Σε εποχές (πολυ)κρίσεων, είναι αναμενόμενο να στρεφόμαστε στη σιγουριά της παράδοσης. Θα έλεγε κανείς, πως η αντίδρασή μας αυτή είναι σχεδόν ενστικτώδης. Σε έναν κόσμο όπου όλα αλλάζουν, αναζητούμε σταθερές. Πατρίδα, θρησκεία, οικογένεια, κοινότητα. Συμβολισμοί που επανέρχονται όχι ως αναχρονισμοί, αλλά ως πυξίδες προσανατολισμού.
Ωστόσο, στο σημείο αυτό ενδεχομένως να κρύβεται και μια παγίδα. Αφενός, η επιστροφή στην παράδοση μπορεί να μας φέρει πιο κοντά στις ρίζες μας, αναβιώνοντας τη σημασία των νοημάτων που οικοδόμησαν την κοινωνία και σφυρηλάτησαν τις ανθρώπινες σχέσεις. Αφετέρου, ελλοχεύει ο κίνδυνος η παράδοση να λειτουργήσει ως ένας σκοταδιστικός εφησυχασμός, ο οποίος μπορεί να μετατρέψει την ασφάλεια σε αυταπάτη και την ταυτότητα σε όπλο (κοινωνικού) αποκλεισμού. Δυστυχώς, τις τελευταίες εβδομάδες παρατηρήθηκε πληθώρα παραδειγμάτων αυτού του φαινομένου στην Κυπριακή κοινωνία (περιστατικά υποκίνησης μίσους, νεανική παραβατικότητα κτλ).
Ομολογουμένως, προσωπικά αισθάνομαι συχνά αυτόν τον εσωτερικό διχασμό: ανάμεσα στην ανάγκη επιστροφής στο οικείο, και στην αναγκαιότητα να θυμόμαστε πόσο άδικες υπήρξαν οι κοινωνίες του παρελθόντος απέναντι στις πιο ευάλωτες κοινωνικά ομάδες του πληθυσμού. Η ιστορική μνήμη επιτάσσει να επιλέξουμε προσεκτικά τι θα μεταφέρουμε στο μέλλον. Και αυτή η επιλογή δεν είναι μόνο φιλοσοφική. Είναι πρωτίστως πολιτική.
Ως εκ τούτου, η πρόκληση για τον σύγχρονο φιλελευθερισμό είναι να επανανοηματοδοτήσει την παράδοση, όχι να την ακυρώσει. Να την τιμήσει ως εφαλτήριο για ένα μέλλον πιο δίκαιο και συμπεριληπτικό. Για μια κοινωνία που σέβεται την παράδοση, χωρίς να εγκλωβίζεται σε αυτήν.
Ακολουθούν πέντε προτάσεις πολιτικής για μια κοινωνία που τιμά τις ρίζες της και ενδυναμώνει τα φτερά των ανθρώπων της:
1. Εκπαίδευση με έμφαση στη δημοκρατική ιστορία και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η ενίσχυση της ιστορικής μνήμης μέσα από την εκπαίδευση είναι κρίσιμη. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, τα αναλυτικά προγράμματα μαθημάτων θα πρέπει να εξοικειώνουν τους μαθητές με την εξέλιξη των δημοκρατικών θεσμών, των κοινωνικών αγώνων και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πτυχές άλλωστε που καλλιεργούν την κριτική σκέψη και δημοκρατική συνείδηση.
2. Στήριξη πολιτιστικών δράσεων που προάγουν την ισότητα και την ενσωμάτωση.
Η πολιτεία οφείλει να χρηματοδοτεί και να ενισχύει πολιτιστικούς και παραδοσιακούς φορείς που λειτουργούν με πνεύμα συμπερίληψης, αλληλεγγύης, και σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
3. Νομική αναγνώριση όλων των μορφών οικογένειας.
Η έννοια της οικογένειας πρέπει να αντανακλά τη σημερινή κοινωνική πραγματικότητα: μονογονεϊκές, αναδοχές και άλλες μορφές οικογενειακής ζωής χρειάζονται νομική προστασία και κοινωνική αποδοχή.
4. Συμμετοχική διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Η πολιτιστική πολιτική πρέπει να σχεδιάζεται και να υλοποιείται με συμμετοχή εκπροσώπων από διάφορες κοινωνικές ομάδες – νέων, γυναικών, μειονοτήτων. Μόνο έτσι η πολιτιστική κληρονομιά ζωντανεύει και αποκτά συλλογικό χαρακτήρα.
5. Πανευρωπαϊκή πολιτική συμμαχία ενάντια στον κοινωνικό αναχρονισμό.
Η άνοδος του λαϊκισμού και των ακροδεξιών μορφωμάτων και ιδεολογιών χρειάζεται να αντιμετωπιστεί από ένα κοινό μέτωπο πολιτικών και κοινωνικών φορέων που θα αντισταθούν σε οπισθοδρομικές πρακτικές και λόγο. Είναι επιτακτικό ένα νέο ευρωπαϊκό αφήγημα.
Η πολιτική του αύριο δεν μπορεί να είναι ούτε τυφλά συντηρητική, ούτε όμως αφελής και ουτοπική. Οφείλει να είναι πάνω από όλα ανθρώπινη. Να διαμορφώνεται από ανθρώπους που γνωρίζουν από που προέρχονται, αλλά ταυτοχρόνως δεν φοβούνται να οδεύσουν με σταθερά και σίγουρα βήματα προς το μέλλον.
*Η Μαργαρίτα Καϊμακλιώτη είναι Πολιτικός Επιστήμονας, αναπληρώτρια Γραμματέας Διεθνών Σχέσεων του Δημοκρατικού Συναγερμού και μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου «Γλαύκος Κληρίδης»
