Του Λάρκου Λάρκου
Ο Τ. Ερντογάν ήρθε για πέντε ώρες στα Κατεχόμενα, κυρίως γιατί αυτό «επιβάλλει» η παράδοση, για να φύγει αμέσως για Αζερμπαϊτζάν. Γνωρίζει ότι παρά τα μεγάλα έργα (όπως λ.χ. νερό, Μερσίνη-Πάναγρα), η δημοφιλία του ανάμεσα στους Τ/κ δεν είναι αυτή που θα ήθελε και το έδειξαν οι διπλές εκλογές. Oσοι ψήφισαν για πρόεδρο στην Τουρκία έδωσαν 60/40 υπέρ Κιλιτσντάρογλου. Μετά από κάθε εκλογική αναμέτρηση ο νικητής (πρωθυπουργός της Ελλάδας και πρόεδρος της Τουρκίας) κάνει το πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό, στην Κύπρο! Μια αχρείαστη πρακτική που δεν βοηθά την Κύπρο να βγει έξω από τα στερεότυπα.
Μια επίσκεψη σε άλλες εποχές. Ο Τ. Ερντογάν μπροστά στον τότε «πρωθυπουργό» Ι. Κουτσιούκ: «Αν δεν αφήσετε τις παλιές συνήθειες και συνεχίσετε να λέτε «εγώ δεν θέλω να ψαρέψω ψάρι, εγώ θέλω μόνο ψάρι, αυτή κατάσταση θα συνεχιστεί. Κάθε χρόνο αυξάνεται το ποσό που δίνει η Τουρκία στην ‘ΤΔΒΚ’. Ο ΙΚ αμείβεται με 8 χιλ. ΛΤ, ένας ΓΔ με 14 χιλ. ΤΛ. Ένας πραγματικός φίλος λέει πικρές αλήθειες». (Πηγή: εφ. «Πολίτης», ρεπορτάζ Α. Ανδρέου, 18 Ιουλίου 2010). Ο υπουργός Επικρατείας Τ. Τσιτσέκ πήρε τη σκυτάλη από τον ΤΕ και μιλώντας σε Τ/κ επιχειρηματίες είπε: «Είναι πιο εύκολο να βρεθεί νερό στην έρημο παρά να πεισθεί η κυβέρνηση –νευριάζω με κάποια πράματα που κάνετε. Η Τουρκία δεν μπορεί να δώσει περισσότερα χρήματα».
Εκτοτε κύλησε κάμποσο νερό στο αυλάκι. Από τον Ερογλου στον Ακιντζί. Μια διαφορετική πλειοψηφία ήρθε στα τ/κ πράγματα με σήμα την ελιά και με μουσική παρέα την «Τηλλυρκώτισσα». Πέντε χρόνια ήταν πέρα από αρκετά για να οριστικοποιηθεί μια συμφωνία με το πιο ώριμο τμήμα της τ/κ κοινότητας με βάση το Πλαίσιο Γκουτέρες. Τα πέντε χρόνια πέρασαν και δεν επιστρέφουν. Οι δηλώσεις Ερντογάν και Τατάρ απηχούν την κατάσταση πραγμάτων μετά το Κραν Μοντανά και τη στροφή της Αγκυρας από το Πλαίσιο Γκουτέρες το 2017, στη γραμμή της «κυριαρχικής ισότητας» το 2021. Ετσι στις 12/6 ο Τ. Ερντογάν δήλωσε πως «είναι εκ των ων ουκ άνευ για την Τουρκία η αναγνώριση της κυριαρχικής ισότητας και του ίσου καθεστώτος των Τ/κ». Ενώ συνέχισε στην ίδια γραμμή ο Ε. Τατάρ: «Εφόσον επιβεβαιωθούν τα κυριαρχικά δικαιώματα των Τ/κ που πηγάζουν από τις συμφωνίες του 1960, μπορούν να ξεκινήσουν επίσημες διαπραγματεύσεις».
Οι αλλοπρόσαλλες πολιτικές Αναστασιάδη συνέβαλαν στον εκτροχιασμό της διαπραγματευτικής βάσης. Έτσι ο γ.γ. του ΟΗΕ αποσύρθηκε από τη διαδικασία. Ο Μ. Τσαβούσογλου δηλώνει στις 13/6/17: «Βλέπουμε το Κραν Μοντανά ως τελική διάσκεψη, είπαμε ότι είναι η τελευταία φορά που διαπραγματευόμαστε για την ομοσπονδία. Μετά από αυτό, υπάρχει κυριαρχική ισότητα, όχι πολιτική ισότητα».
