Για πολλούς η ανεπίσημη ανακοίνωση του αμερικανικού Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τον αγωγό EastMed ήλθε σαν «κεραυνός εν αιθρία». Μολαταύτα το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικώνμάς είπε το αυτονόητο. Το γεγονός ότι ο αγωγός δεν είναι οικονομικά βιώσιμος το ξέραμε από χρόνια. Το ανέφερα για πρώτη φορά το 2017 και σε άρθρο μου στην «Καθημερινή» τον Φεβρουάριο του 2018.
Άρχισε σαν ένα έργο στρατηγικής σημασίας με σκοπό να συμβάλει στην αύξηση της ενεργειακής ασφάλειας, διαφοροποιώντας τις πηγές προμήθειας φυσικού αερίου στην Ευρώπη, ενώ θα ενίσχυε τον γεωστρατηγικό ρόλο της Κύπρου ως ενεργειακής γέφυρας προς την Ευρώπη. Αυτές ήταν σίγουρα οι ιδέες πίσω από το έργο, όταν προτάθηκε για πρώτη φορά πριν από περίπου δέκα χρόνια, που αργότερα οδήγησαν στη συμπερίληψή του από την Ε.Ε. ως έργο κοινού ενδιαφέροντος. Πόσο ισχύουν όμως αυτά σήμερα;
Από τότε οι καταστάσεις έχουν αλλάξει ριζικά, με τη μετάβαση σε καθαρή ενέργεια να προχωρεί ραγδαία παγκόσμια. Με την Πράσινη Συμφωνία και τους κανονισμούς Fit-for-55 η Ε.Ε.έχει μπει σε μια αποφασιστική πορεία με σκοπό τη μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 55% μέχρι το 2030 και την εξάλειψή τους μέχρι το 2050.
Στα μέσα Δεκεμβρίου η Ε.Ε. δημοσίευσε το νέο της πακέτο νομοθεσίας για το φυσικό αέριο που στοχεύει να «οδηγήσει την Ευρώπη μακριά από τα ορυκτά καύσιμα και το φυσικό αέριο προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και το υδρογόνο με χαμηλές εκπομπές άνθρακα». Παρά την τρέχουσα ενεργειακή κρίση, η Ε.Ε.εξακολουθεί να στοχεύει στη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέχρι και 25% έως το 2030 και την εξάλειψή της έως το 2050.
Η E.Ε. δήλωσε τον Οκτώβριο πέρυσι ότι η σκοπιμότητα του έργου πρέπει να αντικατοπτρίζει τους στόχους της για απαλλαγή από ανθρακούχες εκπομπές και τη μελλοντική ζήτηση φυσικού αερίου, προσθέτοντας ότι «η ανάλυση της Ε.Ε. από την αξιολόγηση των κλιματικών επιπτώσεων δείχνει ότι η συνεχής χρήση φυσικού αερίου δεν είναι συμβατή με τον μακροπρόθεσμο στόχο απαλλαγής από ανθρακούχες εκπομπές». Ο κύριος στόχος μελλοντικής στήριξης από τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. θα είναι επενδύσεις σε φιλικές προς το κλίμα ενεργειακές λύσεις, συμπεριλαμβανομένων απανθρακωμένων αερίων όπως το υδρογόνο.
Με τέτοιες δεσμεύσεις ο ρόλος του φυσικού αερίου στο ενεργειακό μείγμα της Ευρώπης είναι περιορισμένος. Η Ευρώπη δεν χρειάζεται νέους αγωγούς φυσικού αερίου και να μην παρασυρόμαστε από την υψηλή τιμή φυσικού αερίου στην Ευρώπη τώρα, λόγω της ενεργειακής κρίσης. Στις αρχές του 2022 η τιμή του φυσικού αερίου στην Ευρώπη μειώθηκε σχεδόν 60% από την αποκορύφωση που σημειώθηκε τον Οκτώβριο του 2021 και εξακολουθεί να είναι σε πτωτική τάση. Η προσδοκία είναι ότι θα επιστρέψει πιο κοντά στα φυσιολογικά επίπεδα μέχρι τα μέσα του 2022, καθώς περισσότερη προσφορά φυσικού αερίου γίνεται διαθέσιμη, αρχίζοντας με τη λειτουργία του Nord Stream 2 το καλοκαίρι, καλύπτοντας τη ζήτηση, και στα προπανδημίας επίπεδα το 2023.
Ο EastMed αντί «pipe line» έχει καταλήξει να είναι ένα «pipe dream», μη-βιώσιμος, κρατούμενος στη ζωή μόνο με την εμμονή του Ισραήλ, Κύπρου και Ελλάδας για πολιτικούς λόγους, χωρίς ποτέ να προσελκύσει το ενδιαφέρον επενδυτών. Ακόμα και οι διεθνείς εταιρείες που δρουν στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως η Chevron, Shell, Eni, Total, που θα ωφελούνταν από την κατασκευή του, δεν τον έχουν υποστηρίξει. Γιατί; Διότι δεν είναι οικονομικά βιώσιμος.
Η θέση της ελληνικής κυβέρνησης είναι ότι «δεν είναι η κυβέρνηση που αποφασίζει ποια λύση είναι οικονομικά και τεχνικά εφικτή. Αυτό το αποφασίζει η αγορά». Υποστηρίζει οποιεσδήποτε εναλλακτικές επιλογές, που να είναι οικονομικά και τεχνολογικά βιώσιμες και τεχνικά εφικτές, συμπεριλαμβανομένων και των ηλεκτρικών διασυνδέσεων.
Χωρίς την επέμβαση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ ίσως να κρατούσαμε τον EastMed σε αναπνευστήρα για χρόνια, λόγω πολιτικών σκοπιμοτήτων. Ευτυχώς ήλθαν οι Αμερικάνοι και του έδωσαν ένα αίσιο τέλος.
Λέγεται ότι αυτή η ανακοίνωση «κλείνει το μάτι» στην Τουρκία. Είτε με αγωγό είτε χωρίς αγωγό η επιθετικότητα της Τουρκίας και οι παράνομες διεκδικήσεις της δεν θα αλλάξουν, θα συνεχιστούν. Λέγεται επίσης ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ενέργησε για να αποφύγει ανταγωνισμό στις εξαγωγές LNG των ΗΠΑ στην Ευρώπη. Είναι ένας παράλογος ισχυρισμός. Το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου δεν μπορεί να ανταγωνιστεί το αμερικάνικο LNG σε τιμές, αλλά ούτε και σε ποσότητες.
Μας δίνεται τώρα η ευκαιρία να κάνουμε αυτό που έπρεπε να κάνουμε πριν από χρόνια. Να προωθήσουμε δυναμικά, και τώρα, τη ραγδαία ανάπτυξη ΑΠΕ σε συνδυασμό με αποθήκευση ενέργειας, διασυνδέσεων με ηλεκτρικά καλώδια και χρήση του φυσικού αερίου της κυπριακής ΑΟΖ.Εκεί βρίσκεται το μέλλον: Καθαρή ενέργεια, μείωση ρύπων και χαμηλότερες τιμές ενέργειας.
@CharlesEllinas SeniorFellow Global Energy Center Atlantic Council
