Η ακροδεξιά εξέγερση που ξέσπασε στη Μεγάλη Βρετανία με αφορμή τη μαζική επίθεση εναντίον μιας τάξης χορού στην κοινότητα του Σάουθπορτ την 29η Ιουλίου, που κατέληξε στη δολοφονία τριών κοριτσιών και στον τραυματισμό δέκα ακόμη ατόμων, παρουσιάζει πολλαπλό ενδιαφέρον για τη δυναμική τόσο της ακροδεξιάς βίας όσο και της διαδικτυακής διάχυσης ψευδών πληροφοριών. Αν και οι δολοφονίες ήταν το αφετηριακό γεγονός, το γεγονός το ίδιο ήταν αφορμή και όχι αιτία, καθώς παρόμοια τραγικά περιστατικά έχουν ξανασυμβεί στο πρόσφατο παρελθόν, χωρίς να προκαλέσουν αυτό το πρωτοφανές κύμα βίας. Αλλωστε, η βρετανική κοινή γνώμη διάκειται μαζικά ενάντια στη βίαιη εξέγερση (85%), με μόνο 7% των Βρετανών να την υποστηρίζει και 12% να την κρίνει δικαιολογημένη (Yougov), ενώ μία εβδομάδα μετά την αντιμεταναστευτική, ακροδεξιά βία, πολυπληθείς αντιρατσιστικές διαδηλώσεις οργανώθηκαν σε πολλές πόλεις. Το γεγονός-καταλύτης για το ξέσπασμα της βίας υπήρξε η ψευδής διαδικτυακή είδηση ότι ο θύτης ήταν μουσουλμάνος, αιτών άσυλο. Εκτοτε, και ενώ έγινε γνωστό ότι επρόκειτο για Βρετανό πολίτη με γονείς καταγωγής από τη Ρουάντα –άρα χριστιανούς στο θρήσκευμα–, οι βίαιες διαδηλώσεις διαχύθηκαν σε πόλεις σε όλη τη χώρα.
Υποκινούμενη από αντιμουσουλμάνους influencers στο Διαδίκτυο, η παραπληροφόρηση έγινε viral στο Telegram και στο X –με τον ιδιοκτήτη του Ελον Μασκ να πρωτοστατεί υπέρ της αταξίας–, ενώ ταυτόχρονα ακροδεξιοί ακτιβιστές χρησιμοποίησαν τις online εφαρμογές, καλώντας για offline κινητοποίηση. Ενώ για κάποιους αυτές οι πράξεις βίας εξέφρασαν διαμαρτυρία κατά της δολοφονικής επίθεσης, για τους περισσότερους ήταν ευκαιρία εκδήλωσης της αντίθεσής τους στη μαζική μετανάστευση και της εναντίωσής τους στο Ισλάμ. Το μωσαϊκό των οργανωμένων βίαιων δρώντων περιλαμβάνει γνωστές ακροδεξιές οργανώσεις, όπως η φασιστική Patriotic Alternative, η νεοναζί British Movement, η αντιισλαμική, αντιμεταναστευτική English Defense League, αλλά και ομάδες χούλιγκαν, που έχουν χρόνια συσχέτιση με τον βρετανικό εθνικιστικό χώρο. Αν και οι ακροδεξιές οργανώσεις στη Μεγάλη Βρετανία είναι λιγότερο οργανωμένες από ό,τι στο παρελθόν, έχουν μεγαλύτερη ορατότητα και μέσα κινητοποίησης χάρη στις νέες τεχνολογίες του Διαδικτύου.
Δύο σημεία ενδιαφέρουν, άρα, τη διαδικτυακή όψη του φαινομένου: αφενός, ότι φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση μεταξύ του ξενόφοβου, ρατσιστικού λόγου του μίσους στο Διαδίκτυο και της πραγματικής ακροδεξιάς βίας, μια παρατήρηση που έρχεται σε συμφωνία με πρόσφατες εγκληματολογικές έρευνες που δείχνουν αιτιώδη συνάφεια μεταξύ λόγου του μίσους στο Διαδίκτυο και ξενοφοβικής βίας (Williams et al. 2020). Στην ακροδεξιά αυτή κινητοποίηση μάλιστα, πέραν του μίσους και του αντιμεταναστευτικού λόγου, στο Διαδίκτυο κυκλοφόρησαν λίστες με χώρους φιλοξενίας μεταναστών, υποδεικνύοντας τους ακριβείς στόχους της βίας. Αφετέρου, ότι η αλήθεια παίζει μικρό ρόλο όταν ο θυμός, ο φόβος και το μίσος έχουν ήδη κυριαρχήσει.
Η αλήθεια, βέβαια, δεν υπερισχύει της παραπληροφόρησης εν κενώ. Υπάρχει «προεργασία» που καλλιεργεί το έδαφος πάνω στο οποίο η ξενοφοβική βία εκκολάπτεται. Ηδη, πριν από το Brexit, η αντιμεταναστευτική ρητορική στη Μεγάλη Βρετανία εδραιώθηκε στις ελιτ του συντηρητικού κόμματος και του αντιευρωπαϊκού UKIP, μια τάση που έγινε κυρίαρχη σε αυτούς τους πολιτικούς κύκλους προοδευτικά, ενώ το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος –στην εκστρατεία του οποίου πρυτάνευσαν οι ψευδείς ειδήσεις– έσυρε όλους τους κομματικούς παίκτες σε περισσότερο εσωστρεφείς, εθνοκεντρικές θέσεις. Το ότι το 58% των Βρετανών δηλώνει συμπάθεια για τις απόψεις όσων ειρηνικά διαμαρτυρήθηκαν, υποδεικνύει την κατίσχυση της αντιμεταναστευτικής ατζέντας (Yougov). Μεταξύ των ψηφοφόρων του αντιμεταναστευτικού Reform UK του Φάρατζ, που ήρθε τρίτο κόμμα σε ψήφους στις κοινοβουλευτικές εκλογές του προηγούμενου μήνα, 81% υποστηρίζουν τις διαμαρτυρίες, 33% τις θεωρούν δικαιολογημένες, ενώ 25% συμφωνούν με τις απόψεις των εξεγερμένων. Ωστόσο, ανοιχτή υποστήριξη της παρούσας ακροδεξιάς βίας εκφράζει το 21% των ψηφοφόρων του Reform UK και 9% των Συντηρητικών ψηφοφόρων.
Η άνοδος της άκρας Δεξιάς δεν κανονικοποιεί μόνο την αντιμεταναστευτική ρητορική (Valentim 2024), αλλά έχει συνέπειες σε όλες τις πτυχές της ακροδεξιάς ατζέντας, μεταξύ άλλων και τη βία. Τα εγκλήματα μίσους με κίνητρο την εναντίωση στη φυλή ή/και στη θρησκεία έχουν αυξηθεί από 36.800 το 2011 σε περισσότερα από 110.000 το 2023, με 44% των θυμάτων το 2023 να είναι μουσουλμάνοι και το 20% Εβραίοι (UK Home Office).
Η κ. Λαμπρινή Ρόρη είναι επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικής Ανάλυσης στο ΕΚΠΑ.
