Του Νίκου Κωνσταντάρα
Και τώρα που επιβεβαιώνονται όσα φοβόμασταν, που βλέπουμε ότι το σκοτάδι στην ανθρώπινη καρδιά είναι πάντα έτοιμο να εισβάλει στη ζωή μας, τι κάνουμε; Βλέπουμε τη φρίκη στην Ουκρανία την ώρα που φίλοι του Πούτιν επανεκλέγονται σε ευρωπαϊκές χώρες, οι Γερμανοί και άλλοι διστάζουν να κόψουν αμέσως την εισαγωγή ρωσικής ενέργειας, ενώ πολλές χώρες του κόσμου αρνούνται να επιβάλουν κυρώσεις και ο ΟΗΕ είναι όμηρος της Ρωσίας. Στην Ελλάδα εκδηλώνονται διάφορες πρωτοβουλίες στήριξης του Πούτιν –από κόμματα και μέσα ενημέρωσης έως ανώνυμους χρήστες στα κοινωνικά δίκτυα–, ενώ η ρωσική εισαγγελική αρχή διατάζει έρευνα για το ενδεχόμενο φιλορωσική μηχανοκίνητη πορεία στην Αθήνα να υπέστη κάποια βία. Εκεί που τα γεγονότα μιλούν μόνα τους, σε μια ήπειρο που γνωρίζει καλά τη βαρβαρότητα του πολέμου, υπάρχει μια παράξενη σύγχυση. Μια διανοητική και ηθική σύγχυση που παραλύει τις δημοκρατίες και ενθαρρύνει τους εχθρούς τους.
Οι Ευρωπαίοι όχι μόνο βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, αλλά είναι, θέλοντας και μη, πρωταγωνιστές της κρίσης. Κι όμως, είναι σαν να μην μπορούμε να καταλάβουμε ότι η ζωή μας έχει ανατραπεί. Παρά τις σημερινές εικόνες φρίκης, έχω την εντύπωση ότι τις πρώτες ημέρες της εισβολής περισσότεροι ηγέτες και πολίτες φοβούνταν απ’ ό,τι τώρα που οι Ουκρανοί αντιστέκονται με γενναιότητα. Η αδυναμία μας να καταλάβουμε ίσως οφείλεται στην ανάγκη μας να πιστεύουμε ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο άσχημα ώστε να πρέπει να αλλάξουμε αντιλήψεις και τρόπο ζωής. (Το ίδιο συμβαίνει με την κλιματική κρίση, άλλωστε.) Ετσι, πολύ γρήγορα, εξοικειωνόμαστε με την παρουσία του Κακού, ανεχόμαστε το αναπόφευκτο της καταστροφής. Αυτά τα γνωρίζει ο Πούτιν. Εκπαιδευμένος πράκτορας, κινείται χωρίς συναίσθημα, χωρίς ηθικά βαρίδια, γνωρίζει τις αδυναμίες του αντιπάλου, χρησιμοποιεί όλα τα διαθέσιμα όπλα. Είδε πόσο εύκολα ο υπόλοιπος κόσμος γύρισε την πλάτη στη Συρία (και σε όσα πράττουν εκεί οι Ρώσοι και οι Τούρκοι), στους Κούρδους, Αρμένιους και Αφγανούς, στους Ουκρανούς το 2014. Ισως να τον ξάφνιασε η ετοιμότητα των Ουκρανών αυτή τη φορά, ίσως δεν περίμενε τόσο άμεση αντίδραση από την Ε.Ε., γνώριζε, όμως, ότι οι ΗΠΑ δεν θα παρενέβαιναν στρατιωτικά. Αυτά αρκούσαν για να κάνει την αρχή. Ο Πούτιν ξέρει ότι ο «φόβος του χειρότερου» (του πολέμου με πυρηνικά όπλα) συγκρατεί τη Δύση. Ετσι, προχωράει σταδιακά, ώστε να μην προκαλεί στον βαθμό που «επιβάλλεται» η δυναμική αντιμετώπισή του. (Το ίδιο κάνει η Τουρκία όπου διεκδικεί εδάφη και επιρροή.) Εως ότου, χωρίς να το καταλάβουμε, φθάνουμε στο σημείο «μη επιστροφής».
Οι δημοκρατίες δεν παίζουν την τύχη των λαών τους σε ζαριές. Οι ηγεσίες τους δεν θέλουν να αναστατώνουν τους ψηφοφόρους και την οικονομία τους. Ομως, οφείλουν να ξέρουν πότε η απειλή απαιτεί δράση έγκαιρη και αποφασιστική.
