Του Λάρκου Λάρκου
Η απόφαση του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου (ΑΣΔ) για παύση του γενικού ελεγκτή, η ένταση, η απολυτότητα και το λεκτικό της, εκπλήττει ίσως ακόμα και τους ίδιους τους εμπνευστές της διαδικασίας. Πρόσχημα η ανάρμοστη συμπεριφορά. Ένας δικαστής, μέτριος γνώστης των εννοιών της ελληνικής, θα απέρριπτε a priori την προσφυγή του γενικού εισαγγελέα. Ανάρμοστη σημαίνει κάτι άλλο και ακόμα και ένας μαθητής του γυμνασίου θα άνοιγε ένα λεξικό για να χρησιμοποιήσει τη λέξη με το ακριβές νόημά της.
Αλλά ας υποθέσουμε, «ανάρμοστη». Τότε τι ήταν η συμμετοχή του νυν γενικού εισαγγελέα σε Υπουργικό Συμβούλιο που μοίραζε αβέρτα χρυσά διαβατήρια; Αρμοστική; Αλλά ας υποθέσουμε, «ανάρμοστη». Τότε τι σημαίνει η σιωπή απέναντι στη σύγκρουση συμφέροντος σε πρόεδρο/υπουργούς που με το ένα χέρι έκαναν αίτηση και με το άλλο έδιναν έγκριση σε ολόχρυσα διαβατήρια των γραφείων τους; Τότε τι σημαίνει η σιωπή απέναντι στο μέγεθος της «ανάρμοστης» ζημιάς που έχει υποστεί διεθνώς η Κύπρος με την υπόθεση χρυσά διαβατήρια, ώστε να ισοδυναμεί με τη μεξικανική διαφθορά, όπως δήλωσε ο Ν. Χριστοδουλίδης;
Για όσους διυλίζουν τον κώνωπα και καταπίνουν την κάμηλο, ιδού τι γράφει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Έκθεσή της για το «Κράτος Δικαίου» στην Κύπρο για το 2024: «Η περιορισμένη πρόσβαση σε σχετικές πληροφορίες επηρεάζει την ικανότητα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας να διενεργεί αποτελεσματικά ελέγχους. Λίγες υποθέσεις προχώρησαν, συμπεριλαμβανομένων υποθέσεων διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο, και ο αριθμός των καταδικαστικών αποφάσεων παρέμεινε περιορισμένος», 24/7/24.
Η Επιτροπή απέδωσε ευθύνες για την κατάσταση στη νήσο, στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν που έψαξε το ΑΣΔ. Κανένα σημείο από όσα καταγράφει η Επιτροπή δεν έτυχε έρευνας, κανένας δεν διερωτήθηκε ποιοι είχαν ευθύνη να κάνουν τις αλλαγές και να ολοκληρώσουν διαδικασίες – «συμπεριλαμβανομένων υποθέσεων διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο». Ακόμα ένα σημείο: ποιος είχε την ευθύνη να παραλάβει την Έκθεση της Επιτροπής Νικολάτου και να την πάει στο επόμενο βήμα;
Όλη η ουσία: η υπερσυγκέντρωση νέων εξουσιών στον γενικό εισαγγελέα. Ορισμένοι θεσμοί χρειάζεται να εκχωρήσουν αρμοδιότητες (λ.χ. Γενική Εισαγγελεία στα δύο, άλλος κατήγορος, άλλος ο νομικος σύμβουλος) για να γίνει το σύστημα πιο ισορροποημένο, χθες, όμως, κέρδισε έδαφος το αντίθετο. Έτσι με τις συνθήκες που επικρατούν, η ΕΥ χάνει έδαφος, ανοίγει ο δρόμος για ακόμα μια επιλογή στην ηγεσία από τους μονίμως συμφωνούντες. Αποτίμηση δεν σημαίνει «έκανε τρία σωστά και τρία λάθη».
