Η κλιμακωτή διπλωματία

Κοινή Διακήρυξη Φιλίας και Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας 2023, 7 Δεκεμβρίου: «Τα Μέρη συμφωνούν να συμμετέχουν σε συνεχείς εποικοδομητικές και ουσιαστικές διαβουλεύσεις με βάση τους ακόλουθους πυλώνες: (α) Πολιτικός Διάλογος: σε θέματα αμοιβαίου συμφέροντος, Διερευνητικές/Διαβουλευτικές συνομιλίες (β) Θετική Ατζέντα, στο πλαίσιο του ενισχυμένου Κοινού Σχεδίου Δράσης, που περιλαμβάνει μέτρα κοινού ενδιαφέροντος στους τομείς της επιχειρηματικότητας και όποιον άλλο τομέα συμφωνηθεί από κοινού, με στόχο την επίτευξη σημαντικών και συγκεκριμένων παραδοτέων, εξορθολογίζοντας και επικαιροποιώντας συνεχώς την ατζέντα, με δομημένο τρόπο και νέα θέματα».

Από την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα, το πιο μεγάλο όφελος αφορά το κλίμα που καλύπτει τις ε/τ σχέσεις. Το καλό κλίμα επιτρέπει την πρόοδο, βοηθά τις νέες συμφωνίες και τοποθετεί τις διαφωνίες μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον στο πιο υψηλό επίπεδο ηγετών, ΥΠΕΞ, ΥΠΑΜ. Την παραμονή της επίσκεψής του στην Αθήνα ο Τ. Ερντογάν μίλησε στην εφημερίδα «Η Καθημερινή». Το κεντρικό μήνυμα της συνέντευξης διευκόλυνε τις επαφές στην Αθήνα την επομένη ημέρα: «Κυριάκο φίλε μου, δεν σας απειλούμε, αν δεν μας απειλήσετε. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα που δεν μπορούμε να λύσουμε μέσω του διαλόγου. Η αντίληψη “win-win” βρίσκεται ήδη στον πυρήνα της προσέγγισης της Τουρκίας στις διεθνείς σχέσεις και τη διπλωματία».

Ο Τ. Ερντογάν μίλησε και για τα πολύπλοκα στο Αιγαίο: «Υπάρχουν πολλά αλληλένδετα προβλήματα που πρέπει να λυθούν εκτός από την υφαλοκρηπίδα. Όταν προσφεύγουμε στη διεθνή δικαιοσύνη, δεν πρέπει να αφήνουμε κανένα πρόβλημα πίσω».

Ο Τ. Ερντογάν κάνει «ήπια» αναφορά σε σχέση με τις διαβουλεύσεις του 2003 –οι διπλωμάτες που ετοίμασαν το κείμενο της συνέντευξής του προφανώς έχουν υπόψη τους τον σχετικό φάκελο. Ρεπορτάζ Β. Νέδος, «Κ», 16/6/2019: «Η Ελλάδα τασσόταν υπέρ μιας κλιμακωτής επέκτασης των Χ.Υ. (6, 8, 9 και 12) ώστε να μην εμποδίζεται η διεθνής ναυσιπλοΐα, ενώ η τουρκική πλευρά είχε μια διαφορετική ερμηνεία, καθώς εξέφραζε ενστάσεις για την κλιμακωτή επέκταση, τασσόμενη αλλού υπέρ των 6 και αλλού υπέρ των 12 ν.μ. Σε περίπτωση συμφωνίας, αναλόγως θα προσαρμοζόταν και ο εναέριος χώρος (ως γνωστόν η Ελλάδα έχει παντού εναέριο χώρο 10 ν.μ.). Το 2003 είχε διαμορφωθεί μια εικόνα πιθανής συμφωνίας για τα Χωρικά Ύδατα, αλλά και να γίνει από κοινού προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Όπως υπολογίζουν πηγές με γνώση των συζητήσεων, η Ελλάδα από περίπου 40% του Αιγαίου το οποίο υπάγεται στην εθνική επικράτεια (Χωρικά Ύδατα), θα πήγαινε περίπου στο 60%, με την Τουρκία να κινείται, αντιστοίχως, από το περίπου 6% στο 8%-9%. Προφανώς, η υπόλοιπη έκταση θα αποτελούσε τα Διεθνή Ύδατα».

