Μετά από σχεδόν 50 χρόνια το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ έλαβε μια αδιανόητη απόφαση. Έκρινε ότι δεν υπάρχει συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση στις ΗΠΑ, ανατρέποντας μια ιστορική απόφαση-ορόσημο «Roe v Wade» (1973), απαγορεύοντας στις γυναίκες την πρόσβαση σε άμβλωση. Τότε, το Δικαστήριο έκρινε ότι το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών θα προστάτευε την ελευθερία μιας εγκύου γυναίκας εφόσον επιλέξει τη διακοπή της κύησης.
Στο εξής, το δικαίωμα στις αμβλώσεις θα καθορίζεται από την εκάστοτε Πολιτεία, εκτός εάν το Κογκρέσο αποφασίσει διαφορετικά. Η κάθε Πολιτεία θα μπορεί με βάση αυτή την απόφαση να θεσπίσει τα δικά της μέτρα. Με λίγα λόγια, καταργεί το αδιαπραγμάτευτο δημοκρατικό δικαίωμα των γυναικών στην άμβλωση και κατ’ επέκταση στον έλεγχο του σώματός τους είτε γιατί βιάστηκαν είτε γιατί η εγκυμοσύνη ήταν ανεπιθύμητη, ή γιατί το παιδί τους είχε μια ανωμαλία. Αν αναλογιστούμε ότι οι ΗΠΑ είναι η πιο προηγμένη δημοκρατία στον κόσμο, η αποστέρηση του πιο βασικού δημοκρατικού δικαιώματος των γυναικών μας δείχνει την κρίση που περνάει η δημοκρατία παγκοσμίως. Μας δείχνει ότι ο συντηρητισμός ζει και βασιλεύει ειδικά σε περιόδους κρίσεων στη δημοσία υγεία, την οικονομία, την πολιτική και φυσικά την ειρήνη.
Η ανατροπή αυτής της απόφασης, αν και αποτελεί πολύ απομακρυσμένο σενάριο, συνάδει με την κοινή γνώμη, αφού το 80% των Αμερικάνων είναι υπέρ του δικαιώματος σε όλες ή κάποιες συνθήκες. Όσο πιο συντηρητικές είναι κάποιες Πολιτείες, τόσο πιο πιθανό είναι να απαγορεύσουν το δικαίωμα των γυναικών στην επιλογή. Πρέπει να έχουμε υπόψη ότι τα συντηρητικά, ευαγγελικά και ακροδεξιά κινήματα και κινήματα ενάντια στην άμβλωση, δεν γεννήθηκαν μέσα σε μια νύκτα αλλά ανέπτυσσαν στρατηγικές για το σημερινό αποτέλεσμα για δεκαετίες. Ποιοι χρηματοδοτούν αυτά τα κινήματα; Γιατί οι πολιτικές δυνάμεις άφησαν να παραμεριστούν τα δικαιώματα των γυναικών; Αδιαφορία; Πολιτικοποίηση γυναικείου σώματος στο τρίγωνο οικογένεια-θρησκεία-πατριωτισμός. Αυτό συμβαίνει όταν οι ζωές των πιο περιθωριοποιημένων ομάδων δεν λαμβάνονται υπόψη, ακόμη και αν αποτελούν το μισό του πληθυσμού. Αυτά και άλλα τόσα ερωτήματα πρέπει να μας απασχολούν και να τα θέτουμε στους έχοντας εξουσία.
Ποιες κοινωνικές ομάδες πλήττονται από την απόφαση;
Πλέον για να κάνει μία γυναίκα άμβλωση θα αναγκαστεί να ταξιδέψει σε κάποια άλλη πολιτεία. Οι παράνομες εκτρώσεις θα αυξηθούν με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την υγεία και την ασφάλεια των γυναικών. Το κόστος για μια ασφαλή άμβλωση θα αυξηθεί, πλήττοντας τις γυναίκες με χαμηλότερα εισοδήματα, αυτές που μεγαλώνουν μόνες τους τα παιδιά τους, και τις γυναίκες των μειονοτήτων.
