Kathimerini.com.cy
Το τελευταίο χρονικό διάστημα γίναμε δέκτες της δημοσιοποίησης, από εφημερίδες παγκύπριας κυκλοφορίας, αποσπασμάτων ιδιωτικών συνομιλιών –η αυθεντικότητα των οποίων δεν έχει επιβεβαιωθεί– ενός εκ των υποψηφίων Προέδρων της Κυπριακής Δημοκρατίας με ένα πρώην συνεργάτη του, καθώς και ιδιωτικές συνομιλίες ανεξάρτητου αξιωματούχου του κράτους, με τα θέματα αυτά ν’ αναπαράγονται στη συνέχεια και από αλλά μέσα απασχολώντας τη δημόσια συζήτηση. Με αφορμή τα γεγονότα αυτά είναι σημαντικό, μακριά από το πρίσμα της προεκλογικής συζήτησης και ανεξάρτητα από ενδεχόμενες συμπάθειες ή αντιπάθειες προς τον όποιο υποψήφιο Προέδρο και κρατικό αξιωματούχο, να εξεταστεί και να αναλυθεί η έννοια της ιδιωτικότητας και της ιδιωτικής ζωής του κάθε πολίτη.
Το θέμα της ιδιωτικότητας (privacy) ως ηθικό και κοινωνικό ζήτημα έχει μελετηθεί επί μακρόν από φιλοσόφους, κοινωνικούς επιστήμονες και νομικούς σε ολόκληρο τον κόσμο. Η κλασική προσέγγιση οδηγεί στο 1890 και στην αναφορά των δικαστών S. Warren και L. Brandeis στις ΗΠΑ ότι η ιδιωτικότητα αναφέρεται «[…] στο δικαίωμα των πολιτών σε μία ανενόχλητη ιδιωτική ζωή». Ερέθισμα για τη συγγραφή του άρθρου ήταν η ολοένα και συχνότερη εμφάνιση περιστατικών δημόσιας –έντυπης τότε– διάδοσης λεπτομερειών σχετικών με την προσωπική ζωή ατόμων, λόγω της εμφάνισης των φορητών φωτογραφικών μηχανών. Αυτό το φαινόμενο οδήγησε τους συντάκτες στην αντίληψη ότι η έννοια της ιδιωτικότητας αφορά την προστασία ιδιωτικών συζητήσεων, την έκφραση σκέψεων και συναισθημάτων, ενώ λειτουργούσε ως απότοκος των δικαιωμάτων της ζωής και της ιδιοκτησίας.
Σύμφωνα με αναφορά επιτροπής του Ηνωμένου Βασιλείου υπό τον David Calcutt, που γνωμοδότησε για τη συμπεριφορά του Τύπου σε σχέση με την προσωπική ζωή (report of the committee on privacy and related matters), μπορεί να μη «[…] βρέθηκε ένας πλήρως ικανοποιητικός νομοθετημένος ορισμός για την ιδιωτικότητα» ωστόσο, υιοθετήθηκε ο ακόλουθος ορισμός: «Το δικαίωμα του ατόμου να προστατεύεται ενάντια της εισβολής στην προσωπική του ζωή ή τις υποθέσεις του, ή εκείνες της οικογένειάς του με άμεσα φυσικά μέσα ή με δημοσίευση πληροφοριών».
Ο Lawrence Lessig, γνωστός ακαδημαϊκός και πολιτικός ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Κοινωνία της Πληροφορίας, αναφέρει «ότι οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα με την έννοια της ιδιωτικότητας εννοούν το δικαίωμα της επιλογής της γνωστοποίησης προσωπικών τους πληροφοριών σε τρίτους». Ο ίδιος επισημαίνει ότι η ιδιωτικότητα βασίζεται σε τέσσερις καθοριστικούς παράγοντες: το νόμο (law), την αγορά (market), τις (κοινωνικές) συνήθειες (norms) και την αρχιτεκτονική (architectures) συστημάτων (κοινωνικών/τεχνολογικών).
Ο Robert Ellis Smith, συντάκτης της εφημερίδας Privacy Journal, δίνει μια σύγχρονη άποψη του ορισμού, ορίζοντας την ιδιωτικότητα ως «την επιθυμία του καθενός μας για ένα φυσικό χώρο στον οποίο είμαστε ελεύθεροι από κάθε εισβολή, αμηχανία ή υπευθυνότητα» καθώς και ως «την προσπάθεια να ελέγξουμε τον χρόνο και τον τρόπο των κοινοποιήσεων προσωπικών πληροφοριών για τους εαυτούς μας».
Η προστασία της ιδιωτικότητας αναγνωρίστηκε ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα στη Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών, στη Διεθνή Σύμβαση για τα Πολιτικά Δικαιώματα, εντάχθηκε στα Θεμελιώδη Δικαιώματα των Πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε σειρά άλλων κειμένων και διεθνών συμβάσεων. Με την πάροδο του χρόνου, η κλασική αντίληψη της ιδιωτικότητας εμπλουτίστηκε σημαντικά με επιμέρους δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή, ο περιορισμός της προσβασιμότητας, ο αποκλειστικός έλεγχος της πρόσβασης στον ιδιωτικό χώρο, η ελαχιστοποίηση των «παρεμβάσεων», η προσδοκία της εχεμύθειας, το δικαίωμα στη λήθη, το δικαίωμα στο απόρρητο και το δικαίωμα στην ανωνυμία.
Η ιδιωτικότητα ως έννοια αλλά περισσότερο ως δικαίωμα είναι αδιαπραγμάτευτη. Ιδιαίτερα στον σημερινό τεχνολογικά αναπτυσσόμενο κόσμο, όπου οι προκλήσεις αλλά και οι κίνδυνοι σχετικά με την επέμβαση στην ιδιωτική μας ζωή και την προστασία των δεδομένων μας μεγαλώνουν συνεχώς, ως πολίτες δεν πρέπει και ούτε μπορούμε να δεχόμαστε εκπτώσεις σε σχέση με τα δικαιώματά μας. Ούτε και πρέπει να γυρίζουμε την πλάτη σε περιπτώσεις όπου για την αποκόμιση πρόσκαιρου πολιτικού οφέλους γίνεται ανεκτή ή και σε μερικές περιπτώσεις επιβραβεύεται η παραβίαση του δικαιώματος της ιδιωτικότητας οποιουδήποτε πολίτη ακόμα και αν αυτός είναι υποψήφιος Πρόεδρος της Δημοκρατίας χωρίς να το επιβάλλει το δημόσιο συμφέρον και απλώς να γίνεται υπό τύπο κοινωνικού σχολίου. Γιατί στο τέλος της ημέρας, η ανοχή μας σε τέτοιου είδους περιστατικά θα ανοίξει πραγματικά τον ασκό του Αιόλου ενώ ο Όργουελ και ο «Μεγάλος Αδερφός» του θα είναι προφητικός.
Ο κ. Ολύμπιος Χριστοφή είναι νομικός.
