει αναθεώρησης, εκσυγχρονισμού και σωστής παρακολούθησης, δημιουργήθηκε ο οργανισμός Δικαιοσύνη για Όλους, με σκοπό να καλύψει συγκεκριμένες ανάγκες σε αυτόν τον τομέα. Προσβλέπουμε στη συνέχιση της στήριξης του οργανισμού από την πολιτεία, για να μπορέσουμε και εμείς με τη σειρά μας να συνεχίσουμε να στηρίζουμε αυτούς που έχουν ανάγκη. Όχι από φιλανθρωπία, αλλά από υποχρέωση. Τη βασική υποχρέωση που έχουν τα σύγχρονα κράτη και οι σύγχρονες κοινωνίες να διασφαλίζουν έμπρακτα τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων, χωρίς διακρίσεις.
Η κα Αλεξία Κουντουρή είναι δικηγόρος και συνιδρύτρια του Κυπριακού Δικτύου Δικαιοσύνη για Όλους, αντιπρόεδρος της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΠΔΣ.
