Του Λάρκου Λάρκου
Στόχος του Β. Πούτιν είναι η επιστροφή στην «παλαιά τάξη» πραγμάτων. Θα ελέγξει το εσωτερικό σκηνικό στην Ουκρανία, αναποδογυρίζοντας τις διεθνείς σχέσεις και θέτοντας νέες διαχωριστικές γραμμές στο ευρωπαϊκό έδαφος. Ηγέτης με έλεγχο του εσωτερικού σκηνικού στη χώρα, κυβερνά με σιδερένια πυγμή, καθώς εξοντώνει με διάφορους τρόπους κάθε πιθανό αντίπαλό του. Απολαμβάνει υψηλής δημοτικότητας σε διάφορες χώρες. Διαθέτει απήχηση πρώτα στα ακροδεξιά σχήματα εκτός Ρωσίας. Γνωστή η επίσκεψη της Μαρί Λεπέν στη Μόσχα λίγο πριν από τις προεδρικές εκλογές στη Γαλλία. Επίσης, ιερωμένοι με προσκόλληση σε όσιους και γέροντες, με δεσμούς με τη ρωσική Εκκλησία κτίζουν την εικόνα του «αγίου Πούτιν» που θα εκπληρώσει τις προφητείες για πόλεμο με την Τουρκία, ωστόσο, οι προφητείες δεν βρήκαν στόχο, καθώς οι ρωσικοί πύραυλοι βρίσκουν Ουκρανία.
Ο Πούτιν και τα ακροδεξιά σχήματα έχουν ως κοινό αντίπαλό τους την ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία. Τα ακροδεξιά σχήματα ζητούν επιστροφή στο έθνος- κράτος, καταγγέλλουν τη «γραφειοκρατία των Βρυξελλών». Ωστόσο, η Ε.Ε. δεν είναι μόνο ένα έργο που βγήκε από τις στάχτες δύο παγκοσμίων πολέμων, βγήκε και ως μια υπερεθνική απάντηση σε κοινές, σύγχρονες υπερεθνικές προκλήσεις-οικονομίες στα ανοικτά σύνορα, περιβάλλον, κλίμα, ευρώ. Ο Πούτιν ευνοεί την πολυδιάσπαση, καθώς οι εθνικοί εγωισμοί καθιστούν την Ε.Ε. ευάλωτη στις δικές του δεσποτικές αντιλήψεις.
Πιθανόν η εισβολή στην Ουκρανία να είναι η τελευταία ζαριά του Πούτιν. Προχώρησε πολύ μακριά και οι περισσότεροι βλέπουν τον κίνδυνο μιας απροσχημάτιστης, επιθετικής συμπεριφοράς, ήδη οι πρώτες απειλές, περιλαμβανομένης της στρατιωτικής δράσης, κατά Σουηδίας και Φινλανδίας. Αυτό θα κάνει άλλες χώρες ιδιαίτερα επιφυλακτικές απέναντί του. Οι κυρώσεις θα παίξουν τον ρόλο τους αλλά δεν θα χάσει το παιχνίδι από αυτές. Ένας απρόβλεπτος παίκτης συχνά χάνει από την υπέρμετρη αυτοπεποίθησή του.
Ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, παρά τις προθέσεις του ή τις επιθυμίες του, απεδείχθη ανίκανος να διαβάσει τους όρους διεξαγωγής του παιχνιδιού. Τα κράτη κινούνται μέσα σε συσχετισμούς δύναμης, περιφερειακές και παγκόσμιες γεωπολιτικές ισορροπίες. Η ψυχρή ανάλυσή τους οδηγούσε στην πολιτική της μη επιδίωξης ένταξης της χώρας του στο ΝΑΤΟ.
Πολλοί διερωτώνται, «μα δεν έχει ένα κράτος το δικαίωμα να ακολουθήσει όποιον δρόμο επιθυμεί να επιλέξει»; Στον επιθυμητό κόσμο, ναι, στον ρεαλιστικό όχι. Συνεπώς θα μπορούσε να επιλέξει τον δρόμο της ισορροπίας ανάμεσα στο «επιθυμητό» και το «πραγματικό», υλοποίηση των συμφωνιών του Μινσκ, αυτονομία στις ρωσόφωνες επαρχίες, βήματα για μια ομοσπονδιακή Ουκρανία.
Το κορυφαίο σημερινό, παγκόσμιο παράδειγμα. Ακόμα και η πιο σκληρή ομάδα των Αγιατολάχ στο Ιράν αποδέχθηκε την ιδέα του περιορισμού του πυρηνικού του προγράμματος, με απαίτηση της ομάδας των «Οκτώ» (ΗΠΑ, Ρωσία, Γαλλία, Κίνα, Μ. Βρετανία, Γερμανία, Ε.Ε., ΟΗΕ).
