Είμαι γεροντολόγος και εργάζομαι εδώ και 25 χρόνια σε δομές φροντίδας ατόμων τρίτης ηλικίας στην Κύπρο. Με την ιδιότητά μου αυτή, ένιωσα έκπληξη διαβάζοντας τα όσα γράφτηκαν αυτές τις μέρες στον Τύπο σχετικά με τη μεταχείριση των ηλικιωμένων συμπολιτών μας στις Στέγες Ηλικιωμένων. Συγκεκριμένα, ο χαρακτηρισμός των «περισσότερων» Στεγών σαν «προθάλαμοι θανάτου», και η γενική απαξίωση του τομέα, είναι κατά την άποψή μου ατυχείς και μηδενιστικοί και δεν αντιπροσωπεύουν την σημερινή κατάσταση, η οποία έχει βελτιωθεί ουσιαστικά τα τελευταία 20 χρόνια.
Αν και αναμφίβολα υπάρχουν περιστατικά όπως αυτά που περιγράφονται στις αναρτήσεις και σε αρθρογραφία στον Τύπο, η πολυετής εμπειρία μου ως εργαζόμενη και ως εκπαιδεύτρια σε κοινοτικές και ιδιωτικές Στέγες και άλλες υπηρεσίες φροντίδας στην Κύπρο, μου δίδαξαν τα εξής:
Οι πλείστοι ιδιοκτήτες Στεγών και το προσωπικό τους καταβάλλουν καλοπροαίρετα προσπάθειες να προσφέρουν καλή φροντίδα στους εξυπηρετούμενους στο πλαίσιο των δυνατοτήτων τους.
Το επάγγελμα του φροντιστή ηλικιωμένων είναι, παρά τη μεγάλη αξία του, παραγνωρισμένο και στιγματισμένο, εν μέρει εξαιτίας κοινωνικών στάσεων που υποβιβάζουν τον τομέα στην Κύπρο.
Προσφέρονται υπηρεσίες όλων των βαθμίδων ποιότητας και φάσματος, ανάλογα με την τεχνογνωσία του παροχέα και το κονδύλι της οικογένειας.
Υπάρχουν κανόνες και προδιαγραφές για αδειοδότηση και λειτουργία Στεγών Ηλικιωμένων και έλεγχος από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, που μπορεί να καταλήξει μέχρι και σε στέρηση της άδειας λειτουργίας της Στέγης.
Στην Κύπρο, όπως και παγκοσμίως, η συντριπτική πλειοψηφία περιστατικών κακοποίησης ηλικιωμένων γίνεται στο σπίτι του ηλικιωμένου, και όχι σε οργανωμένες δομές φροντίδας.
Είναι αδιάσειστη πεποίθησή μου ότι η «εγκατάλειψη» ηλικιωμένων από τις οικογένειές τους αποτελεί εξαίρεση στην Κύπρο, όπου οι οικογενειακοί δεσμοί παραμένουν δυνατοί. Τις περισσότερες φορές δε, η απόφαση για μετακίνηση σε κάποια Στέγη, είναι πιο οδυνηρή για τα παιδιά, τους συζύγους και τα υπόλοιπα αγαπημένα πρόσωπα των ηλικιωμένων, παρά για τους ίδιους. Η απόφαση λαμβάνεται, όταν η διαβίωση στο σπίτι είναι αδύνατη. Οι συγγενείς παραμένουν ενεργά εμπλεκόμενοι και είναι η κύρια πηγή αγάπης και στήριξης για τους δικούς τους κατά την περίοδο παραμονής τους σε Στέγες. Τα πιο πάνω τα έχω δει σε όλων των μεγεθών Στέγες στην Κύπρο, τα τελευταία 25 χρόνια. Τόσο οι ηλικιωμένοι (εκτός στις περιπτώσεις που ζουν με γνωστική έκπτωση), όσο και οι οικογένειές τους, έχουν την ικανότητα να διαχειρίζονται τις επιλογές φροντίδας που έχουν. Αυτό που χρειάζεται είναι να τους δώσουμε περισσότερες επιλογές έτσι ώστε να αναπτυχθεί ο τομέας στα πλαίσια υγιούς ανταγωνισμού.
