Του Λάρκου Λάρκου
Στις 14 Σεπτεμβρίου 1999 έφυγε από τη ζωή, σε αεροπορικό δυστύχημα στο Βουκουρέστι, ο Γιάννος Κρανιδιώτης, ο αρχιτέκτονας της ένταξης της Κύπρου στην Ε.Ε. Σε μια εποχή που πολλοί «έβαλαν» την Κύπρο στην Ε.Ε., θυμίζω ότι οι κεντρικοί σταθμοί που την διασφάλισαν (6 Μαρτίου 1995, Κείμενα του Ελσίνκι, 1999), είχαν τη δική του κρανιδιωτική σφραγίδα.
Γιατί η επιδίωξη ένταξης; Κυρίως για να επιλυθεί το Κυπριακό. Θυμάμαι κατά λέξη τη βασική του ανάλυση: «Η Κύπρος οικονομικά είναι πιο καλή από αρκετές χώρες της ΕΟΚ, το να ενταχθούμε μόνο, so what, όλη η υπόθεση είναι να το λύσουμε!». Γι’ αυτό και δύο δημόσιες παρεμβάσεις του:
Α) «Αν η Κύπρος ενταχθεί στην Ε.Ε., ένας αριθμός από σημαντικά θέματα και διαστάσεις του Κυπριακού θα μπορούσαν να ρυθμιστούν σύμφωνα με αυτές τις πρόνοιες –δημοκρατία, ελευθερία, ελευθερία διακίνησης, σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες, σεβασμός στην πολιτιστική ταυτότητα και παράδοση κάθε κοινότητας. Η ενταξιακή πορεία θα λειτουργούσε ως κίνητρο για τις κοινότητες της Κύπρου να επιδείξουν μετριοπάθεια και καλή θέληση και να συνεργαστούν για ένα δίκαιο και διαρκή συμβιβασμό».
Β) «Η ευρωπαϊκή επιλογή στοχεύει στο να διευκολύνει την πολιτική λύση του Κυπριακού. Η Ε.Ε. θα λειτουργήσει υπέρ των δύο κοινοτήτων, και της τ/κ και της ε/κ, και θα αποτελέσει εγγύηση και ασφάλεια για τη συμβίωση μεταξύ τους».
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο έβλεπε από το 1995 δύο «μηχανικές» που θα την υποστήριζαν: 1) Διορισμό Ευρωπαίου Συντονιστή για το Κυπριακό, και (2) Ευρωπαϊκή Διάσκεψη. Για να επιτευχθεί ο στόχος, χρειαζόταν να αλλάξει το γήπεδο διεξαγωγής του αγώνα. Η τότε ελληνική κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Κ. Σημίτη με τους υφυπουργούς Εξωτερικών Γ. Κρανιδιώτη και Χ. Ροζάκη το 1997 επαναπροσδιόρισε τον κεντρικό πυρήνα της πολιτικής της στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Στο ντοκουμέντο Κρανιδιώτη-Ροζάκη (1997) υπήρξε η διατύπωση νέας στρατηγικής ώστε να συναρτηθεί η επίλυση προβλημάτων της περιοχής με τη διεύρυνση και τη μελλοντική πορεία της Ε.Ε.
Γιατί ό,τι διεκδίκησε ο Γ. Κρανιδιώτης το κέρδισε; Γιατί έδινε μάχες με το κύρος ενός αξιόπιστου Ευρωπαίου συνομιλητή. Γιατί αυτά που έλεγε τα εννοούσε. Ύστερα ήρθαν οι αμοραλιστές, για να χρησιμοποιήσουν την ένταξη για τις προσωπικές τους υποθέσεις. Η Κύπρος κτυπά στα βράχια της διχοτόμησης. Η Ε.Ε. από καταλύτης της λύσης, καταλύτης στις πωλήσεις χρυσών διαβατηρίων!
Οι συνήθεις ηγέτες πήραν την κληρονομιά που άφησε ο Γ. Κρανιδιώτης για ολόκληρη την Κύπρο και την ευτέλισαν. Παρά τις απώλειες, όλα όσα διεκδικεί η Κύπρος για να λύσει το Κυπριακό βρίσκονται μέσα στην ευρωπαϊκή πρώτη ύλη, ασφάλεια, θεμελιώδεις ελευθερίες, οικονομική διάσταση. Μπορεί να επιτευχθούν με κύρια προϋπόθεση την αναζωογόνηση της ευρωτουρκικής σχέσης - win, win. Η βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων βοηθά ιδιαίτερα ως προς αυτό. Χωρίς αυτό το δίπολο (Κυπριακό, ευρωτουρκικά), όλα θα μείνουν έτσι. Αυτό λέει η κρανιδιωτική «σχολή»: πρόβλεψη των εξελίξεων, διπλωματία των διασυνδέσεων, συμμαχίες με αξιοποίηση του κοινοτικού τρόπου σκέψης, λύσεις με κέρδη για περισσότερους του ενός παίκτες.