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι αποδέχεται τώρα συνομιλίες με τη Ρωσία κάτω από πολύ δυσμενέστερους όρους, ενώ πριν από την εισβολή των ρωσικών στρατευμάτων μπορούσε όλα να ήταν σαφώς σε άλλο, πολύ καλύτερο μέγεθος. Αυτό δεν μειώνει τις ευθύνες Πούτιν για την εισβολή, ούτε πρέπει να γίνεται αποδεκτή η αλλαγή συνόρων με στρατιωτικές μεθόδους, ούτε η καταστροφή των υποδομών μιας χώρας, ούτε η πρόκληση τόσης ανθρώπινης δυστυχίας, επειδή «αργούσε» ή δεν «κατανοούσε» η ηγεσία της άλλης χώρας. Η διπλωματία απαιτεί χρόνο.
Η ευθύνη ενός ηγέτη είναι να προβλέπει τις εξελίξεις, να συνεκτιμά τα δεδομένα, να παίρνει αποφάσεις στην κατάλληλη στιγμή που να υπηρετούν τα συμφέροντα της χώρας του, λ.χ. να προλαβαίνει το χειρότερο. Όχι να αδρανεί και αν δεν τα καταφέρει να καταγγέλλει όλους τους άλλους, πλην του εαυτού του. Ο Ζελένσκι δήλωσε «είμαστε μόνοι μας», αλλά δεν είδα ότι κάποιος να του υποσχέθηκε κάτι άλλο. Έπρεπε να γνωρίζει ή να εκτιμήσει ότι θα «είμαστε μόνοι μας» και έτσι να χειριζόταν έγκαιρα και διαφορετικά τα πράγματα.
Στην Κύπρο επανέρχεται στην επικαιρότητα το σχήμα «αφού η Ε.Ε. επιβάλλει κυρώσεις στη Ρωσία, τώρα η σειρά της Κύπρου να ζητήσει για την Τουρκία τα ίδια». Γιατί όμως δεν πρόκειται να συμβεί κάτι ανάλογο;
1. Γιατί το τεράστιο βάρος από την εισβολή, σε ένα βαθμό το σήκωσε από πάνω της η Τουρκία το 2004, στηρίζοντας σχέδιο λύσης του Κυπριακού που υπέβαλε στα μέρη ο ΟΗΕ. Μπορεί να μην αρέσει σε αρκετούς Ε/κ αυτό, αλλά ο πλανήτης δεν συνωμότησε εναντίον μας.
2. Η Ε.Ε. ήταν παρούσα στις Συνόδους για την Κύπρο. Ο πρόεδρος Γιούνκερ ανακοίνωσε βοήθεια για την Κύπρο 3,2 δισ. σε περίπτωση λύσης (Γενεύη, 2016). Η Φ. Μογκερίνι ήταν παρούσα στο Κραν Μοντάνα. Γνωρίζουν τι έκανε ο κάθε παίκτης. Απίστευτο αλλά ο γ.γ. του ΟΗΕ δύο μέρες μετά το Κραν Μοντάνα επαίνεσε την Τουρκία για τη στάση της στις συνομιλίες!
3. Ένα άλλο κομμάτι από το ηθικό κεφάλαιο που συσσώρευσε η Κύπρος λόγω της εισβολής, βούλιαξε στην υπόθεση με τα «χρυσά διαβατήρια», τα Pandora papers και την επί μακρόν πλήρη αδιαφορία Αναστασιάδη για τον τερματισμό του προγράμματος.
4. Μετά το 2017 τα πράγματα άλλαξαν. Οι Τριμερείς και ο EastMed διαφοροποίησαν το σκηνικό. Η Τουρκία άλλαξε τη στάση της («δύο κράτη», υπονόμευση Ακιντζί, στήριξη Τατάρ, παραβιάσεις στην κυπριακή ΑΟΖ). Μπήκε το ζήτημα των κυρώσεων. Ψίχουλα. Όλοι οι εταίροι γνώριζαν όλα τα προηγούμενα. Στην πράξη μόνο δυο με τρεις χώρες στήριζαν το αίτημα Χριστοδουλίδη. Το «πακέτο» του Κυπριακού έχει μικρύνει, αλλά με τη λογική του να περιμένω το ανέφικτο, θα μικραίνει διαρκώς και περισσότερο...
