Η απόφαση της αμερικανικής κυβέρνησης να άρει πλήρως τον αποκλεισμό (embargo) όπλων που είχε επιβάλει το 1987 βρίσκει την Κυπριακή Δημοκρατία σε μεταβατική εποχή, καθώς επίκειται αλλαγή πολιτικής ηγεσίας, επιδεινώνονται οι σχέσεις με την Τουρκία (λόγω και των προκλήσεων προς την Ελλάδα) και εξελίσσεται ήδη μια περίοδος έντονης αβεβαιότητας για την ανθρωπότητα – τόσο σε οικονομικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο διακρατικών σχέσεων, ειδικά μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.
Είμαστε αρκετά προετοιμασμένοι ή, έστω, προβληματισμένοι, για τις δυσοίωνες αυτές προοπτικές, οι οποίες πλέον θέτουν ακόμα και υπαρξιακά ερωτήματα για κράτη και κοινωνίες, θυμίζοντας τη δεκαετία του 1930; Ως φαίνεται, μάλλον όχι. Ο δημόσιος διάλογος δεν φαίνεται ακόμα να λαμβάνει αρκούντως υπ’ όψιν την επείγουσα ανάγκη αναθεώρησης του εθνικού δόγματος ασφαλείας, καθώς οι πολλαπλές παράμετροι που το επικαθορίζουν (άμυνα, δημόσια τάξη, μεταναστευτικό, δημογραφικό, κλιματική αλλαγή) είτε δεν ανιχνεύονται στην κορυφή των προτεραιοτήτων των ψηφοφόρων, ή τρομάζουν με την πολυπλοκότητά τους, ή απλώς προσκρούουν σε ανεδαφικές ιδεοληψίες δήθεν ανθρωπιστικής φύσεως, τις οποίες συντηρούν κάποιες πολιτικές παρατάξεις.
Τούτα συμβαίνουν σε μια εποχή κατά την οποία ο κόσμος γύρω μας αλλάζει προς το φοβικότερο και το αγριότερο. Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση που έδειχνε να αγνοεί τη λέξη «άμυνα» στο προεκλογικό της πρόγραμμα για το 2019, αναγκάστηκε να προσγειωθεί στην πραγματικότητα το 2020 με τα γεγονότα στον Έβρο και να ξεκινήσει αμυντικές δαπάνες που εκτιμάται ότι θα ξεπεράσουν τα 20 δισ. ευρώ εντός της δεκαετίας, με ανάγκη περίπου ισόποσης επιπλέον επένδυσης για να ολοκληρωθούν, μετά από 15ετή αυτοαφοπλισμό της χώρας. Αλλά και στην Ευρώπη, πολλά κράτη (π.χ. Βρετανία, Γερμανία, Πολωνία) καταρτίζουν θηριώδη εξοπλιστικά προγράμματα, σε μια προσπάθεια να καλύψουν τα κενά δεκαετιών στην πολεμική τους προπαρασκευή.
Με ετήσιο αμυντικό προϋπολογισμό αρκετά κάτω από 0,5 δισ. ευρώ η Κύπρος δεν μπορεί να ελπίζει σε θεαματική βελτίωση της εθνικής ασφαλείας μόνο δια των εξοπλισμών. Μπορεί όμως να επιδιώξει ικανή αύξηση των αμυντικών δαπανών (π.χ. 20% - 25%), αν μη τι άλλο για να υλοποιηθεί ο υπάρχων σχεδιασμός, να παραληφθούν οπλικά συστήματα από τις ΗΠΑ ως μεταχειρισμένο πλεονάζον υλικό (Excess Defense Articles, EDA) και να γίνουν σοβαρές επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες.
Τέτοιες επενδύσεις μπορούν να αξιοποιηθούν και για την ενίσχυση της οικονομίας, εμπλέκοντας την ακαδημαϊκή-ερευνητική κοινότητα στην ανάπτυξη καινοτομιών που αξιοποιούνται για πολιτικούς και στρατιωτικούς σκοπούς (π.χ. εξειδικευμένο λογισμικό, μη επανδρωμένα οχήματα), κατά τα πρότυπα πολλών συμμαχικών κρατών (π.χ. Ισραήλ).
Οι πολίτες γνωρίζουν ήδη τη δυσμενή κατάσταση που διαμορφώνεται και σε άλλες παραμέτρους (τομείς) της εθνικής ασφαλείας, όπως η δημόσια τάξη, το μεταναστευτικό, το (μονίμως υποτιμούμενο) δημογραφικό και η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος από φαινόμενα σχετικά (ή μη) με την κλιματική αλλαγή (π.χ. μεγάλες πυρκαγιές). Η δυσμενής αυτή κατάσταση απαιτεί ευρύτερες στρατηγικές και συνολική θεώρηση για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Χρησιμοποιώντας έναν όρο που συχνά συναντάμε στην κυβερνοασφάλεια (cybersecurity), μπορούμε να πούμε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να επιδιώξει την «ολιστική» ασφάλεια (holistic security) για να προστατέψει τον εαυτό της από τις δυσοίωνες εξελίξεις που προδιαγράφονται για την περιοχή, αλλά και διεθνώς.
Αναμφιβόλως, η πολιτική ηγεσία θα κληθεί σύντομα να λάβει γενναίες (και όχι πάντα ανέξοδες ή ευχάριστες) αποφάσεις σε όλους τους ανωτέρω τομείς, χωρίς να μπορεί να κρύψει τα πολυσύνθετα αυτά προβλήματα κάτω από το χαλί, όπως συχνά (και διακομματικά) συμβαίνει. Άλλωστε, σύμφωνα και με τα εκλογικά αποτελέσματα άλλων ευρωπαϊκών χωρών, η εθνική ασφάλεια είναι κάτι που απασχολεί τους πολίτες όλο και πιο πολύ, συνεπώς η λαϊκή απαίτηση υφίσταται ήδη.
Πρέπει λοιπόν να αφιερωθεί ικανός χρόνος στον δημόσιο διάλογο εν όψει των προεδρικών εκλογών του 2023 στις πολυδιάστατες προκλήσεις ασφαλείας που αντιμετωπίζει η χώρα, ώστε οι υποψήφιοι να μην περιοριστούν στα συνήθη ευχολόγια ή στις γενικές αναφορές που παρατηρούνται στις προεκλογικές εκστρατείες, αλλά να αξιολογηθούν επί τη βάσει συγκεκριμένων προτάσεων που θα κληθούν να καταθέσουν και να υλοποιήσουν, με την υποστήριξη του κυπριακού λαού.
Ο κ. Δημήτρης Τερζής είναι μηχανικός Η/Υ (PhD) και πολιτικός επιστήμονας, με ειδίκευση στη Στρατηγική, την Επικοινωνία και την Ασφάλεια. Κατοικεί και εργάζεται στις ΗΠΑ.