Η επισκόπηση των τελευταίων εξελίξεων στις ευρωτουρκικές υποθέσεις και το Κυπριακό είναι χρήσιμη. Στις 7 Σεπτεμβρίου, συνάντηση ΥΠΕΞ Τουρκίας X. Φιντάν με τον επίτροπο Διεύρυνσης Ο. Βάρχεϊ. Ο Χ. Φιντάν δήλωσε πως «η Ε.Ε. δεν μπορεί να γίνει παγκόσμια δύναμη χωρίς την Τουρκία. Είναι αναλλοίωτη η θέση μας για να ενταχθούμε στην Ε.Ε. Υπήρχαν δυσκολίες στις σχέσεις μας με την Ε.Ε. σε ορισμένα θέματα. Τα έχουμε συζητήσει και έχουμε συμφωνήσει στα βήματα που πρέπει να ληφθούν στο άμεσο και σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο». Επί της ουσίας οι συγκλίσεις: Απελευθέρωση της βίζας «με κατανόηση ότι η έναρξη της διαδικασίας θα αφορά τους Τούρκους επιχειρηματίες και φοιτητές. Οι Τεχνικές Ομάδες για τον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης (Τ.Ε.) αρχίζουν την επόμενη εβδομάδα». Ο επίτροπος Βάρχεϊ αφού ευχαρίστησε την Τουρκία «για τη φιλοξενία πάνω από 4 εκατ. προσφύγων από τη Συρία», έθεσε τα ζητήματα ως εξής: «Το Συμβούλιο έχει δώσει την κατεύθυνση στην Επιτροπή να ετοιμάσει κείμενο για το μέλλον των σχέσεων Ε.Ε.-Τουρκίας πάνω σε θετική βάση». Σε σχέση με το θέμα μιας «μελλοντικής ένταξης της Τουρκίας», ο επίτροπος ήταν σαφής: «Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις έχουν παγώσει από το 2018, υπάρχουν ορισμένα κριτήρια για να τις αναζωογονήσουμε, οι απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις για το κράτος δικαίου και τη δημοκρατία. Ένας πειστικός Οδικός Χάρτης να ετοιμαστεί πάνω σε αυτά τα κριτήρια που μπορεί να πυροδοτήσει νέες διαπραγματεύσεις πάνω στο θέμα». (Πηγή «Χουριέτ», 7/9).
Την περασμένη εβδομάδα στα ανατολικά μας, ο Λίβανος άρχισε εξορύξεις για φυσικό αέριο στην ήδη οριοθετημένη (με Ισραήλ) ΑΟΖ του. Την επόμενη εβδομάδα στα δυτικά μας, Τεχνικές Ομάδες αρχίζουν συνομιλίες για τον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης Ε.Ε.-Τουρκίας. Η Κύπρος ως συνήθως αφιερώνει τις δυνάμεις της στην εσωτερική μας κατάσταση πραγμάτων –η Πύλα απορροφά περισσότερο ενδιαφέρον παρά η προετοιμασία για την ενότητα «Ευρωτουρκικές σχέσεις-Κυπριακό». Το πρώτο θέμα προσφέρει βατήρα για να κλειστούμε ξανά στο καβούκι μας. Το δεύτερο απαιτεί εργασία, εκτιμήσεις, πειθώ, συνέργειες.
Ο Γ. Κρανιδιώτης, ίσως, κάτι διαισθανόταν καθώς, ό,τι εξελίσσεται εδώ και μερικά χρόνια στη νήσο, το διατύπωσε το 1997: «Η διχοτόμηση είναι η χειρότερη δυνατή εξέλιξη στο Κυπριακό, ένα σύνορο μεταξύ δύο ανεξάρτητων κρατών, το οποίο θα είναι επικίνδυνο και εστία σύγκρουσης, μια αντιπαράθεση που θα διαιωνίζεται, αποσταθεροποιητικός παράγοντας για όλη την ευρύτερη περιοχή. Στην περίπτωση αυτή ο κυπριακός ελληνισμός πραγματικά θα κινδυνεύει, θα νομιμοποιηθεί η τουρκική εισβολή και κατοχή».
