Ζούμε σε μια χώρα που επικαλείται για πενήντα χρόνια και θα επικαλείται μέχρι τη δικαίωση τους κανόνες του διεθνούς δικαίου, του κράτους δικαίου και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ζούμε σε μια χώρα που πενήντα χρόνια μετά, ακόμα υφίσταται τις συνέπειες της προσπάθειας παράνομης κατάλυσης της συνταγματικής τάξης.
Το σύνταγμά μας, παρά τον δικοινοτικό του χαρακτήρα, χαρακτηρίζεται, όπως κάθε σύγχρονο συνταγματικό κείμενο από την αρχή της διάκρισης των τριών εξουσιών. Εκτελεστικής, νομοθετικής και δικαστικής.
Είναι η δικαστική εξουσία που έχει ίσως τον πιο ευαίσθητο ρόλο στη διατήρηση της συνταγματικής τάξης. Είναι αυτή η εξουσία που καθορίζει δικαιώματα και υποχρεώσεις με άμεσο τρόπο. Και είναι αυτή, μέσω των αρμοδιοτήτων του Συνταγματικού Δικαστηρίου που έχει τη θεσμική αρμοδιότητα παύσης κρατικών αξιωματούχων, ακόμα και του ιδίου του Προέδρου της Δημοκρατίας.
Η απόλυση ανεξάρτητου κρατικού αξιωματούχου είναι από μόνη της γεγονός λυπηρό για την Πολιτεία, διότι στην περίπτωση αυτή έχουμε κρίση του θεσμικά αρμοδίου οργάνου, πως ανεξάρτητος κρατικός αξιωματούχος επέδειξε ανάρμοστη, προς τη θέση του, συμπεριφορά.
Η ιστορία των κρατών και του ανθρώπου είναι μια συνεχής πορεία των θετικών και των αρνητικών. Μια πορεία που δεν θα είναι ποτέ τέλεια. Είναι τραγική αποτυχία αν τουλάχιστον η Πολιτεία και η κοινωνία δεν παραδειγματίζεται από τα λάθη της. Κάθε κρίση θεσμών έχει σοβαρό κόστος σε όλα τα επίπεδα, το οποίο πολλαπλασιάζεται όταν το κόστος αυτό δεν έχει ως αντίβαρο τη βελτίωση που πρέπει να ακολουθήσει.
Η νομική είναι επιστήμη. Όπως όλες οι επιστήμες, είναι όντως ταγμένη στην προστασία της ανθρώπινης δραστηριότητας, οπότε δεν θα πρέπει να είναι σε καμία περίπτωση αποκομμένη από το κοινωνικό γίγνεσθαι. Η εφαρμογή όμως των εργαλείων της νομικής επιστήμης και η σοβαρή και τεκμηριωμένη ανάλυση της εφαρμογής αυτής δεν μπορεί είτε να εκπορεύεται είτε να καταλήγει σε αυτό που ονομάζεται «κοινό περί δικαίου αίσθημα».
Το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας αποτελείται από πολύπειρους δικαστές. Για να είναι στη θέση αυτή έχουν ασχοληθεί με χιλιάδες δικαστικές υποθέσεις σε ολόκληρη την Κύπρο, είτε ως δικηγόροι είτε ως δικαστές. Ο δικαστής βρίσκεται καθημερινά στο έργο του αντιμέτωπος με δύσκολες καταστάσεις, πολλές φορές οριακές, πολλές φορές στενάχωρες. Οφείλει όμως πάντα να κρίνει με βάση το δίκαιο. Επιτελεί ύψιστο καθήκον άσκησης άμεσης δημόσιας εξουσίας. Οι δικαστές των Ανωτάτων Δικαστηρίων της χώρας διορίζονται από τον εκάστοτε Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ο οποίος με τη σειρά του εκλέγεται με άμεση ψηφοφορία από τον λαό. Έτσι δίδεται σε αυτούς η απαραίτητη δημοκρατική νομιμοποίηση.
Η κριτική των ενεργειών κάθε πολιτειακού αξιωματούχου, πρωτίστως των Δικαστηρίων, είναι απολύτως απαραίτητη. Όντως ο σεβασμός προς τους κρατικούς αξιωματούχους κερδίζεται και δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένος. Η αντίληψη όμως και κρίση επί των δικαστικών αποφάσεων απαιτεί γνώση αλλά και σεβασμό στο τι συνιστά η νομική επιστήμη.
Το μέτρο ως προς την ανεξαρτησία και αντικειμενικότητα του δικαστή δεν είναι το τι πιστεύει η κοινή γνώμη αλλά, όπως νομολογήθηκε, κρίνεται σε συνάρτηση με την αντίληψη του δίκαια σκεπτόμενου και πληροφορημένου παρατηρητή. Αυτός, όπως λέχθηκε σε απόφαση, «…δεν είναι ασφαλώς ο τυχαίος απληροφόρητος άνθρωπος που θα μπορούσε να σχηματίσει μια βεβιασμένη εντύπωση παρασυρόμενος από την υποκειμενική του μονομερή και αποσπασματική αντίληψη, αλλά εκείνος ο οποίος, με ολοκληρωμένη πληροφόρηση και κατανόηση του τρόπου λειτουργίας των διαδικασιών στα πλαίσιά τους, μπορεί έτσι να καταλήξει σε μια αντάξια της αντικειμενικότητάς του άποψη ως προς το ζητούμενο».
Η απόφαση για την παύση του τέως γενικού ελεγκτή έτυχε δριμείας κριτικής, μόλις λεπτά μετά την έκδοσή της. Ένα τόσο εκτενές και πολύπλοκο νομικό κείμενο απαιτεί ώρες μελέτης, από ειδικούς για να είναι δυνατή η ουσιαστική του ανάλυση. Αντί αυτού, τη βασική πρωτοβουλία ανέλαβαν τα κόμματα και οι πολιτικοί. Προκύπτει δε το εξής οξύμωρο: ενώ η κοινωνική αντίληψη για το επίπεδο της πολιτικής στην Κύπρο είναι στο ναδίρ, η κοινωνική πλειοψηφία, όσων τουλάχιστον εκφράζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έσπευσε να υιοθετήσει τον λόγο των πολιτικών. Χωρίς καν να διαβάσει την απόφαση.
Υπάρχει σε διεθνές επίπεδο συζήτηση κατά πόσο τα δικαστήρια μιας χώρας καλό είναι να διορίζουν σύμβουλους επικοινωνίας ή εκπροσώπους Τύπου για να βοηθούν ακριβώς στη διαχείριση του «περί δικαίου αισθήματος». Πολλές σύγχρονες ευρωπαϊκές χώρες το έχουν υιοθετήσει. Στην Κύπρο τα δικαστήρια εκφράζονται μόνο μέσα από τις αποφάσεις τους.
Το σημαντικό είναι ο σεβασμός της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας, όχι με την έννοια της απόλυτης υποταγής στο τι δικαστικώς αποφασίζεται, αλλά τουλάχιστον με την έννοια της προστασίας των δικαστηρίων από τα φαινόμενα λαϊκισμού.
Ο κ. Θανάσης Κορφιώτης είναι νομικός.
