Του Νίκου Κωνσταντάρα
Θυμάμαι, µικρός, τον παππού µου να διηγείται πως αυτός, τα αδέλφια του και συγχωριανοί τους εργάστηκαν στον δρόμο που ένωσε την ορεινή επαρχία μας με τον υπόλοιπο κόσμο. «Oταν ήρθαν οι οχθροί, βρήκαν έτοιμο τον δρόμο», σχολίασε, κουνώντας το κεφάλι. Η Κατοχή, πρώτα των Ιταλών, μετά των Γερμανών, ήταν σκληρή και σε αυτά τα μέρη, με φτώχεια, αντίσταση και αντίποινα, με την καταστροφή χωριών και τον θάνατο πολλών αμάχων. Ο παππούς μου, όμως, ήταν άνθρωπος της προόδου, ήθελε δρόμους. Με μεγάλη ευκολία παραχωρούσε χωράφια του γι’ αυτόν τον σκοπό.
Εξάλλου, μια άλλη ανάμνησή του ήταν πως, για να φέρει το γαμήλιο δώρο του για τη γιαγιά μου από το Ρέθυμνο (μια ραπτομηχανή Singer), πέρασε μέσα από τον ποταμό στο Πρασσανό φαράγγι με μουλάρι, υποβοηθώντας το ζωντανό με το βάρος. «Α, ρε ευκολίες σήμερα», έλεγε με χαμόγελο.
Τα θυμήθηκα αυτά χθες που εγκαινιάστηκε η προέκταση της γραμμής 3 του μετρό, η οποία συνδέει τον Πειραιά με το αεροδρόμιο σε λιγότερο από μία ώρα. Γνωρίζουμε τι σημαίνει αυτό για τις περιοχές γύρω από τους νέους σταθμούς και για όλο το λεκανοπέδιο, για εργαζομένους και επισκέπτες, για το μέλλον της χώρας. Και γράφω αυτές τις γραμμές ενώ βρίσκομαι χωρίς πρόσβαση στο Διαδίκτυο, περιμένοντας τεχνικό από την εταιρεία-πάροχο να έρθει να βρει το πρόβλημα στο δίκτυο που εμφανίστηκε πριν από τέσσερις μέρες. Είμαι αποκομμένος από τα μέσα ενημέρωσης και τα κοινωνικά δίκτυα που σφύζουν από χρήσιμες πληροφορίες, γόνιμες ανταλλαγές και ατέρμονες αντιπαραθέσεις (κάποιες γόνιμες, άλλες όλο δηλητήριο). Ολοι είμαστε ενημερωμένοι για τα πάντα ανά πάσα στιγμή, αρκεί να αναζητούμε έρευνα και γνώση, όχι μόνο επιβεβαίωση των απόψεων και εμμονών μας. Οι δίαυλοι που ανοίγουν, τα δίκτυα που αναπτύσσονται και διευκολύνουν την επαφή του ατόμου με κάθε άλλο άνθρωπο στη Γη, ανοίγουν ένα νέο σύμπαν πιθανοτήτων. Ολα μπορούν να αλλάξουν σε μια στιγμή, από το βλέμμα που θα ανταλλάξουν δύο άνθρωποι σε συρμό του μετρό (που ίσως οδηγήσει σε έναν νέο, δικό τους κόσμο), έως στην ακόμη ταχύτερη διασπορά μιας ιδέας ή ενός ιού. Εικόνες από τη διείσδυση του τηλεσκοπίου James Webb στα βάθη του Σύμπαντός μας συναρπάζουν όλους την ίδια στιγμή.
Όμως, όσο πιο γρήγορες και πολύπλοκες οι επικοινωνίες, τόσο περισσότερο δεσμευόμαστε απ’ αυτές.
Όσο πιο στενά «συνδεόμαστε», τόσο γινόμαστε πιο ευάλωτοι και εξαρτημένοι από κυβερνήσεις και ολιγοπώλια που αναπτύσσουν και ελέγχουν δίκτυα και υποδομές, επειδή μπορούν είτε να μας στερήσουν απ’ όσα θεωρούμε δεδομένα, είτε να καθοδηγούν όσα μαθαίνουμε και όσα λέμε. Το παράδοξο της εποχής είναι ότι αυτό που μας δίνει πρωτοφανή ατομική δύναμη την ίδια ώρα μας αποδυναμώνει. Η πρόκληση είναι πώς θα αξιοποιήσουμε τα δίκτυα χωρίς να εγκλωβιστούμε σε αυτά.
