Του Λάρκου Λάρκου
Η Τουρκία ανακοίνωσε στις 9 Απριλίου περιορισμούς στις εξαγωγές της στο Ισραήλ μέχρι να υπάρξει εκεχειρία στη Γάζα. Το υπουργείο Εμπορίου της χώρας ανακοίνωσε τα 54 προϊόντα της απαγόρευσης: σίδερο, μάρμαρα, χάλυβας, αλουμίνιο, τσιμέντο, υλικά για κατασκευές κ.λπ. Ο Ισραηλινός ΥΠΕΞ Ισραέλ Κατς δήλωσε ότι η Άγκυρα «παραβιάζει μονομερώς τις εμπορικές συμφωνίες της με το Ισραήλ» (Πηγή: Reuters, 9/4). Οι σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας πέρασαν, κυριολεκτικά, από σαράντα κύματα:
1) Στα χρόνια του παγκόσμιου διπολισμού η κεμαλική Τουρκία κρατούσε αδιάσπαστο τον δεσμό με το Τελ-Αβίβ –δύο χώρες κάτω από την ομπρέλα των ΗΠΑ. Τρία πραξικοπήματα στην Τουρκία και δύο πόλεμοι του Ισραήλ, με αραβικές χώρες, δεν επηρέασαν το αδιατάρακτο της στρατηγικού τύπου συνεργασίας τους.
2) Το 2010 Ισραηλινοί κομάντος σκότωσαν εννέα Τούρκους πολίτες πάνω στο πλοίο «Mavi Marmara», το οποίο προσπαθούσε να σπάσει το μπλόκο που επέβαλε το Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας –πρωθυπουργός και τότε ο Β. Νετανιάχου. Γι’ αυτό και η διακοπή διπλωματικών σχέσεων για πολλά χρόνια, με όρους να απολογηθεί το Ισραήλ και να πληρώσει αποζημιώσεις στους συγγενείς όσων έχασαν τη ζωή τους στην επίθεση των κομάντος. Κάτι που έγινε, μετά από παρέλευση μεγάλου χρονικού διαστήματος.
3) 2017. Αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ από τον Ντ. Τραμπ. Το αποτέλεσμα, όπως σημειώνει το Reuters στις 17/8/18, «Τουρκία και Ισραήλ, οι δύο περιφερειακές δυνάμεις, απέσυραν τους πρεσβευτές τους το 2018 εξαιτίας της εξόντωσης 60 Παλαιστινίων από ισραηλινές δυνάμεις στις διαμαρτυρίες κατά της μεταφοράς της πρωτεύουσας».
4) Αλλά το 2022 η θεαματική μεταβολή: Ισραήλ και Τουρκία ανακοίνωσαν στις 17/8/22 την πλήρη αποκατάσταση των σχέσεών τους –ανταλλαγή πρεσβευτών και γενικών προξένων. Ο τότε πρωθυπουργός του Ισραήλ Γ. Λαπίντ δήλωσε πως «βελτιώνοντας τις σχέσεις, εμβαθύνουμε τους δεσμούς ανάμεσα στους δύο λαούς, διευρύνουμε τους οικονομικούς, εμπορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς, και ενισχύουμε την περιφερειακή σταθερότητα» (Πηγή: Xaaretz, 17/8). Ύστερα η επίσκεψη του προέδρου του Ισραήλ Ισαάκ Χέρτζογκ τον Μάρτιο του 2022 στην Τουρκία. Ακολούθησε η επίσκεψη του ΥΠΕΞ της Τουρκίας Μ. Τσαβούσογλου στην Ιερουσαλήμ, μετά η επίσκεψη Γ. Λαπίντ ως (τότε) ΥΠΕΞ στην Άγκυρα και η ανακοίνωση σχετικά με πιθανή μετάβαση Ερντογάν στο Ισραήλ μετά την πρώτη –και σίγουρα τελευταία– συνάντησή του με τον Β. Νετανιάχου στις 20/3/23.
5) Πόλεμος στη Γάζα: Η Τουρκία κράτησε και κρατεί σθεναρή στάση υπέρ της παλαιστινιακής υπόθεσης. Στις 29/10 ο ΥΠΕΞ του Ισραήλ Ελί Κοέν ανακάλεσε τους διπλωματικούς εκπροσώπους της χώρας του στην Τουρκία. Ο ΥΠΕΞ Χ. Φιντάν επανειλημμένα μίλησε υπέρ της δημιουργίας παλαιστινιακού κράτους με βάση τα ψηφίσματα των Η.Ε. –ανεξάρτητο κράτος με πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ– ενώ, εάν τα μέρη συμφωνήσουν σε κάποια φόρμουλα από διεθνείς εγγυήσεις, η Άγκυρα, σύμφωνα με τις δηλώσεις του, θα μπορούσε να ήταν ένας από τους εγγυητές τού παλαιστινιακού κράτους. Παρά τη φιλοπαλαιστινιακή της στάση, η Τουρκία δεν διέκοψε/μείωσε τις εμπορικές της σχέσεις με το Ισραήλ. Η απόφαση της 9ης Απριλίου ήρθε μόλις το Ισραήλ «απέρριψε αίτημα της Τουρκίας να λάβει μέρος στην από αέρος αποστολή βοήθειας στη Γάζα» (Πηγή: Reuters). Ο Χακάν Φιντάν την ίδια μέρα ανακοίνωσε «αντίποινα, κατά Ισραήλ, βήμα με βήμα και χωρίς καθυστέρηση» (Πηγή: Χουριέτ, 9/4). Πρώτα ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας ανακοίνωσε ότι «η βοήθεια που έστειλε η Τουρκία στην Αίγυπτο για να διανεμηθεί στη Γάζα μέσω θαλάσσης και αέρα, ξεπέρασε τους 42.000 τόνους». Επιπρόσθετα ενημέρωσε ότι «το 9ο πλοίο με βοήθεια στους Παλαιστινίους είναι καθ’ οδόν προς την περιοχή» (Πηγή: Χουριέτ, 9/4).
6) Μία εκλογική λεπτομέρεια με... υλικό από τη Γάζα. Σύμφωνα με εκτίμηση του Reuters «η στάση του Τ. Ερντογάν απέναντι στο Ισραήλ και τον πόλεμο στη Γάζα ήταν αποφασιστικός παράγων για τις απώλειες που κατέγραψε το κόμμα του στις δημοτικές εκλογές στις 31 Μαρτίου. Το Νέο Κόμμα της Ευημερίας κέρδισε ψήφους, υποστηρίζοντας πιο σκληρή στάση της Τουρκίας στη Γάζα». Στο ίδιο δημοσίευμα αναφέρεται ότι «το ΡΛΚ και άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης υποστήριξαν την απόφαση για περιορισμό των εξαγωγών στο Ισραήλ, αλλά θεώρησαν ότι η απόφαση δεν ήταν ″αρκετή″. Το ΡΛΚ υποστήριξε τον πλήρη τερματισμό του εμπορίου με το Ισραήλ, ενώ άλλα κόμματα ζήτησαν από την κυβέρνηση να μπλοκάρει τον εναέριο χώρο και τα λιμάνια στα αεροπλάνα και πλοία που οδεύουν προς Ισραήλ».
7) Η εξέλιξη των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας περνά πλέον μέσα από την εξέλιξη του πολέμου στη Γάζα. Κανένα κόμμα στην Τουρκία δεν θα στηρίξει ξανά διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ, όσο ο πόλεμος συνεχίζεται.