Η τουρκική διπλωματία (κατά κανόνα) μάς ενημερώνει δημοσίως για τις πολιτικές που θα ακολουθήσει. Η δήλωση Ερντογάν στις 14/6 είναι πιο αναλυτική σε σχέση με την προηγούμενη: «Αν αναγνωριστούν τα κυριαρχικά δικαιώματα της ΤΔΒΚ, γιατί να μην πάμε σε διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό; Αλλά πρέπει να αναγνωρίσουν τα κυριαρχικά δικαιώματα ισότητας της βόρειας Κύπρου. Αυτό δεν θα συμβεί (σ.σ. διαπραγματεύσεις), εάν δεν το κάνουν».
Πίσω από τα συμφραζόμενα, η ανάγκη για ερμηνεία των δηλώσεών τους, καθώς συνιστούν την ουσία των προκλήσεων σε αυτή τη συγκυρία. Μετά την κατάρρευση των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά η Τουρκία ανακοίνωσε στροφή στα «δύο κράτη». Στη συνέχεια άνοιξε τμήμα της παραλίας στην Αμμόχωστο, άνοιξε δρόμους για χρήση από τους επισκέπτες, αλλά δεν έκανε παρέμβαση πάνω στις ατομικές ιδιοκτησίες. Η πολιτική ερμηνεία: «σας ασκώ περαιτέρω πίεση, αλλά η πίεση δεν είναι ανεξέλεγκτη –υπό νέες προϋποθέσεις, στο τραπέζι των συνομιλιών».
Μέχρι τώρα η ε/κ πολιτική ηγεσία καταγγέλλει τη στροφή και μένει αδρανής. Η ουσία όπως τίθεται από την τ/κ πλευρά αφορά κυρίως το κεφάλαιο «πολιτική ισότητα», βέβαια, όλα τα κεφάλαια για τα μέρη είναι σημαντικά αλλά δύο είναι στην κορυφή: ασφάλεια για την ε/κ πλευρά, πολιτική ισότητα για την τ/κ. Στο Κραν Μοντανά υπήρξε συμφωνία και στα δύο. Στο κεφάλαιο «Ομοσπονδιακή Εκτελεστική εξουσία» ο γ.γ. Α. Γκουτέρες γράφει: «τα μέρη είχαν καταλήξει πρακτικά σε πλήρη συμφωνία επί της αποτελεσματικής συμμετοχής μέχρι το πέρας της διάσκεψης στο Κραν Μοντανά» (Πηγή: «Πολιτικός οδηγός, Κυπριακό Φόρουμ Διαλόγου» σελ. 138).
Εκτοτε ουδέν. Αλλά ακινησία στο Κυπριακό δεν υπάρχει, όλα εξελίσσονται επί τα χείρω. Η φοβία της ε/κ ηγεσίας να αντιμετωπίσει τα δεδομένα, οδηγεί σε επόμενη πίεση, «ας ελπίσουμε ότι σύντομα θα ξεκινήσουμε την κατασκευή 1.192 μονάδων κοινωνικής κατοικίας στην περιοχή της Δερύνειας» (δηλώσεις Τ. Ερντογάν, 12/6). Οι δηλώσεις Τατάρ και Ερντογάν επιβάλλουν αποτελεσματική αντιμετώπιση. Κατά τη γνώμη μου, η Τουρκία μετά από έξι χρόνια απραξίας ζητάει «Κραν Μοντανά-plus», κάτι περισσότερο στο κεφάλαιο «εξουσίες στις δύο πολιτείες». Δύσκολο θέμα, αλλά η πολιτική παράγει διλήμματα, επιλογές, προτεραιότητες. Μία απάντηση είναι το «όχι σε όλα». Δεύτερη, «να γυρίζω το κεφάλι πάνω για να μη βλέπω την πραγματικότητα». Τρίτη, «να κατασκευάζω μία εικονική πραγματικότητα, για να αντιμετωπίσω την πραγματικότητα». Τέταρτη, «να διαπραγματεύομαι για να κερδίσω το μέγιστο –υπό τις περιστάσεις– όφελος», μέσα στο πλαίσιο της ΔΔΟ, ένα κράτος, μία κυριαρχία, Πλαίσιο Γκουτέρες. Αν δεν ενεργοποιήσουμε την τέταρτη απάντηση, η κατάσταση θα συνεχιστεί πάνω στη γραμμή που διέγραψαν Ερντογάν και Τατάρ.
Η στρατηγική της αναβλητικότητας που ακολουθεί η ε/κ ηγεσία ισοδυναμεί στις σημερινές συνθήκες με παραίτηση και η παραίτηση ισοδυναμεί με αδιαφορία για τη γεωπολιτική εξέλιξη του νησιού μέσα στον ιστορικό χρόνο.
