Kathimerini.com.cy
Για να έχει την αξία που του πρέπει, αυτό το κείμενο θα έπρεπε να είχε γραφτεί πολλές μέρες πριν: την ημέρα που η Μάχσα Αμινί δολοφονήθηκε από τη χώρα της ή έστω τις επόμενες μέρες, όταν η χώρα της προσπάθησε να κρατήσει τουλάχιστον τη μνήμη της ζωντανή και όταν η Δύση επιχείρησε να «γίνει η φωνή του Ιράν». Στις 16 Σεπτεμβρίου, η Μάχσα Αμινί πέθανε στην Τεχεράνη, ενώ βρισκόταν υπό κράτηση, επειδή παραβίασε τους κανόνες της ισλαμικής θρησκείας περί σεμνότητας. Κάτω από το χιτζάμπ, φαίνονταν τα μαλλιά της.
Η Δύση, ως μια πολιτισμένη οντότητα που ξέρει να αντιστέκεται στην απολίτιστη Ανατολή, οργάνωσε αμέσως πορείες διαμαρτυρίας (και καλά έκανε), έκοψε κι αυτή τα μαλλιά της, φώναξε ενάντια σε ένα αυταρχικό καθεστώς και υπέρ των ανελεύθερων γυναικών του Ιράν. Εκείνες τις μέρες, το newsfeed κάθε πολιτισμένου ανθρώπου κατακλύστηκε με ειδήσεις πάνω σ’ αυτό το θέμα. Η σημαία της Βελγίδας εικαστικού Edith Dekyndt έγινε παντιέρα για τον αγώνα των Ιρανών γυναικών και σοβαρά ειδησεογραφικά σάιτ έγραφαν πως α) η σημαία δημιουργήθηκε με μαλλιά Ιρανών γυναικών στο πλαίσιο των διαδηλώσεων, β) η Βελγίδα εικαστικός δημιούργησε τη σημαία σε ένδειξη αλληλεγγύης. Το θέμα μας δεν είναι τα fake news, αλλά για να βάλουμε τα πράγματα σε μια τάξη αξίζει να πούμε πως το έργο αυτό δημιουργήθηκε το 2014 κι έχει τίτλο Ombre Indigene Part. 2 (Ile de la Martinique).
Εν προκειμένω, η τέχνη έδωσε εικόνα σε μια επανάσταση, προτού καν η επανάσταση ξεσπάσει. Κι αυτό δεν αφορά μόνο στην περίπτωση της Dekyndt, το έργο της οποίας αφορά εντελώς άσχετη θεματολογία.
Η λίστα ταινιών του ιρανικού σινεμά, που παρέθεσε πριν μερικές μέρες στην κυπριακή διαδικτυακή σφαίρα ο δρ Χαράλαμπος Χαραλάμπους (και που παρατίθεται πιο κάτω), είναι μια υπενθύμιση ότι η τέχνη είναι πολύ πιο ευαίσθητη και πολύ πιο καίρια από όσο και εμείς –οι όποιοι υπερασπιστές της– θεωρούμε ότι είναι. Το ιρανικό σινεμά βρήκε τρόπο να δώσει φωνή στις καταπιεσμένες γυναίκες του Ιράν πριν από πάρα πολλά χρόνια, ήδη από τη δεκαετία 1980. Εμείς όμως δεν ακούσαμε. Το ιρανικό σινεμά περιέγραψε πάμπολλες φορές τι έγινε/γίνεται στη χώρα όπου σήμερα, μ’ έκπληξη μαθαίνουμε ότι η προσωπική ελευθερία ασφυκτιά. Εμείς όμως δεν είδαμε.
Καθεμία από αυτές τις ταινίες είναι κι ένα κάλεσμα στην ενσυναίσθηση. Είναι ένας από τους ρόλους που επιτελεί η τέχνη, φέρνοντας στις οθόνες μας ή στους δικούς μας εκθεσιακούς χώρους ένα κομμάτι από το «είναι» του εκάστοτε σκηνοθέτη που ίσως αντανακλά την ταυτότητα του ίδιου και του χώρου στον οποίο ανήκει, συναισθηματικά, ιδεολογικά ή άλλως πως.
Τελικά, η ανεπικαιρότητα αυτού του κειμένου ίσως εξυπηρετεί τον σκοπό που γράφεται: ο χρόνος στην τέχνη είναι απείρως μεγαλύτερος από τον ανθρώπινο χρόνο και η ουσία της τέχνης είναι απείρως μεγαλύτερη από την εικόνα της. Ίσως θα πρέπει να ερχόμαστε σε επαφή μαζί της προκαταβολικά, για να είμαστε έτοιμοι και έτοιμες σε κάθε μεγάλη κρίση. Για να μην λέμε: «Δεν ήξερα».
Η λίστα
1. Nargess (Rakhshan Bani-Etemad, 1992)
2. Leila (Dariush Mehrjui, 1997)
3. The Apple (Samira Makhmalbaf, 1998)
4. The Day I Became a Woman (Marzieh Makhmalbaf, 2000)
5. The Circle (Jafar Panahi, 2000)
6. City Of Women (Ataollah Hayati, 2000)
7. Ten (Abbas Kiarostami, 2002)
8. I am Taraneh, 15 (Rasoul Sadrameli, 2002)
9. Offside (Jafar Panahi, 2006)
10. Persepolis (Marjane Satrapi, Winshluss, 2007)
11. A Separation (Asghar Farhadi, 2011)
12. Hush! Girls Don’t Scream (Pouran Derakhshandeh, 2013)
13. Raspberry (Saman Salur, 2014)
14. A girl walks home alone at night (Ana Lily Amirpour, 2014)
15. Ballad of a white cow (Maryam Moqadam, Behtash Sanaeeha, 2020)
Η Μερόπη Μωυσέως είναι δημοσιογράφος και αρθρογραφεί στον Τύπο για πολιτιστικά θέματα.
