Του Λάρκου Λάρκου
Ο σεισμός στην Τουρκία μπορεί να αλλάξει την πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων ή και την πορεία πραγμάτων σε άλλες περιφερειακές διενέξεις; Δύσκολο να μιλήσει κανείς με βεβαιότητες για τις ε/τ σχέσεις. Όμως το κλίμα πλέον είναι διαφορετικό. Οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών Μ. Τσαβούσογλου και Ν. Δένδιας είχαν συνάντηση στην Τουρκία, ενώ οι υπουργοί Άμυνας Χ. Ακάρ και Ν. Παναγιωτόπουλος είχαν συνάντηση στις Βρυξέλλες. Τα εξής σημεία συνηγορούν στο ότι κάτι αλλάζει στο γενικό επίπεδο:
1. Οι δύο χώρες, κατά μία πολύ σπάνια σύμπτωση, βρίσκονται σε παραμονές εκλογών, ίσως Μάιο. Δύσκολο να παίξει το «αδιαπραγμάτευτο» χαρτί στις εκλογικές ομιλίες μέσα από το χάος που έφεραν οι σεισμοί. Οι ηχηρές δηλώσεις, οι κραυγές, τα συνθήματα δεν βρίσκονται σε αρμονία με το λαϊκό κλίμα.
2. Τα μηνύματα που μεταδίδουν Έλληνες διασώστες της ΕΜΑΚ από τις εμπειρίες τους στις έρευνες διάσωσης στο Χατάι, (ΕΡΤ, 14/2) είναι αρκούντως πειστικά για το κλίμα συγκίνησης που αντίκρυσαν. Και το «Efharisto poli file» της Hurriyet έχει ειδική αξία (14/2/23)
3. Η κοινή γνώμη παίζει κρίσιμο ρόλο στη (μη) εξέλιξη των ε/τ σχέσεων. Ο ρόλος του Τύπου πάντοτε ήταν καθοριστικής σημασίας. Κυβερνήσεις κάτω από τον φόβο του πολιτικού κόστους ή του δήθεν πολιτικού κόστους, απέφευγαν πρωτοβουλίες ή ακύρωναν άλλες, και έτσι η ακινησία κυριαρχεί επί δεκαετίες. Πρωτοσέλιδα και χαρακτηρισμοί επέβαλλαν εν πολλοίς την αναβλητικότητα. Υπό άλλες συνθήκες, δύο χώρες με διαφορετικά χαρακτηριστικά, θα μιλούσαν επί ένα χρονικό διάστημα και ύστερα θα απευθύνονταν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για επίλυση εκκρεμούντων ζητημάτων. Το ζήτημα της έκτασης των Ελληνικών Χωρικών Υδάτων είχε φτάσει σε ακτίνα συμφωνίας το 2003, ως η κύρια προϋπόθεση για να αντιμετωπιστούν τα άλλα, όπως η έκταση του Εναέριου Χώρου. Η μετατροπή του θέματος σε παιχνίδι εσωτερικής κατανάλωσης και στις δύο χώρες ορίζει και την έκταση και την ένταση των αδιεξόδων. Οι σεισμοί επέφεραν χαμηλούς τόνους, έτσι δημιουργείται και μια κοινή γνώμη που βάζει σε πρώτη μοίρα την ανθρωπιστική κρίση.
4. Μέσα σε αυτό το πνεύμα της ενίσχυσης της πορείας βελτίωσης των σχέσεων Αρμενίας - Τουρκίας, ο Αρμένιος υπουργός Εξωτερικών Ararat Mirzoyan μετέβη στις σεισμοπαθείς περιοχές της Α. Τουρκίας (Αντιγιαμάν, 15/2) και είχε συνάντηση με τον Μ. Τσαβούσογλου. Ο δεύτερος δήλωσε πως «η Αρμενία πρόσφερε χέρι φιλίας και αλληλεγγύης σε αυτές τις δύσκολες ώρες. Η Αρμενία έστειλε ομάδα από 28 ειδικούς για έρευνα και διάσωση. Εργάστηκαν φιλότιμα για να σώσουν ζωές. Θέλω να εκφράσω τις ευχαριστίες μου» (Πηγή: «Χουριέτ», 15/2).
5. Η συγκυρία ευνοεί να τεθούν στο τραπέζι παλαιότερες εκκρεμότητες και οι τουρκοϊσραηλινές σχέσεις προσφέρουν ένα ακόμα παράδειγμα. Έτσι ο Μ. Τσαβούσογλου πρότεινε στον Ισραηλινό ομόλογό του, Έλι Κόεν, «να εξαχθεί ισραηλινό φυσικό αέριο προς τις ευρωπαϊκές αγορές μέσω Τουρκίας, όπως μετέδωσε το κρατικό ισραηλινό ραδιόφωνο». Ο πρώτος φέρεται να δήλωσε ότι «η Τουρκία ενδιαφέρεται να συνεργαστεί στον τομέα της ενέργειας με το Ισραήλ, ειδικά αυτήν την περίοδο κατά την οποία η Ευρώπη αναζητεί εναλλακτικές λύσεις, προκειμένου να καλύψει τις ελλείψεις που αντιμετωπίζει από το ρωσικό φυσικό αέριο. Έχουμε τις κατάλληλες εγκαταστάσεις και η Τουρκία είναι σε θέση να βοηθήσει το Ισραήλ να εξάγει το φυσικό του αέριο προς την Ευρώπη. Ο Ισραηλινός ΥΠΕΞ επιφυλάχθηκε να απαντήσει επί του τουρκικού αιτήματος και είπε ότι «το ζήτημα θα εξετασθεί» (Πηγή: ΚΥΠΕ, 15/2). Ως γνωστόν, η εκκρεμότητα αυτή υφίσταται ως τέτοια από προηγούμενη φάση των (κακών) σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας. Επανέρχεται τώρα με ανανεωμένη πρόταση Τσαβούσογλου, ίσως με νέους όρους, όπου βέβαια οι ηγέτες των δύο χωρών (Ερντογάν - Νετανιάχου) έχουν τον τελευταίο λόγο.
6. Η σύμπτωση των σεισμών με τις εκλογές και στην Ελλάδα και στην Τουρκία αφορά επιλογή που έκανε ο Εγκέλαδος, γι’ αυτό και ό,τι συνδέεται με το πολιτικό επίπεδο, μεταφέρεται στις μετεκλογικές εξελίξεις -σχηματισμοί κυβερνήσεων, σταθερότητα, πολιτική θέληση. Δύσκολο τοπίο καθώς παίζει το σενάριο αναβολής των εκλογών στην Τουρκία, ενώ η Ελλάδα μάλλον θα πάει σε δεύτερες εκλογές με νέο εκλογικό νόμο. Οι σεισμοί αλλάζουν το κλίμα, αλλά είναι η πολιτική ηγεσία που έχει την ευθύνη να δώσει συνέχεια. Ορισμένα ενθαρρυντικά βήματα κάτι σημαίνουν. Αλλά, όπως πάντοτε ισχύει σε τέτοιες περιπτώσεις, «συν Αθηνά και χείρα κίνει»!