Αποτίμηση είναι η συνολική κατεύθυνση που ακολούθησε μια υπηρεσία, πού βρισκόταν και πόσο άλλαξε/βελτιώθηκε – και σε αυτά ασφαλώς πάντα θα γίνονται και λάθη. Κατά συνέπεια, χρειάζεται να επαινέσουμε τον κόσμο της ΕΥ που πέτυχε τόσα πολλά κάτω από τις οδηγίες του Οδ. Μιχαηλίδη. Αυτό που σημείωσε χθες σε ομιλία του στα στελέχη της ήταν η πραγματικότητα: «Την ΕΥ, την ανεβάσαμε ψηλά, μαζί, όλοι μαζί. Παίρναμε επαίνους από όλους τους διεθνείς οργανισμούς. Πηγαίναμε στα διεθνή συνέδρια και νιώθαμε περήφανοι για την Υπηρεσία μας». Δεν γνωρίζω πόσοι ηγέτες οργανισμών αποχωρούν από τη θέση τους και παίρνουν το χειροκρότημα των υπαλλήλων, εκείνων που γνωρίζουν καλύτερα παντός άλλου τις συνθήκες, τις δυσκολίες, τις προσπάθειες. Η σκηνή της τελευταίας συνάντησης του τέως γενικού ελεγκτή με τα στελέχη της ΕΥ καταγράφεται ως μια από τις πιο σημαντικές στιγμές-σφραγίδα στις αυριανές προσπάθειες για να μην μείνουμε, έτσι, μονίμως «μεξικάνοι» στην ΕΕ.
Η αρχή της «πολιτείας με αντίβαρα» προσθέτει ισχύ στην εποπτική διαδικασία. Έτσι ενισχύονται τα δικαιώματα του πολίτη και το γενικό αίτημα για να βάλουμε μπροστά εποπτεία, διαφάνεια, σύγχρονη διοίκηση. Στην ΕΥ είδαμε δύο τύπου ηγεσίες: Χ. Γιωρκάτζιη, υποβολή ετήσιας έκθεσης, αλλά και τον Οδ. Μιχαηλίδη - εκθέσεις, δημοσιότητα, η κοινή γνώμη να γνωρίζει τα ευρήματα και έτσι να εκφράζεται ένα είδους δημόσιου ενδιαφέροντος / πίεσης για να βγει αποτέλεσμα. Εδώ, στην περίπτωση της ΕΥ, η αυτονομία του επικεφαλής της Υπηρεσίας είναι το κλειδί για την επιτυχία.
Ωστόσο, τα κριτήρια για να μην μείνουμε και άλλο πίσω έχουν περιεχόμενο, είναι οι αναγκαίοι κοινωνικοί όροι για την πρόοδο. Σε τίτλους: ύπαρξη αντίρροπων κέντρων εξουσίας για να επιτυγχάνεται ο αμοιβαίος έλεγχος. Αποτελεσματική διοίκηση που γνωρίζει το αντικείμενο και παίρνει αποφάσεις. Ισχυρή κοινή γνώμη που έχει πληροφόρηση από διαφορετικές κατευθύνσεις. Επειδή αυτά δεν συμβαίνουν, η Κύπρος έμεινε πίσω, το κράτος-θεός δεν μπορεί να τα καταφέρει έτσι. Ενώ η Κύπρος μπήκε στην ΕΕ ως «ο καλύτερος μαθητής στην τάξη», ύστερα κατέλαβε μια θέση στους ουραγούς – αν εσύ δεν κινείσαι, κινούνται οι άλλοι (Πορτογαλία, Βαλτικές, Ισπανία) και εσύ γλιστράς πίσω πίσω! Η πορεία για να ανταγωνιστούμε όσους είναι πιο μπροστά από εμάς, πραγματοποιείται στο πλαίσιο μιας μιχτής οικονομίας, διασυνδεδεμένης με τη διεθνή οικονομία και τις οικονομικές/θεσμικές «νομοτέλειες» που διαγράφει η συμμετοχή μας στην ΕΕ.
Χρειάζεται ισχυρή πολιτική θέληση, ώστε να πάρει τέλος ο έλεγχος του κράτους από τον κάθε φορά νικητή στις προεδρικές, η εκλογική επιτυχία δεν συνεπάγεται δικαιώματα που πρέπει να εξαργυρωθούν στη δημόσια διοίκηση. Οι εξελίξεις σε σχέση με την απόφαση για απομάκρυνση του γενικού ελεγκτή, δεν είναι άσχετες με την αντίληψη για έλεγχο σε θεσμούς που δεν θεωρούνται «υπάκουοι». Ο έλεγχος ευνοεί τη συντήρηση μιας πελατειακής σχέσης που ευνοεί με τη σειρά του μόνο προσωπικές ή κομματικές επιδιώξεις, ή και τα δύο μαζί, σε βάρος της ανάπτυξης (μη επενδύσεις) και του εκσυγχρονισμού της χώρας (brain drain).