Οι θάνατοι γυναικών από παράνομες εκτρώσεις μακριά από ασφαλές περιβάλλον θα αυξηθούν, ενώ οι κοινωνικοοικονομικές συνέπειες στις ζωές των γυναικών και κοριτσιών μπορούν να γίνουν αβάσταχτες ειδικά για θύματα βιασμού, ενδοοικογενειακής και συντροφικής βίας. Αυξάνει επίσης την ήδη υψηλή μητρική θνησιμότητα και έχουμε στοιχεία γι’ αυτό. Σε χώρες με αυστηρούς νόμους για τις αμβλώσεις όχι μόνο τις αυξάνει αλλά τις κάνει επικίνδυνες, αφού οι γυναίκες και κορίτσια θα καταφεύγουν σε μη ασφαλείς επεμβάσεις. Επιπλέον, η ποινικοποίηση των γυναικών ως αυταρχική τάση, παρατηρείται ακόμη και σε γεωγραφικά πιο κοντινές χώρες (Ε.Ε.) όπως η Μάλτα και η Πολωνία όπου οι γυναίκες με επιπλοκές στην εγκυμοσύνη και ενώ το έμβρυο ήταν νεκρό οι γιατροί αρνήθηκαν άμβλωση, γιατί φοβόντουσαν ότι θα κατηγορηθούν. Άρα βλέπουμε κεκτημένα δικαιώματα να χάνονται σε μια μέρα.
Αυτή η ανατροπή δεν δημιουργεί μόνο προηγούμενο για άλλες συντηρητικές χώρες να απαγορεύσουν τις αμβλώσεις, αλλά και ακύρωση των αγώνων για σεξουαλική και αναπαραγωγική δικαιοσύνη.
Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι οι ΗΠΑ αποτελούν ένα από μεγαλύτερους χρηματοδότες ανθρωπιστικής βοήθειας παγκοσμίως ειδικότερα στον «Παγκόσμιο Νότο» (Global South) για προγράμματα σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας (περιλαμβάνουν και αντισύλληψη, οικογενειακό προγραμματισμό, πρόληψη AIDS και άλλων σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων, σεξουαλική διαπαιδαγώγηση κ.ά.). Με αυτή την απόφαση θα πρέπει από το ατομικό επίπεδο μέχρι και το συλλογικό και πολιτικό να προβληματιστούμε και να είμαστε σε εγρήγορση ώστε να μην εργαλειοποιηθεί αυτή η χρηματοδότηση με τρόπο που να περιορίζει τις ανθρώπινες ελευθερίες και δικαιώματα. Εξάλλου, η ανθρώπινη ελευθερία και αξιοπρέπεια δεν είναι απαραίτητο συστατικό για Παγκόσμια Ειρήνη;
Κύπρος – Δεν σηκώνει εφησυχασμό
Η άμβλωση στην Κύπρο νομιμοποιήθηκε πλήρως τον Μάρτιο του 2018. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί κατόπιν αιτήματος μέχρι τη 12η εβδομάδα της κύησης και μέχρι τη 19η εβδομάδα σε περιπτώσεις βιασμού. Οφείλει το κράτος να έχει διαθέσει στοιχεία ως προς το πόσες γυναίκες και κορίτσια έχουν πρόσβαση στα δημόσια νοσηλευτήρια για άμβλωση. Επίσης, κατά πόσον υπάρχει ξεκάθαρη διαδικασία παραπομπής αλλά και πρόσβασης σε υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας συμπεριλαμβανομένων, συμβουλευτικών υπηρεσιών, και δωρεάν αντισύλληψης. Η Γραμμή 1455 του Κυπριακού Συνδέσμου Οικογενειακού Προγραμματισμού είναι δωρεάν και προσφέρει πληροφόρηση και στήριξη σε θέματα σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας. Δεν πρέπει να υπάρχει καμία προϋπόθεση στο δικαίωμα στην αυτοδιάθεση σώματος. Οι γυναίκες έχουν το απόλυτο δικαίωμα να αποφασίζουν για το δικό τους σώμα και αναπαραγωγικό δικαίωμα.
Η δρ Χριστίνα Καϊλή είναι ερευνήτρια και συντονίστρια Προγραμμάτων και η κα Αλεξία Σιακού είναι συντονίστρια Προγραμμάτων στο Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου.
