Η ποιότητα του πολιτικού λόγου της τρέχουσας προεκλογικής περιόδου φαίνεται ότι θα συνεχίσει να απασχολεί σε μεγάλο βαθμό την κυπριακή κοινή γνώμη μέχρι τον Φεβρουάριο. Οι επιθέσεις και η κριτική τόσο επί προσωπικού όσο και επί πολιτικών, οι επικλήσεις στον φόβο και οι διαρροές μικροπολιτικών σκανδάλων, έχουν δημιουργήσει μια «προβληματική» παρουσίαση του τι εστί «negative campaigning».
Το negative campaigning αποτελεί αντικείμενο μελέτης στο πεδίο της πολιτικής επικοινωνίας, απασχολώντας ιδιαίτερα ως προς την επίδραση (θετική ή αρνητική) που έχει στο πολιτικό περιβάλλον. Όντως, διάφορες μελέτες κατέδειξαν ότι το negative campaigning προκαλεί μια δυσανασχέτηση στο εκλογικό σώμα και αποστροφή προς την πολιτική, λόγω του ύφους του, αλλά και της εντύπωσης ότι αυτό εξυπηρετεί κυρίως τα προσωπικά συμφέροντα των υποψηφίων. Άλλες έρευνες υπέδειξαν ότι η αρνητικότητα μπορεί να μειώσει το ενδιαφέρον των πολιτών για τις εκλογές, και επομένως, να περιορίσει τη συμμετοχή τους σε αυτές. Επίσης, μπορεί να οδηγήσει σε μιας μορφής δυσπιστία προς την εκλογική διαδικασία αλλά και μια απαισιοδοξία ως προς τα οφέλη που μπορεί να επιφέρει σε κάποιον η εμπλοκή του στις πολιτικές διαδικασίες, οι οποίες χαρακτηρίζονται από αρκετή αρνητικότητα.
Από την άλλη, υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις ότι η αρνητικότητα στον πολιτικό λόγο δεν είναι εξ ολοκλήρου ζημιογόνα, αλλά ενδεχομένως μπορεί να είναι πιο πολύ ωφέλιμη για το πολιτικό περιβάλλον. Αρχικά, μέσω των επιθέσεων ασκείται μιας μορφής «έλεγχος» στους υποψήφιους που συμμετέχουν σε μια εκλογική διαδικασία, αυξάνοντας έτσι τη διαφάνεια που η κοινωνία απαιτεί σε μια εκλογική διαδικασία. Ταυτόχρονα, μαζί με τη διεύρυνση του πολιτικού debate, το πληροφοριακό περιβάλλον των ψηφοφόρων εμπλουτίζεται (εννοείται, όταν οι επιθέσεις συνοδεύονται από τις απαιτούμενες αποδείξεις). Οι υποψήφιοι καλούνται να δώσουν απαντήσεις σε αυτή τη διαδικασία «ελέγχου» τους, εν μέσω συγκρούσεων με τους αντιπάλους τους, δημιουργώντας έτσι την αίσθηση στους ψηφοφόρους ότι πράγματι, υπάρχουν ζητήματα που διακυβεύονται στις εκλογές, και άρα, οι ίδιοι με την ψήφο τους έχουν μία «πραγματική» επιλογή να κάνουν. Η επίγνωση γύρω από ορισμένα θέματα τονώνεται και προκαλείται ένα είδος «άγχους» στους ψηφοφόρους ως προς τη σημαντικότητα της επιλογής που θα κάνουν. Ως αποτέλεσμα, η εμπιστοσύνη στις εκλογικές διαδικασίες ενισχύεται, και επομένως, η συμμετοχή τους σε αυτές αυξάνεται.
Η επίδραση του negative campaigning επηρεάζεται από άλλους, τρίτους παράγοντες, και μπορεί να έχει διαφορετικές μορφές και διαβαθμίσεις. Μερικοί από τους παράγοντες που επηρεάζουν την επίδρασή του είναι η αξιοπιστία της επίθεσης (τεκμηρίωση, αποδείξεις, κ.λπ.), το timing, το είδος της επίθεσης (προσωπικό vs επίπεδο πολιτικής ή αν το θέμα της επίθεσης αφορά σε ζήτημα που ο επιτιθέμενος υποψήφιος έχει πείσει ότι κατέχει). Σημαντικά, επίσης, μπορούν να επηρεάσουν τόσο η προσωπικότητα του κάθε υποψηφίου (δηλαδή να συνάδει με τον αρνητικό λόγο και ο ίδιος ο υποψήφιος να μπορεί να υποστηρίξει επικοινωνιακά μια τέτοια τακτική), όσο και η προσωπικότητα του ψηφοφόρου (άτομα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, τείνουν να προτιμούν τον αρνητικό πολιτικό λόγο).
Είναι σχεδόν απίθανο ένας υποψήφιος να διαβεί ολόκληρη προεκλογική χωρίς να βγάλει το negative campaigning από τη φαρέτρα του. Οι συνθήκες του σύγχρονου επικοινωνιακού περιβάλλοντος (τεράστιος όγκος πληροφοριών, υψηλές ταχύτητες, πολυμορφικότητα καναλιών επικοινωνίας, κ.λπ.), φέρνουν τους πολίτες στη μέση μιας συνεχούς «μάχης» για την απόσπαση της προσοχής τους. Σε αυτές τις συνθήκες, τα αρνητικά μηνύματα αποσπούν πιο εύκολα την προσοχή σε σχέση με τα θετικά. Αυτό σε συνδυασμό με τη σημασία που δίνουν τα ΜΜΕ σε περιπτώσεις negative campaigning (λόγω της υψηλής εμπορικότητας τέτοιων ειδήσεων), «κατευθύνουν» τους υποψηφίους στο να επιστρατεύσουν το negative campaigning, σε μια προσπάθεια αποδόμησης των αντιπάλων τους από τη μία, και αύξησης της προβολής τους στα ΜΜΕ από την άλλη.
Δεδομένου ότι το negative campaigning θα είναι μέρος της καθημερινότητάς μας μέχρι τον ερχόμενο Φεβρουάριο, αυτό που θα πρέπει να μας απασχολήσει είναι ο τρόπος με τον οποίο «χρησιμοποιείται». Εάν θα είναι απλώς μια μορφή αντίδρασης ή μέσο εξυπηρέτησης βραχυπρόθεσμων στόχων και οφελών ή αν θα αξιοποιηθεί στον μέγιστο βαθμό, με τρόπο που να είναι ωφέλιμος τόσο για τους υποψήφιους, όσο και για τους ψηφοφόρους, το περιβάλλον των εκλογών, και την πολιτική γενικότερα.
Όπως και να ’χει, είναι κοινά αποδεκτό ότι η πολιτική αποτελεί «dirty business». Επομένως, προς τι η αντίδρασή μας στην υιοθέτηση «dirty» στρατηγικών από τους διεκδικητές του ανώτερου αξιώματος στη χώρα;
MSc Political Communication
