Τα γεωπολιτικά δεδομένα και οι κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις επηρεάζουν αυξητικά τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη από την Αφρική και την Ασία. Τα ευρωπαϊκά κράτη που βρίσκονται γεωγραφικά εγγύτερα στις χώρες προέλευσης των μεταναστευτικών ρευμάτων επιβαρύνονται περισσότερο από την έλευση αριθμών μεταναστών που είναι δυσανάλογα μεγαλύτεροι από τις δυνατότητες των χωρών της περιοχής. Ειδικότερα, διαπιστώνεται ότι η δυνατότητα διεκδίκησης του καθεστώτος διεθνούς προστασίας από αιτητές ασύλου τυγχάνει κατάχρησης με αποτέλεσμα μεγάλος αριθμός μη δικαιούχων να εκμεταλλεύεται αυτή τη δυνατότητα για να διαμένει καταχρηστικά στις χώρες υποδοχής κατά το διάστημα εξέτασης. Έτσι, είναι απαραίτητη η αποτελεσματική διαχείριση αυτής της κατάστασης, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο, ώστε οι αργές διαδικασίες εξέτασης να μη λειτουργούν ως πόλος έλξης, αλλά η επίσπευση των διαδικασιών να λειτουργεί αποτρεπτικά, σε συνδυασμό με τον καλύτερο έλεγχο εισόδου και την καλύτερη αστυνόμευση για την αύξηση των επιστροφών και των απελάσεων.
Για την αποτελεσματική διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος ο Νίκος Χριστοδουλίδης προτείνει την επιτάχυνση των διαδικασιών εξέτασης των αιτήσεων ασύλου μέσα από τη στοχευμένη ενίσχυση των αρμόδιων υπηρεσιών, έτσι ώστε η καθυστερημένη εξέταση να μην καθιστά την Κύπρο ελκυστικό προορισμό. Εξάλλου, είναι χαρακτηριστικό το πολύ μικρό μέγεθος του αριθμού των αιτητών στους οποίους τελικά αποδίδεται το προσφυγικό καθεστώς και το καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας, που είναι μικρότερο του 5% των αιτήσεων που συνολικά υποβάλλονται. Προς αυτή την κατεύθυνση προτείνεται η περαιτέρω απλοποίηση των διαδικασιών εξέτασης, η αξιοποίηση της τεχνολογίας, η αύξηση του προσωπικού και η ενίσχυση της αστυνόμευσης για τον εντοπισμό όσων βρίσκονται στην Κύπρο παράνομα, ενώ αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι π.χ. η διαχείριση των πρόδηλα αβάσιμων αιτήσεων που ανέρχονται σε μερικές χιλιάδες, μπορεί να ολοκληρώνεται εντός μερικών εβδομάδων αντί εντός πολλών μηνών.
Ειδικότερα, για την ενίσχυση της Υπηρεσίας Ασύλου έχουν υπολογιστεί οι επιπρόσθετες εργατοημέρες που χρειάζεται να αξιοποιηθούν για την ολοκλήρωση της εξέτασης των περίπου 30.000 αιτήσεων που εκκρεμούν μέσα από την απόσπαση συγκεκριμένου αριθμού στελεχών στην Υπηρεσία Ασύλου, την αύξηση του αριθμού των στελεχών της EUAA που στελεχώνουν την υπηρεσία στην Κύπρο, την αύξηση της υπερωριακής απασχόλησης για εξέταση των αιτήσεων και μέσα από τη δημιουργία μιας εκπαιδευμένης ομάδας μεγάλου αριθμού στελεχών της Δημόσιας Υπηρεσίας που θα πλαισιώσει επικουρικά την Υπηρεσία Ασύλου στη βάση της μερικής απασχόλησης, καθώς και με την ενίσχυση των δυνατοτήτων του Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας. Εκτιμάται ότι μέσα από αυτές τις συνδυασμένες ενέργειες, η εξέταση των 30.000 αιτήσεων που εκκρεμούν θα ολοκληρωθεί εντός δώδεκα μηνών. Το κόστος αυτών των ενεργειών έχει υπολογιστεί και είναι πολύ μικρό σε σχέση με το σημερινό κόστος της παραμονής στην Κύπρο των αιτητών των οποίων οι αιτήσεις εξακολουθούν να εκκρεμούν, ενώ έχουν ληφθεί υπόψη οι υφιστάμενες δυνατότητες της δημόσιας διοίκησης που καθιστούν αυτές τις λύσεις ρεαλιστικές και εφικτές. Ταυτόχρονα, είναι απαραίτητη η καλύτερη φύλαξη των σημείων διέλευσης προς τις περιοχές που ελέγχει η Κυπριακή Δημοκρατία και η αναβάθμιση των δυνατοτήτων επιστροφής των αιτητών στις χώρες προέλευσής τους, ενώ παράλληλα είναι σημαντική η βελτίωση της διοίκησης του Κέντρου Πρώτης Υποδοχής Πουρνάρα και η αξιοποίηση των άλλων διαθέσιμων χώρων φιλοξενίας. Και προς αυτή την κατεύθυνση ο Νίκος Χριστοδουλίδης εισηγείται τη δημιουργία υφυπουργείου Μετανάστευσης για τον συντονισμό και την υλοποίηση όλων των απαραίτητων δράσεων.
Η αποτελεσματικότερη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος είναι μια κεντρική προτεραιότητα του προγράμματος διακυβέρνησης του Νίκου Χριστοδουλίδη, που μπορεί να δρομολογηθεί άμεσα, στη βάση της επικέντρωσης στην ταχύτερη εξέταση των αιτήσεων ασύλου σε συνάρτηση με τις άλλες πτυχές του προβλήματος. Η Κυπριακή Δημοκρατία διαθέτει τις δυνατότητες για να χειριστεί αποτελεσματικά την καταχρηστική εκμετάλλευση της θεσμικής υποχρέωσης για παροχή προστασίας στους ανθρώπους που διώκονται και κινδυνεύουν, έτσι ώστε οι όποιοι επιτήδειοι να μην προσεγγίζουν την αδυναμία γρήγορης διεκπεραίωσης σαν χρονικό παράθυρο ευκαιρίας που τους επιτρέπει να παραμένουν στην Κύπρο ως αιτητές, γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι δεν δικαιούνται την παροχή διεθνούς προστασίας. Αυτές οι δυνατότητες μπορούν ν’ αξιοποιηθούν άμεσα και να αποδώσουν ορατά αποτελέσματα σύντομα, όπως προνοείται μέσα από το πρόγραμμα της διακυβέρνησης του Νίκου Χριστοδουλίδη.
