Πριν από λίγες ημέρες, η Κύπρος φιλοξένησε με επιτυχία την Υπουργική Σύνοδο EUrope MEDiterranean (EUMED9), με κύριο θέμα τη λειψυδρία και τις επιπτώσεις της ξηρασίας στον πρωτογενή τομέα. Η Σύνοδος ανέδειξε πώς η συλλογική προσπάθεια μπορεί να αποτελέσει τον μοχλό προς την κατεύθυνση μίας βιώσιμης διαχείρισης των υδάτων στη Μεσόγειο.
Σε μια κρίσιμη περίοδο για την περιοχή, η Υπουργική Σύνοδος που πραγματοποιήθηκε στην επαρχία Αμμοχώστου από την 1 έως 3 Σεπτεμβρίου, έφερε τα μεσογειακά κράτη-μέλη της Γαλλίας, Ελλάδας, Ιταλίας, Ισπανίας, Κροατίας, Μάλτας, Πορτογαλίας και της Σλοβενίας κοντά. Η ομόφωνη υιοθέτηση του Κοινού Ανακοινωθέντος αποτέλεσε το επιστέγασμα αυτής της σημαντικής συνάντησης, επιβεβαιώνοντας την ισχύ της ενότητας και τη δυναμική της κοινής δράσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Υπό τα δεδομένα του Ευρωπαϊκού Παρατηρητήριου Ξηρασίας (EDO), το οποίο κατέδειξε ότι η Ευρώπη αντιμετώπισε τη χειρότερη ξηρασία των τελευταίων τουλάχιστον 500 ετών, η κοινή μας δράση είχε κριθεί επιβεβλημένη. Το Κοινό Κέντρο Ερευνών, από την άλλη, επισημαίνει ότι οι συνθήκες ξηρασίας, οι παρατεταμένες θερμοκρασίες πάνω από τον μέσο όρο και η αλληλουχία θερμών περιόδων έχουν επιδεινώσει τις συνέπειες της παρατεταμένης έλλειψης βροχοπτώσεων, επηρεάζοντας άμεσα την υγρασία του εδάφους και την ανάπτυξη της βλάστησης.
Η γεωργία, χρησιμοποιώντας περίπου το 70% του διαθέσιμου νερού, είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στην έλλειψη νερού. Το υδατικό στρες περιορίζει την ανάπτυξη και την παραγωγικότητα των φυτών με αποτέλεσμα τη μειωμένη γεωργική παραγωγή. Αυτό μεταφράζεται σε αστάθεια της προσφοράς τροφίμων, οικονομικές απώλειες για τους αγρότες, υψηλότερες τιμές τροφίμων για τους καταναλωτές και ευρύτερες οικονομικές και κοινωνικές ανακατατάξεις στις αγροτικές περιοχές.
Η Κύπρος, λόγω της γεωγραφικής της θέσης και των κλιματικών συνθηκών που επικρατούν, αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις στη διαχείριση των υδάτινων πόρων της. Ακριβώς για αυτό τον σκοπό, επένδυσε και θα συνεχίσει να επενδύει σε μεγάλα υδατικά έργα κατασκευάζοντας σειρά έργων υποδομής φύλαξης του νερού, καθώς και σε μη συμβατικούς υδάτινους πόρους, όπως οι πέντε (5) μονάδες αφαλάτωσης για την εξασφάλιση των αναγκών ύδρευσης, καθώς και μονάδων επεξεργασίας λυμάτων.
Η παρατεταμένη ανομβρία που επικρατεί τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, έχει μειώσει σημαντικά τα υδατικά αποθέματα. Οι πιέσεις που ασκούνται από την κλιματική αλλαγή, η αυξανόμενη ζήτηση λόγω κοινωνικοοικονομικής και τουριστικής ανάπτυξης, καθώς και οι πεπαλαιωμένες και μη επαρκείς υποδομές για κάλυψη των αναγκών, έχουν διογκώσει το πρόβλημα. Ένα πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζεται από μας ως κρίση.
