Του Λάρκου Λάρκου
Μια είδηση, τρεις τίτλοι:
• «Τουρκία: “Βόμβα” Φιντάν για τα κοιτάσματα της Κύπρου».
• «“Μοιρασιά” των κοιτασμάτων της Κύπρου χωρίς λύση στο Κυπριακό θέλει η Τουρκία».
• «Τούρκος υπ. Εξωτερικών: Εκμετάλλευση κυπριακών κοιτασμάτων χωρίς λύση του Κυπριακού».
Χακάν Φιντάν, 4/10: «Εντάξει, δεν υπάρχει λύση μεταξύ μας, αλλά υπάρχουν ορισμένα ζητήματα από τα οποία μπορούν να επωφεληθούν και οι δύο κοινότητες. Οι πόροι υδρογονανθράκων είναι ένα από αυτά. Από αυτή την άποψη, υπάρχουν και άλλα παραδείγματα στον κόσμο που έχουν εφαρμοστεί πρόσφατα. Το λέω μόνο γιατί είναι από την Ανατολική Μεσόγειο. Η συμφωνία που επιτεύχθηκε μεταξύ του Ισραήλ και του Λιβάνου είναι ένα παράδειγμα αυτού. Γιατί να μην υπάρξει παρόμοια συμφωνία στην Κύπρο στην Ανατολική Μεσόγειο;» (πηγή: ΚΥΠΕ).
Η δήλωση Φιντάν δεν συνιστά «βόμβα». Ανάλογη πρόταση για αξιοποίηση της συμφωνίας Ισραήλ και Λιβάνου από τη Λευκωσία, σε σχέση με τους υδρογονάνθρακες στην Κυπριακή ΑΟΖ, διατύπωσε δημόσια, πολλές φορές, στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές ο υποψήφιος για την προεδρία Αχιλλέας Δημητριάδης. Καμιά αντίδραση δεν υπήρξε, ούτε αναφορές σε βόμβες ή ρουκέτες. Αυτό το ζήτημα τίθεται και αφορά το αν είμαστε σε θέση να παίξουμε ισχυρά χαρτιά που διαθέτουμε –αντίστροφα, αν δεν μπορούμε, ούτε τα στοιχειώδη.
Η αναφορά Φιντάν εκτιμώ ότι έχει δύο στόχους: πρώτος, να κερδίσει διεθνώς πόντους, «ιδού το παράδειγμα που έγινε πραγματικότητα με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ, ας το ακολουθήσουμε». Δεύτερος, πιθανώς η Άγκυρα να διάβασε, ακόμη μία φορά, την καθ’ όλα προβλέψιμη Λευκωσία και βγήκε ένα βήμα μπροστά στέλνοντας ένα «μήνυμα» διεθνώς με ένα «παράδειγμα» εντός.
Βήματα πίσω: Το ζήτημα της διανομής πόρων από έσοδα από υδρογονάνθρακες πέρασε στις συγκλίσεις Χριστόφια - Ταλάτ. Τα έσοδα μα πηγαίνουν στην ομοσπονδιακή τράπεζα και με βάση τις ανάγκες των δύο πολιτειών να κατανέμονται στη βάση του 80% (ε/κ) - 20% (τ/κ) πολιτεία. Το ζήτημα στράβωσε με την άρνηση Αναστασιάδη να τις υιοθετήσει/αξιοποιήσει. Η προσπάθεια Αναστασιάδη να αποβάλει την Τουρκία από το παιχνίδι και να αξιοποιήσει μονομερώς το φυσικό αέριο (EastΜed) έσβησε με δύο τρόπους: Πρώτος, στις 9 Φεβρουαρίου 2018 πλοία του τουρκικού πολεμικού ναυτικού παρεμπόδισαν το ιταλικό ερευνητικό πλοίο SAIPEM 12000 στον στόχο «Σουπιά» της κυπριακής ΑΟΖ. Οι έρευνες σταμάτησαν και το ιταλικό πλοίο αποχώρησε. Δεύτερος, η Βικτόρια Νούλαντ, υφ. Εξωτερικών των ΗΠΑ στις 7 Απριλίου 2022, μετά από συνάντηση με Αναστασιάδη στη Λευκωσία, ανακοίνωσε (!) τον τερματισμό του αγωγού EastΜed –«πολύ μακρύς αγωγός σε πολύ βαθιά νερά, πολύ ακριβός, μη οικονομικά βιώσιμος».
Η εξαετία της απόλυτης στασιμότητας (2017-2023) αφορούσε και τα ενεργειακά. Οι μεγάλες εταιρείες είτε αποχώρησαν, είτε μείωσαν κατά πολύ δραστηριότητες και προσδοκίες για κάτι σπουδαίο. Κανένα σενάριο δεν έχει προχωρήσει, πολλά σενάρια ακούμε, ένα συγκεκριμένο και τρέχον δεν βλέπουμε. Αλλά οι έρευνες για φυσικό αέριο στη γειτονιά μας με βάση τη συμφωνία Ισραήλ - Λιβάνου άρχισαν πριν από τρεις εβδομάδες!
