Την εξαγγελία του Νίκου Χριστοδουλίδη και την όποια συζήτηση θα μπορούσε να ακολουθήσει για το concept που επέλεξε, αναπόφευκτα επισκίασε η αποκάλυψη πως μεγάλο μέρος της ομιλίας του ήταν copy-paste αντίστοιχης ομιλίας του Ιωάννη Κασουλίδη το 2008. Ο σάλος που προκλήθηκε, κυρίως στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, σε συνδυασμό με την άμεση απόλυση του επικοινωνιολόγου του, Γιώργου Φλέσσα, εγείρουν μια σειρά από ερωτήματα σχετικά με τις ευθύνες των επικοινωνιολόγων σε μια προεκλογική εκστρατεία, αλλά και ευρύτερα. Ποιος είναι ο ρόλος και τα καθήκοντα των επικοινωνιολόγων; Παράγουν πολιτική; Διαμορφώνουν το όραμα των υποψηφίων; Ποια είναι τα όρια της αποστολής τους; Μπορούν να αναδείξουν τον οποιονδήποτε σε πρωταγωνιστή της πολιτικής σκηνής, αν ο ίδιος δεν συγκεντρώνει εκείνα τα χαρακτηριστικά που απαιτεί ο ρόλος ή η θέση που διεκδικεί;
Εκ των πραγμάτων, η επικοινωνία είναι θεμελιώδες στοιχείο της πολιτικής και αναγκαία για κάθε στάδιο ανάπτυξής της. Είτε αφορά τη χάραξη, την εφαρμογή και τη διάχυση, είτε τη διαχείριση. Αναπόσπαστο στοιχείο είναι επίσης το επιχείρημα. Μπορεί να σταθεί επιχείρημα χωρίς επικοινωνία; Κάθε πολιτικός ή φορέας, συνεπώς, κατά κάποιον τρόπο φέρει μαζί του και την επικοινωνία του. Είτε αυτή μεταδίδεται ως εικόνα, είτε μέσω γραπτού ή προφορικού λόγου, είτε μέσω body ή sign language.
Στο διά ταύτα, οι επικοινωνιολόγοι μπορούν να συμβουλεύσουν έναν πολιτικό, όμως δεν είναι ευθύνη τους η παραγωγή πολιτικής. Δεν διαμορφώνουν τις θέσεις και το όραμα των υποψηφίων. Μπορούν να το επεξεργαστούν και να το επιμεληθούν για να γίνει πιο εύκολα αποδεκτό ή αντιληπτό από την κοινωνία. Ο πολιτικός προσανατολισμός, το όραμα και οι προγραμματικές θέσεις είναι ευθύνη των υποψηφίων και των κομμάτων. Οι σύμβουλοι επικοινωνίας καλούνται να αναδείξουν το έργο και τις θέσεις των υποψηφίων. Καλούνται να βελτιώσουν τη δυνατότητά τους να επικοινωνήσουν σωστά τα μηνύματά τους, αλλά και να αντιπαρέλθουν τα επιχειρήματα των αντιπάλων τους.
Είναι επομένως σημαντικό για έναν υποψήφιο να υιοθετήσει σωστή επικοινωνιακή πολιτική για να προσεγγίσει το εκλογικό σώμα, να συστηθεί στην κοινή γνώμη ως προς το ποιος είναι, τι επιδιώκει και σε ποια σημεία υπερτερεί των αντιπάλων του. Καθ’ όλη τη διάρκεια μιας συνεργασίας, ο επικοινωνιολόγος έχει συμβουλευτικό ρόλο για μια σειρά από θέματα όπως η διαμόρφωση της επικοινωνιακής στρατηγικής και τακτικής, η υλοποίηση ενεργειών που ενισχύουν την επιδιωκόμενη εικόνα, η αποτελεσματική προβολή δράσεων, η καθοδήγηση για αποτελεσματική προσέγγιση ψηφοφόρων, η σωστή προσέγγιση σύγχρονων και παραδοσιακών Μέσων και η διαχείριση πιθανής αρνητικής δημοσιότητας. Ένα άλλο, κεφαλαιώδους σημασίας στοιχείο είναι η αξιοποίηση επιστημονικών ευρημάτων (ποσοτικών / ποιοτικών ερευνών) στη διαδικασία χάραξης / αναπροσαρμογής της στρατηγικής.