Το Υπουργείο Γεωργίας Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, σε συνεργασία με άλλες εμπλεκόμενες υπηρεσίες, έχει συντάξει Πρόγραμμα Δράσης για αντιμετώπιση της λειψυδρίας, το οποίο βασίζεται σε δυο πυλώνες. Ο πρώτος πυλώνας αφορά στην προσπάθεια για αύξηση των μη συμβατικών πηγών νερού, όπως αφαλάτωση και ανακτημένο νερό, για ενίσχυση του υδατικού ισοζυγίου με σκοπό την πλήρη κάλυψη των υδρευτικών αναγκών και τη μέγιστη κάλυψη των αρδευτικών αναγκών. Ο δεύτερος αφορά στη βελτίωση των υποδομών ύδρευσης και άρδευσης με σειρά έργων που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Επενδυτικό Πλάνο, με στόχο τον περιορισμό των απωλειών και τη βελτιστοποίηση της διαχείρισης των υφιστάμενων πηγών.
Η Υπουργική Σύνοδος MED9 στην Κύπρο από την άλλη, έρχεται να δώσει πρόσθετα εργαλεία. Η επιτυχία της, πέραν της εξαίρετης διοργάνωσης, κρίθηκε από την ομόφωνη υιοθέτηση του Κοινού Ανακοινωθέντος, το οποίο αποτελεί τις κοινές θέσεις των κρατών-μελών για τη μελλοντική πολιτική της ΕΕ σε μια ολιστική προσέγγιση διαχείρισης του νερού. Το Κοινό αυτό Ανακοινωθέν έχει ήδη κατατεθεί και θα παρουσιαστεί στο επερχόμενο Συμβούλιο των Υπουργών Γεωργίας και Αλιείας που θα πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες, τη Δευτέρα 23 Σεπτεμβρίου 2024.
Η σημασία και σπουδαιότητα του κοινού αιτήματος αφορά στην ανάγκη διασφάλισης της διαθεσιμότητας σε νερό και την αντιμετώπιση της λειψυδρίας για τον πρωτογενή τομέα παραγωγής, μέσω μιας ολοκληρωμένης νομοθετικής προσέγγισης. Μιας προσέγγισης η οποία θα απλοποιεί τις διαδικασίες της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) για την υποστήριξη τεχνολογιών διαχείρισης νερού και θα παρέχει χρηματοδοτικά εργαλεία για τη στήριξη των γεωργών και την ανάπτυξη των υδάτινων υποδομών, προβλέποντας δράσεις έρευνας, καινοτομίας και ανάπτυξης. Το κυριότερο όμως είναι πως θα λαμβάνει υπόψη τις τοπικές ιδιαιτερότητες των κρατών μελών, την επισιτιστική ασφάλεια, τη διατήρηση του γεωργικού εισοδήματος και τις προσδοκίες των καταναλωτών. Η κοινή θέση είναι ιδιαίτερα βαρύνουσας σημασίας, καθώς προέρχεται από τα κράτη-μέλη που παράγουν το 80% των εξαγωγικών γεωργικών προϊόντων της Ε.Ε. συνεισφέροντας παράλληλα στη διαφύλαξη της επισιτιστικής ασφάλειας ολόκληρης της Ευρώπης.
Το πρόβλημα της λειψυδρίας είναι κοινό για όλα τα κράτη-μέλη της Μεσογείου και όχι μόνο. Για αυτό τον λόγο είναι που όλοι μας έχουμε αντιληφθεί τη σημαντικότητα της κοινής προσπάθειας και της συλλογικής δράσης. Μέσω αυτής της συνεργασίας μας, ενισχύουμε τη φωνή μας στο Συμβούλιο Υπουργών, διεκδικώντας τη λήψη μέτρων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την ετοιμασία μίας ενιαίας στρατηγικής.
Τα επόμενα βήματά μας, σημαντικά. Ως Κύπρος, θα συντονίζουμε την υλοποίηση του Κοινού Ανακοινωθέντος των MED9. Μέσα από τακτικές συναντήσεις, παρακολούθηση και στενή συνεργασία που απορρέουν από το Κοινό Ανακοινωθέν, στοχεύουμε μαζί με τους εταίρους μας στην MED9 να προωθήσουμε μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, ενισχύοντας το αίτημα για μια πιο αποτελεσματική και δίκαιη διαχείριση των υδάτινων πόρων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η κα Μαρία Παναγιώτου είναι υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος
