Ενα σοβαρό έλλειμμα του προεκλογικού διαλόγου για τις Προεδρικές είναι ότι το Κυπριακό παραμένει σχετικά υποβαθμισμένο. Αλλά και όταν αποτελεί αντικείμενο διαλόγου και παράθεσης θέσεων, υπάρχει τάση γενικόλογων αναφορών και αοριστίας. Ωστόσο, το πρόβλημα της 48χρονης τουρκικής κατοχής του 37% των εδαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας θα πρέπει να αποτελεί την ύψιστη προτεραιότητα. Υπάρχουν πτυχές του Κυπριακού επί των οποίων απαιτούνται σαφείς τοποθετήσεις, χωρίς υπεκφυγές και νεφελώδεις διατυπώσεις. Πρώτον, σε ό,τι αφορά τη μορφή λύσης. Ομοσπονδιακή λύση; Τι είδους ομοσπονδία; Διζωνική, δικοινοτική; Με σωστό περιεχόμενο; Απόρριψη της Δ.Δ.Ο; Απόρριψη συλλήβδην της Ομοσπονδίας;
Πρόκειται στην πραγματικότητα για σκιαμαχία. Η ομοσπονδία υπήρξε ως μορφή λύσης το βαρύ και οδυνηρό τίμημα που κλήθηκε ο κυπριακός ελληνισμός να καταβάλει μετά την προδοσία του εγκληματικού πραξικοπήματος του 1974, που άνοιξε την πόρτα στην τουρκική εισβολή. Οι συμφωνίες υψηλού επιπέδου του ’77 και ’79, Μακαρίου - Ντενκτάς και Κυπριανού - Ντενκτάς ανεξαρτήτως του βαθμού δεσμευτικότητάς τους, σηματοδότησαν μια αναντίλεκτη πραγματικότητα. Ότι αν θα υπάρξει λύση στο Κυπριακό αυτή θα είναι λύση ομοσπονδιακή. Αυτή πρέπει να θεωρείται μια ανέκκλητη ιστορική παραδοχή. Ωστόσο, το περιεχόμενο της ομοσπονδίας είναι εξόχως σημαντικό. Όσοι αντιτίθενται ή ειρωνεύονται την προσθήκη στην ομοσπονδία ή στη διζωνική της αναφοράς σε «σωστό περιεχόμενο» επιδιώκουν στην πραγματικότητα να στείλουν το μήνυμα της αποδοχής οποιουδήποτε περιεχομένου ομοσπονδιακής λύσης, ακόμα και αυτής που θα παραπέμπει σε συνομοσπονδία ή και δύο κρατικών οντοτήτων λύση με το ψευδώνυμο της συνομοσπονδίας.
Ο όρος της διζωνικής είναι προφανές ότι προωθήθηκε επιδέξια από την τουρκική πλευρά και τους συμμάχους της, προσδίδοντάς της ταυτόχρονα ένα περιεχόμενο «κομμένο και ραμμένο» στα μέτρα των τουρκικών στόχων και επιδιώξεων. Δυστυχώς, πέραν της παρείσφρησης αυτής της ορολογίας στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, υπάρχουν και αυτοί, στη δική μας πλευρά, που επιμένουν να προβάλλουν ως σημαία της προσπάθειας για λύση όχι το περιεχόμενο μιας σωστής ομοσπονδιακής λύσης, αλλά απλώς τον τίτλο και τον επιθετικό της προσδιορισμό.
Το Σχέδιο Ανάν προέβλεπε σαφώς μια διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία. Αυτός ήταν ο χαρακτηρισμός της λύσης. Όμως αυτός ο χαρακτηρισμός οδηγούσε σε λύση δίκαιη, ισοβαρή και διασφαλίζουσα τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες; Ο κυπριακός ελληνισμός έκρινε ότι ήταν απαράδεκτη η «διζωνική» ομοσπονδία, την οποία πρότεινε το Σχέδιο Ανάν, και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο την απέρριψε.
Εξάλλου, ο όρος «διζωνική» δεν είναι δόκιμος ούτε στο Συνταγματικό Δίκαιο ούτε στην επιστήμη της Πολιτειολογίας. Ούτε έχει χρησιμοποιηθεί για τον προσδιορισμό οποιουδήποτε ομοσπονδιακού συστήματος στον κόσμο. Το συμπέρασμα προκύπτει αβίαστα. Έχουμε αποδεχθεί την ομοσπονδία και αυτή είναι μια ιστορικά ανέκκλητη παραδοχή. Αυτό ωστόσο δεν πρέπει να σημαίνει ασυμβατότητα με θεμελιώδεις αρχές στις οποίες εδράζονται τα σύγχρονα πολιτεύματα, ως προϊόντα του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού. Ας κατανοήσουν όλοι αυτή την απλή αλήθεια. Ούτε η ιστορία, ούτε η επιστήμη, ούτε ο νομικός πολιτισμός και η πολιτική ευθυκρισία επιτρέπουν μια τέτοια επιπολαιότητα.
Το Εθνικό Συμβούλιο, τον Σεπτέμβριο του 2009, κατέληξε σε μια κοινή απόφαση που προσδιορίζει με επάρκεια και σαφήνεια τις παραμέτρους μιας ομοσπονδιακής λύσης, η οποία θα κατοχυρώνει την ενότητα κράτους, λαού, θεσμών και οικονομίας, με αδιαπραγμάτευτο σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και στις θεμελιώδεις ελευθερίες. Η συζήτηση και αντιδικία αναφορικά με τη μορφή λύσης του Κυπριακού έπρεπε να έχει τερματιστεί μετά από την ομόφωνη απόφαση του Εθνικού Συμβουλίου της 18ης Σεπτεμβρίου του 2009, ύστερα από τετραήμερη σύνοδο. Καθώς η απόφαση αυτή καθορίζει εξαντλητικά ποιο πρέπει να είναι το αποδεκτό περιεχόμενο μιας ομοσπονδιακής λύσης, καθίσταται περιττή, ανώφελη και επιζήμια η συζήτηση για τον τίτλο και την ονομασία της. Σημασία έχει η ομοσπονδιακή λύση να μην παραπέμπει σε διαχωρισμό ούτε και σε παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών.
Επί τη βάσει των πιο πάνω οφείλουν όλοι, υποψήφιοι και πολιτικές δυνάμεις να τοποθετηθούν με σαφήνεια και χωρίς νεφελώδεις διατυπώσεις. Ούτε οι ουτοπικές και εξωπραγματικές επιδιώξεις ούτε οι μη αποκρυπτόμενες προσεγγίσεις των τουρκικών θέσεων επιτρέπονται.
Ασάφειες εποικοδομητικές ή μη, αοριστίες, γενικολογίες και συνθηματικές διατυπώσεις συνιστούν υπεκφυγή και άρνηση ανάληψης ευθύνης απέναντι στο ύψιστο πρόβλημα της πατρίδας μας. Ένα δεύτερο θέμα επί του οποίου απαιτείται διασαφήνιση άποψης και θέσης είναι το ναυάγιο της διαπραγματευτικής διαδικασίας στο Κραν Μοντάνα. Μετά τη δημοσίευση αυτούσιων των πρακτικών των Ηνωμένων Εθνών, είναι ανεπίτρεπτο να εξακολουθούν να επιρρίπτονται ευθύνες στην ε/κ πλευρά για τη μη επίτευξη λύσης. Είναι αδιανόητη, είτε η ενοχοποίηση της ε/κ πλευράς, είτε η επίρριψη ίσων ευθυνών στις δύο πλευρές. Τα πρακτικά αποκαλύπτουν αδιαμφισβήτητα ότι η Τουρκία δεν ήταν έτοιμη να αποδεχθεί ούτε κατάργηση των εγγυήσεων, ούτε αποχώρηση των στρατευμάτων. Δεν αντιλαμβάνονται όσοι επιρρίπτουν ευθύνες στην πλευρά μας ότι ενισχύουν την τουρκική επιχειρηματολογία και ότι διευκολύνουν με αυτό τον τρόπο την τουρκική πλευρά σε οποιαδήποτε μελλοντική διαπραγμάτευση;
Τέλος, σε ό,τι αφορά το πλαίσιο Γκουτέρες επιβάλλεται απολύτως σαφής τοποθέτηση. Αυτό το πλαίσιο ούτε θέσφατο είναι, ούτε ασφαλώς θα πρέπει να ριχθεί στο «πυρ το εξώτερον». Προσφέρεται για συζήτηση και διαπραγμάτευση δεδομένου ότι περιέχει τόσο θετικά, όσο και αρνητικά στοιχεία. Όσοι άκριτα σπεύδουν να το αποδέχονται ως έχει, διαπράττουν μέγιστο σφάλμα, τόσο επί της ουσίας, όσο και επί της ορθής διαπραγματευτικής τακτικής. Ο λαός αναμένει και απαιτεί σαφείς και κρυστάλλινες θέσεις. Για να μπορεί να κρίνει και να αποφασίσει.
Ο κ. Γιαννάκης Λ. Ομήρου είναι πρώην πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων.