Ο πρόεδρος της Τουρκίας υπογράμμισε ότι «έχουμε τη βούληση, στη βάση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης να αναπτύξουμε τη συνεργασία μας σε πολλούς τομείς σημαντικούς για τις χώρες και την περιοχή μας. Θέλουμε να ενισχύσουμε τις σχέσεις και να ζήσουμε ειρηνικά σε αυτή τη γεωγραφία». Ζητήματα «χαμηλής πολιτικής» έχουν ειδική αξία στην περίοδο αυτή: το εμπόριο, οι συναλλαγές, η ενέργεια, οι επισκέψεις, ο τουρισμός, ο αθλητισμός (όπως Ε. Αταμάν στον Παναθηναϊκό, Δ. Ιτούδης στην Φενέρμπαχτσε). Δεν λύνουν τα παλαιά τα προβλήματα, αλλά κτίζουν γέφυρες επικοινωνίας, χρήσιμες για το μέλλον. Το RND, Γερμανικό Δημοσιογραφικό Δίκτυο, επιχειρεί τη δική του εξήγηση στα νέα δεδομένα (6/7): «Ενώ κατά το πρώτο τρίμηνο οι Τούρκοι πιλότοι παραβίασαν 1.164 φορές τον ελληνικό εναέριο χώρο, από τον Απρίλιο μέχρι τον Νοέμβριο καταγράφηκαν μόλις οχτώ περιστατικά. Από τον Σεπτέμβριο οι μεταναστευτικές ροές από την Τουρκία μειώθηκαν κατά 60%. Οι περισσότεροι επενδυτές του εξωτερικού και οι σημαντικότεροι εμπορικοί εταίροι της Τουρκίας εδρεύουν στην Ευρώπη». Το RND συμπεραίνει «πως ο Τ. Ερντογάν επιθυμεί πράγματι τη μείωση των εντάσεων».

Στη Λευκωσία ο κυβερνητικός εκπρόσωπος (6/12) σημείωσε ότι «η βελτίωση σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας είναι συνυφασμένη με το Κυπριακό, αφού αυτή η βελτίωση μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο και στο Κυπριακό». Ο ΠτΔ ανέφερε επίσης (7/12) πως «θεωρώ ότι η βελτίωση των ε/τ σχέσεων είναι κάτι που θα βοηθήσει και τις δικές μας προσπάθειες».

Ο θετικός «αντίκτυπος» δεν μεταφέρεται στη Λευκωσία με κάποιο περιστέρι. Μόνο η εργασία πάνω σε έγγραφα μετρά, εφόσον πάμε μπροστά με το Πλαίσιο Γκουτέρες. Αυτό το σήμα εξέπεμψε η Ε.Ε. Σε έγγραφο για την επικείμενη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (14-15/12) σημειώνεται πως, πρώτο, «Μόνο ο συνολικός εκσυγχρονισμός της Τελωνειακής Ένωσης (Τ.Ε.) μπορεί να δώσει πλήρη προοπτική στην νέα Ευρωτουρκική Οικονομική Συνεργασία». Δεύτερο, η Τουρκία καλείται «να επαναβεβαιώσει τη δέσμευσή της στις συνομιλίες επίλυσης του Κυπριακού υπό την αιγίδα του ΟΗΕ», άρα η Ε.Ε. επαναλαμβάνει τη θέση της «όχι σε δύο κράτη», και τρίτο, και τα δύο πιο πάνω συνδέονται καθώς «η πλήρης αξιοποίηση της θετικής ατζέντας με την Τουρκία θα παραμείνει εξαιρετικά επίμαχη στην απουσία της επίλυσης του Κυπριακού». Η Ε.Ε. δηλώνει: «αξιοποίηση της θετικής ατζέντας με την Τουρκία για επίλυση του Κυπριακού», άρα υπάρχει πεδίο για διπλωματικές δράσεις σε Βρυξέλλες, Άγκυρα, Λευκωσία. Οι δράσεις καλύπτουν τρεις ενότητες: α) Διαπραγματεύσεις Ε.Ε.-Τουρκίας για ανανέωση της Τ.Ε., (β) η Λευκωσία με τα Έξι Σημεία του Πλαισίου Γκουτέρες μπροστά, αν γυρίσει στο «πρωτόκολλο της Άγκυρας», όπως έγινε το 2005, απλώς θα κάνει μία (ακόμη) τρύπα στο νερό, (γ) η απεσταλμένη του γ.γ. για την Κύπρο Μαρία Άνχελα Ολγκίν Κουεγιάρ, πρώην υπουργός εξωτερικών της Κολομβίας, θα έρθει για εξάμηνη αποστολή. Αν υπάρξει ακόμη μία αδράνεια από τη Λευκωσία, η Τ.Ε. θα προχωρήσει μόνη της σε «απάντηση» σε όσους θεωρούν ότι βρέχει ευκαιρίες όποτε τις παραγγείλουμε!