Κάτω από τις σημερινές συνθήκες, μία βιώσιμη πρόταση είναι η συγκρότηση Τεχνικής Επιτροπής για την Ενέργεια με βάση το πρότυπο των Τεχνικών Επιτροπών του 2008 –έστω και μετά από αρκετή καθυστέρηση. Η σύγχυση, η αδράνεια, ίσως ο φόβος από τίτλους που παράγουν ΜΜΕ να οδηγούν τη Λευκωσία στην περιχαράκωση, στην απώλεια ερεισμάτων και εντέλει στην αδυναμία αντιμετώπισης των εξελίξεων. Αυτές, όμως, τρέχουν, αν δεν είσαι εκεί, δεν σε περιμένουν, εάν και πότε θα αποφασίσεις. Έτσι και τώρα σε σχέση με το «κλασικό» Κυπριακό. Ο Α. Γκιουλ υπήρξε Νο2 στο ΚΑΔ –τέως πρωθυπουργός, ΥΠΕΞ, πρόεδρος της Τουρκίας. Η γνώμη του έχει βαρύτητα, μετρά. Ενημερωμένος, προσεκτικός, λέει τη γνώμη του για το Κυπριακό σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» (1/10): «Η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι μπορεί να δοθεί μια τελευταία ευκαιρία για περιορισμένο χρονικό διάστημα στα Η.Ε. να μεσολαβήσουν για την επίτευξη μιας αμοιβαία αποδεκτής λύσης... εάν η τελευταία αυτή πρωτοβουλία αποτύχει, και πάλι, τότε οι δύο πλευρές θα πρέπει να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις για τις λεπτομέρειες μιας λύσης που θα διασφαλίζει τη συνύπαρξή τους στο νησί».
Δύο ημέρες πριν, ο Κόλιν Στιούαρτ, ειδικός αντιπρόσωπος του γ.γ. ΟΗΕ και επικεφαλής της ΟΥΝΦΥΚΥΠ στην Κύπρο: «Υπήρξαν κάποιες ενδείξεις ότι τελικά μπορεί να υπάρξει κάποια πραγματική κίνηση στο ζήτημα του διορισμού απεσταλμένου των Η.Ε... να αντιμετωπίσουμε δύσκολα ζητήματα και να κάνουμε συμβιβασμούς... Δεν είναι εύκολο. Υπάρχει μια βαθιά δυσπιστία μεταξύ των δύο πλευρών, που κάνει κάθε πλευρά να αμφισβητεί το κίνητρο πίσω από κάθε ανησυχία που εγείρει η άλλη. Το επόμενο έτος, η ειρηνευτική αποστολή του ΟΗΕ στην Κύπρο, η UNFICYP και οι καλές υπηρεσίες του γ.γ., θα συμπληρώσουν 60 χρόνια στην Κύπρο, όπου προσπαθούν να διατηρήσουν την ειρήνη και να βοηθήσουν τα μέρη να καταλήξουν σε επίλυση του Κυπριακού, που έχει καθυστερήσει πολύ» (ΚΣ, Ομιλία στο 4ο συνέδριο, Cyprus Forum, 29/9).
Πίσω από τις γραμμές αυτές βρίσκεται ένα σενάριο με ορισμένες πιθανότητες να εξελιχθεί. Διορισμός απεσταλμένου των Η.Ε. για μεσολάβηση ορισμένου χρόνου, συνομιλίες με επικέντρωση στο αποτέλεσμα, «από εκεί που μείναμε στο Κραν Μοντάνα» –συν ό,τι οι δύο πλευρές αναδείξουν ως «άλλα θέματα». Μια ουσιώδης προσθήκη φαίνεται να είναι ο όρος της Άγκυρας προς τα Η.Ε. στις διαβουλεύσεις για να συμφωνήσει για διορισμό απεσταλμένου. Σε περίπτωση νέας αποτυχίας, η τ/κ κοινότητα να ζητήσει αναβαθμισμένο εξωτερικό καθεστώς, κυρίως σε σχέση με το «απευθείας εμπόριο»/Τύμπου. Αν οι ε/κ χειρισμοί είναι επανάληψη του Κραν Μοντάνα, θα το θέσει έντονα επί τάπητος. Ο κ. Στιούαρτ κάτι θέλει να μας πει: «το επόμενο έτος, η UNFICYP θα συμπληρώσει 60 χρόνια στην Κύπρο, η επίλυση έχει καθυστερήσει πολύ»!
