Η αξιολόγηση της εικόνας των υποψηφίων είναι ένα νέο στοιχείο που βλέπουμε στις δημοσκοπήσεις ενόψει των Προεδρικών Εκλογών. Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά δηλαδή, που εντοπίζουν οι ψηφοφόροι σε αυτούς. Αν είναι ηγετικός, αν εμπνέει, αν φαίνεται έντιμος, αξιόπιστος, αν είναι δυναμικός. Όπως φαίνεται, δύσκολα θα μεταβληθεί η εικόνα που έχουν σχηματίσει για τους υποψήφιους αρκετοί ψηφοφόροι. Ξέρουμε για παράδειγμα, ότι ο Αβέρωφ Νεοφύτου συνδέεται με χαρακτηριστικά ενός αποφασιστικού πολιτικού που δυσκολεύεται να εμπνεύσει, ο Νίκος Χριστοδουλίδης με εκείνα ενός μετριοπαθούς, συναινετικού πολιτικού, αμφιβόλου όμως αξιοπιστίας και ο Ανδρέας Μαυρογιάννης με χαρακτηριστικά ενός ταπεινού και έντιμου πολιτικού που αδυνατεί ωστόσο να ηγηθεί και να επιβληθεί.
Αρκετές φορές επικρατεί ωστόσο η αφελής εντύπωση ότι η εικόνα των υποψηφίων είναι εξ ορισμού μια αντανάκλαση του τι οι ίδιοι προσπαθούν να επικοινωνήσουν, σε συνδυασμό με το τι επικοινωνούν για αυτούς οι πολιτικοί τους αντίπαλοι. Αυτή η υπόθεση θα μπορούσε να ισχύει μόνο εάν ολόκληρη η προεκλογική εξελισσόταν σε ένα πλήρως «αποστειρωμένο» περιβάλλον, με πλήρως ελεγχόμενη ροή των πληροφοριών και με πολίτες αλλά και πολιτικούς ρυθμισμένους να επιτελούν συγκεκριμένες και πολύ περιορισμένες γνωστικές διεργασίες.
Στον τομέα της πολιτικής επικοινωνίας, η συζήτηση για τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζεται η εικόνα του κάθε υποψηφίου χρονολογείται, και οι απόψεις που εκφράζονται κατά καιρούς αλλά και που υποστηρίζονται από διάφορα επιστημονικά ευρήματα ποικίλλουν.
Από τη μια έχουμε την στρατηγική πτυχή της εικόνας. Κάθε πολιτική καμπάνια έχει ως σκοπό τη νίκη στις εκλογές και η εικόνα που θα επικοινωνηθεί πρέπει να εξυπηρετεί λειτουργικά τον σκοπό και να ικανοποιεί συγκεκριμένες πτυχές: να υπάρχει σαφής διαφοροποίηση του υποψηφίου από τους υπόλοιπους, να παρουσιάζεται ο υποψήφιος ως καλύτερος τον αντιπάλων του, και να μπορεί να υποστηρίξει τα πολιτικά μηνύματα της συγκεκριμένης υποψηφιότητας. Φανταστείτε για παράδειγμα τον Νίκο Χριστοδουλίδη να μην παρουσιαζόταν χαμογελαστός και τόσο συναινετικός. Συχνά, η στρατηγική επηρεάζεται και από τις απαιτήσεις των ψηφοφόρων, τις οποίες πρέπει εν μέρει να ικανοποιήσει για να επιτευχθεί ο στόχος της νίκης. Πώς αυτοί καθορίζουν τον «ιδανικό υποψήφιο». Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που προκρίνουν και ποια εκείνα που θα τους απέτρεπαν από το να στηρίξουν μια συγκεκριμένη υποψηφιότητα.
Από την άλλη, υπάρχει και ο παράγοντας της ίδιας της προσωπικότητας του υποψηφίου. Η εικόνα που επιχειρείται να σχηματιστεί στην αντίληψη των ψηφοφόρων, είναι δύσκολο να απέχει από την προσωπικότητα και την ανθρώπινη πλευρά του υποψηφίου. Τα χαρακτηριστικά του κάθε υποψηφίου λαμβάνονται υπόψη και επιχειρείται η προώθηση των βασικών του αξιών και των δυνατών του σημείων, με στόχο ταυτόχρονα, να αναπτυχθεί μια σχέση εμπιστοσύνης με τους ψηφοφόρους, που συχνά κλονίζεται όταν ο υποψήφιος δεν μπορεί να «υποστηρίξει» την εικόνα που προωθείται. Σκεφτείτε, αν ο Ανδρέας Μαυρογιάννης προσπαθούσε να επικοινωνήσει ένα πιο αυστηρό και αυταρχικό προφίλ. Γι’ αυτό και η επικοινωνιακή στρατηγική που ακολουθείται, γίνεται προσπάθεια να προσαρμόζεται στην προσωπικότητα του υποψηφίου και να μην παρεκκλίνει ιδιαίτερα από αυτό που ο υποψήφιος είναι πραγματικά.
Τέλος, η ολοένα και αυξανόμενη επιρροή των ΜΜΕ στην πολιτική, που οδηγεί στη διεύρυνση του φαινομένου “Mediatization of Politics”, αναγκάζει τον κάθε υποψήφιο, να προσαρμόσει την εικόνα του και στις ανάγκες των ΜΜΕ, τα οποία συχνά αξιολογούν το περιεχόμενό τους με κριτήρια ακροαματικότητας, δημιουργώντας «κίνητρα» για την «κατασκευή» συγκεκριμένων τύπων προσωπικότητας. Τα ΜΜΕ εστιάζουν κυρίως σε περιεχόμενο που απευθύνεται στο συναίσθημα, που μπορεί να προσελκύσει το ενδιαφέρον του κοινού και να προκαλέσει συζήτηση γι’ αυτό. Αναλογιστείτε, πόση σημασία θα δίνονταν στη δημοσιογραφική του Αβέρωφ Νεοφύτου, εάν απουσίαζε η δήλωση του «ξυπόλητος ξεκίνησα από την Αργάκα». Επομένως, οι υποψήφιοι, σε μια προσπάθειά τους να προσελκύσουν την προσοχή των ΜΜΕ, υιοθετούν συμπεριφορές ή ρητορική που να θεωρείται από τα ΜΜΕ ως άξια αναφοράς, επηρεάζοντας ταυτόχρονα και την εικόνα που προωθούν στο ευρύτερο κοινό.
Αν και επιχειρείται μιας μορφής ισορροπία με στόχο την ικανοποίηση όλων των επί μέρους παραγόντων, κάτι τέτοιο είναι ιδιαίτερα δύσκολο να επιτευχθεί. Έχουμε δει διάφορες περιπτώσεις πολιτικών των οποίων η πορεία επηρεάστηκε, «γκρεμίζοντας» την περσόνα που έκτιζαν και προωθούσαν, πριν εκδηλώσουν μια πτυχή της προσωπικότητάς τους, η οποία ίσως βρίσκεται σε πλήρη σύγκρουση με αυτή. Για να φτάσουμε όμως εκεί, απαιτείται η «αυστηρότητα» όλων όσων επηρεάζουν και καθορίζουν το πληροφοριακό περιβάλλον σε μια προεκλογική περίοδο (ΜΜΕ, επιτελεία, κοινωνία κλπ.).
*Ο Κυριάκος Κωνσταντά είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού στην Πολιτική Επικοινωνία
