Του Νίκου Κωνσταντάρα
Με τον θάνατο του τελευταίου βασιλιά των Ελλήνων, σχεδόν 50 χρόνια μετά την κατάργηση του θεσμού, δεν δικαιολογείται η επιπολαιότητα με την οποία αρκετοί συμμετέχοντες στον δημόσιο διάλογο –από δεξιά και αριστερά– προσεγγίζουν το ζήτημα της βασιλείας και την ιστορική της πορεία, επιδιώκοντας πολιτικά οφέλη χωρίς κόπο. Ενώ αναμένουμε την ετυμηγορία κάποιων πάνσοφων ιστορικών του μέλλοντος να κρίνουν τον τέως βασιλιά και τον ρόλο που διαδραμάτισε τα λίγα χρόνια που διέθετε επιρροή, δεν μας απασχολούν οι διαχρονικές αδυναμίες του πολιτικού πολιτισμού μας. Αυτές που μας καθιστούν ευάλωτους σε καταστροφές, όποιο κι αν είναι το πολίτευμά μας.
Από τη σύσταση του ελληνικού κράτους, η βασιλεία ανέδειξε προβλήματα που προϋπήρχαν, ενώ πρωταγωνίστησε στη διατήρηση και, ενίοτε, στην επιδείνωσή τους. Οι εμφύλιοι πόλεμοι των Ελλήνων οδήγησαν στη θέσπιση βασιλείας, διακόπτοντας την πορεία προς πολίτευμα δημοκρατικό, με Σύνταγμα. Η βασιλεία πρωταγωνίστησε και αυτή στον διχασμό και στη διαμόρφωση μιας πολιτικής κουλτούρας όπου η κεντρική εξουσία υπονομευόταν από τις εσωτερικές διχόνοιες, από τη δική της αδυναμία και από την έλλειψη νομιμοποίησης στα μάτια πολλών. Κάποιοι επιδίωκαν οφέλη από τη σχέση τους με την εξουσία, άλλοι καθοδηγούνταν από την πικρία των αδικημένων, αυτών που βρέθηκαν «απέξω». Η οργή, τα ομαδικά συμφέροντα, οι προσωπικές φιλοδοξίες, η ανάμειξη ξένων δυνάμεων έφτιαξαν ένα σύστημα όπου κυριαρχούσαν (και κυριαρχούν) η διχόνοια και οι ευκαιριακές συμμαχίες. Η εμπλοκή του τέως βασιλιά στα γεγονότα της δεκαετίας του ’60 δείχνει όχι μόνο την επιπολαιότητα του ιδίου και των συμβούλων του, αλλά και ενός πολιτικού συστήματος ανίκανου να αποτρέψει το μοιραίο, τη δικτατορία.
Τα λάθη εκείνα επέτρεψαν στους Ελληνες να επανέλθουν στον δρόμο μιας πολιτείας που ονειρεύτηκαν οι συμμετέχοντες στις πρώτες εθνικές συνελεύσεις. Αυτά που πέτυχαν με την πτώση της χούντας και με το δημοψήφισμα για το πολίτευμα ενισχύθηκαν με τη σταθερότητα και την ευημερία που εξασφάλισε η συμμετοχή στην Ε.Ε. Κι όμως, ακόμη βλέπουμε πόσο εύκολα επανερχόμαστε σε διενέξεις και διχασμούς που δεν δικαιολογούνται από τη σημερινή πραγματικότητα. Τόσα χρόνια μετά το τέλος της βασιλείας, η διαχείριση της τελευταίας πράξης του δράματος ακόμη προκαλεί αμηχανία, ένταση και μικροπολιτικές φιλοδοξίες. Αντί για περισυλλογή και γενναιοδωρία.