Τα τελευταία χρόνια κάπου φαίνεται να χάθηκε η μπάλα σε σχέση με την αντίληψη που επικρατεί για τον ρόλο των επικοινωνιολόγων. Ίσως η εκλογή Μπαράκ Ομπάμα και η συζήτηση που ακολούθησε σε σχέση με τα εργαλεία και τις πρακτικές που ακολουθήθηκαν, να επηρέασε την ευρύτερη αντίληψη. Σε κάποιο βαθμό ίσως η επικοινωνία να μυθοποιήθηκε. Γι’ αυτή την εξέλιξη ενδεχομένως να ευθύνονται και οι ίδιοι οι επικοινωνιολόγοι, καθώς ενώ φροντίζουν για την εικόνα και τη φήμη των συνεργατών τους, κάπου φαίνεται να αδιαφορούν για την αντίληψη που επικρατεί για τους ίδιους ή αφήνουν εντέχνως να συντηρείται η αντίληψη ότι είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό που πραγματικά είναι (ή που θα έπρεπε να είναι).
Είναι αρκετή λοιπόν η πολιτική επικοινωνία από μόνη της για να κερδίσει εκλογές; Η διεθνής πρακτική και βιβλιογραφία επιβεβαιώνουν ότι η συνταγή της επιτυχίας έχει πολλές μεταβλητές και παραμέτρους, όλες εξίσου σημαντικές. Κατ’ αρχάς η προσωπικότητα και το υπόβαθρο του υποψηφίου διαδραματίζει σημαντικό ρόλο για την έκβαση της προσπάθειας. Πού βρίσκεται ο δείκτης αναγνωρισιμότητας / αποδεκτικότητας του κατά την αφετηρία της προσπάθειας; Είχε εμπλοκή στα κοινά προηγουμένως ο υποψήφιος; Μπορεί να εμπνεύσει τους πολίτες; Έχει καθαρό παρελθόν; Διαθέτει τους οικονομικούς πόρους; Έχει ικανούς συνεργάτες;
Ένα δεύτερο στοιχείο, ίσως πιο σημαντικό και από την επικοινωνία είναι η οργανωτική ικανότητα. Διαθέτει ο υποψήφιος την υποδομή, τον μηχανισμό και τα εργαλεία για αποτελεσματική εκστρατεία (door to door, εθελοντές, λειτουργία call centre, αξιοποίηση data driven εφαρμογών κ.ά.);
Εν κατακλείδι, οι επικοινωνιολόγοι είναι εξαιρετικά χρήσιμοι για οποιονδήποτε υποψήφιο ή πολιτικό φορέα και μπορούν να έχουν ουσιαστική συμβολή στην προσπάθεια εκλογής του. Την ίδια ώρα, όμως, η αποστολή τους είναι συγκεκριμένη. Τα κομμάτια του παζλ είναι πολλά και χωρίς αυτά δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις. Ούτε ο μετρ του είδους Μπαράκ Ομπάμα θα κέρδιζε τις εκλογές, αν δεν είχε εμπνεύσει τους πολίτες ως προσωπικότητα, αν δεν είχε πείσει ότι έφερνε κάτι νέο στην πολιτική ζωή των ΗΠΑ και αν δεν είχε δίπλα του χιλιάδες εθελοντές που κτύπησαν κάθε πόρτα και προσέγγισαν κάθε ψηφοφόρο σε όλη την επικράτεια των ΗΠΑ.
Ο κ. Χαράλαμπος Ρωσσίδης είναι διευθυντής Επικοινωνίας στη ΓΝΩΡΑ Σύμβουλοι Επικοινωνίας.
