Οι ΗΠΑ και η E.E. αντιμετωπίζουν κοινές προκλήσεις, που περιλαμβάνουν έξαρση γεωπολιτικών αναταράξεων, κλιματική αλλαγή, ψηφιακή μετάβαση, τιθάσευση πληθωρισμού και, παράλληλα, δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών αειφόρου ανάπτυξης, σε περίοδο περιορισμένων δυνατοτήτων δημοσιονομικής στήριξης.
Στο πλαίσιο αυτό, την τελευταία δεκαετία, η Ε.Ε. έχει απωλέσει έδαφος σε σύγκριση με τις ΗΠΑ. Ενδεικτικά, το πρώτο τρίμηνο του 2024 οι ΗΠΑ αναπτύχθηκαν με 8,7%, σε σχέση με τα προ πανδημίας επίπεδα, ενώ η Ε.Ε. αναπτύχθηκε με 3,4%. Αναλύοντας το φαινόμενο, επισημαίνουμε τα εξής:
Πρώτον, η Ε.Ε. υποφέρει από ανεπάρκεια επενδύσεων, ως επακόλουθο εγγενών αδυναμιών σε θέματα διακυβέρνησης και λήψης αποφάσεων, υπερβολικής γραφειοκρατίας, υψηλού κόστους ενέργειας, απουσίας αποτελεσματικής κεφαλαιαγοράς και συνεπαγόμενης υπερεξάρτησης από τραπεζικό δανεισμό και ανεπαρκούς παραχώρησης κινήτρων σε τομείς αιχμής. Οι ΗΠΑ, αντιθέτως, πλεονεκτούν σε θέματα διακυβέρνησης και λήψης αποφάσεων, στηρίζουν τομείς με προοπτικές ανάπτυξης και καινοτομίας, συντηρούν ισχυρούς δεσμούς πανεπιστημίων-επιχειρήσεων που επιτρέπουν την εργοδότηση αξιόλογων αποφοίτων και τη σοβαρή έρευνα, ενώ η κινητικότητα του εργατικού δυναμικού είναι ισχυρότερη, όπως και η πρόσβαση εταιρειών στην αγορά ομολόγων και το χρηματιστήριο. Η πολιτική Μπάιντεν, που αφορά επιδοτήσεις και φοροαπαλλαγές αξίας $360 δισ. για πράσινες επενδύσεις εντός των ΗΠΑ, αποτελεί παράδειγμα που προσελκύει εταιρείες και στελέχη από όλο τον κόσμο, περιλαμβανομένων και από την Ε.Ε. Ως επακόλουθο, η ανεργία στις ΗΠΑ ανέρχεται σήμερα στο 3,8%, το χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 50 ετών.
Δεύτερον, η Ε.Ε. παρουσιάζει διάβρωση ανταγωνιστικότητας και υστερεί σε θέματα παραγωγικότητας. Ο πληθυσμός της Ευρώπης γηράσκει ενώ οι μεταναστευτικές ροές προκαλούν δισεπίλυτα προβλήματα και πολιτική πόλωση. Παράλληλα, ορισμένες πτυχές κοινωνικής πολιτικής είναι προβληματικές: π.χ. η ΕΚΤ εκτιμά ότι το 2023 παρατηρήθηκε, σε σύγκριση με πριν την πανδημία, ετήσια απώλεια ωρών εργασίας ισοδύναμη με δύο εκατ. εργαζόμενους πλήρους απασχόλησης. Περαίτερω, η Ε.Ε. παρουσιάζει αδυναμίες σε θέματα προσέλκυσης ποιοτικού εργατικού δυναμικού, καθώς και σε θέματα κατάρτισης.
Τρίτον, ορισμένοι παράγοντες δημιουργούν πρόσθετες προκλήσεις. Ενδεικτικά: (α) ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας επηρέασε δυσανάλογα την Ε.Ε., λόγω του εξωγενούς χαρακτήρα των οικονομιών της και έχει δημιουργήσει ανασφάλεια, που οδηγεί μερίδα του πληθυσμού σε αυξημένες αποταμιεύσεις και μειωμένη κατανάλωση, (β) τα στεγαστικά δάνεια εντός Ε.Ε. χαρακτηρίζονται, κυρίως, από κυμαινόμενο επιτόκιο, ενώ στις ΗΠΑ από σταθερό. Σε συνθήκες αυξανόμενων επιτοκίων των τελευταίων ετών, οι δαπάνες για κατοικίες των ευρωπαϊκών νοικοκυριών αυξήθηκαν, όχι όμως των αμερικανικών, και (γ) η αύξηση των μισθών στις ΗΠΑ δημιουργεί περισσότερη αγοραστική δύναμη σε σύγκριση με την Ε.Ε.
Τα πιο πάνω δεν υποδηλώνουν ότι οι πολιτικές των ΗΠΑ είναι απολύτως ορθές. Η οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ επιτυγχάνεται με τρόπο που συνεισφέρει στο ήδη τεράστιο κυβερνητικό χρέος και συμβάλλει στην αύξηση του πληθωρισμού και στην αποπαγκοσμιοποίηση. Η ηγεσία της Ε.Ε., ωστόσο, πρέπει να αναγνωρίσει ότι, οι πολιτικές που ακολουθεί χρήζουν άμεσης βελτίωσης, στο πλαίσιο μιας συγκροτημένης προσπάθειας ανάδειξης του ηγετικού ρόλου, που οφείλει να διαδραματίσει.
*Ο Ανδρέας Χαραλάμπους και ο Όμηρος Πισσαρίδης είναι οικονομολόγοι.