Σε μια πρόσφατη ανάρτηση, είδα βαθουλά πιάτα με ψωμί κομμένο σε μικρά κομματάκια. Από κάτω το σχόλιο ότι είναι άθλιο να σερβίρουν σε ηλικιωμένους τα απομεινάρια του ψωμιού. Εγώ έβλεπα ένα από τα πιο δημοφιλή προγεύματα, ατόμων που χρειάζονται μαλακή τροφή, τα «αβγά με ψωμάκια», φαγητό που έφτιαχνε και για μένα η γιαγιά μου, όταν ήμουν μικρή και με φρόντιζε με περισσή αγάπη. Έπαιρνε το ψωμί και το έκοβε προσεκτικά για να μην πνιγώ, μια και μου έλειπαν κάμποσα δόντια, έβραζε αβγά κρατώντας χρόνο για να μη σφίξουν, για να τα ανακατέψει με τα ψωμάκια. Μου έλεγε ότι αυτό το φαγητό θα με βοηθήσει να δυναμώσω. Το ίδιο κάνουμε με τους ασθενείς μας που δεν έχουν τα δόντια τους. Η εικόνα που είδα, λοιπόν, δεν ήταν καθόλου άθλια, ήταν ένα πιάτο που θα φτιάξω, αν έχω την ευθύνη και την τιμή να μ’ εμπιστευτεί κάποιος με τη φροντίδα του δικού του ανθρώπου.
Άλλα τέτοια παραδείγματα από τις δεκάδες που μου έτυχαν, παραθέτω πιο κάτω για προβληματισμό:
Στον χώρο σίτισης, ο νοσηλευτής μετά από λίγες μόνο κουταλιές φαγητού, απομακρύνει την κυρία Χ. Ο επισκέπτης ανησυχεί ότι το προσωπικό είναι αδιάφορο και ότι η κυρία Χ θα μείνει νηστική. Ανησυχεί επίσης ότι ίσως στην απουσία του, το ίδιο θα συμβεί στο δικό του άνθρωπο.
Τι έγινε: Η κυρία Χ έχει άνοια και κάποτε είναι αρνητική να φάει μέσα σε πολυκοσμία και φασαρία. Όταν συμβεί αυτό, ο νοσηλευτής έχει οδηγία να την παίρνει πάνω στο σαλονάκι του 1ου ορόφου όπου είναι ησυχία. Μετά από λίγο και αφού τη φροντίσει, την ταΐζει ξανά και αυτή τη φορά τρώει με θετικότητα.
Ο κύριος Ψ ζητάει επανειλημμένα από τους νοσηλευτές να τον πάρουν στην τουαλέτα. Αυτοί του απαντούν γενικολογώντας αλλά δεν τον παίρνουν. Ο επισκέπτης σκέφτεται ότι αυτό είναι απαράδεκτο.
Τι έγινε: Ο κύριος Ψ φέρει υπερηβικό καθετήρα. Ο ουρολόγος του μας έχει ενημερώσει ότι ο κ. Ψ θα έχει συνεχώς την αίσθηση ότι θέλει να ουρήσει. Δεν συστήνεται να ανεβοκατεβάζει τα ρούχα του, γιατί μπορεί να μετακινήσει κατά λάθος τον καθετήρα. Ο κ. Ψ δεν θυμάται αυτές τις πληροφορίες λόγω άνοιας.
Σε καμία περίπτωση δεν αμφισβητώ ότι υπάρχουν περιπτώσεις αμέλειας και κακοποίησης μέσα σε κλειστές δομές φροντίδας. Ακόμη και στις καλύτερες Στέγες, υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης, ενώ κάποιες άλλες Στέγες ίσως να μην ανταποκρίνονται στις βασικές τους υποχρεώσεις και διερευνώνται. Σίγουρα όμως, η ισοπεδωτική απαξίωση της σκληρής δουλειάς, του επαγγελματισμού και της ανθρωπιάς των τόσων επαγγελματιών υγείας που φροντίζουν αυτή τη στιγμή, όλο το εικοσιτετράωρο, τα αγαπημένα μας πρόσωπα, η παρουσίαση των πλείστων Στεγών ως χώρων παραμέλησης και κακοποίησης, είναι κατά την άποψή μου ανεύθυνη και αντιπαραγωγική ενέργεια. Με μεθοδικές παρεμβάσεις και κατάλληλα βήματα, ο τομέας φροντίδας μπορεί ν’ αναπτυχθεί και να προσελκύει και συνταξιούχους από το εξωτερικό, που θα απολαμβάνουν, σε συνδυασμό με το μεσογειακό κλίμα και κουλτούρα, και υψηλού επιπέδου φροντίδα που να είναι αξιοζήλευτη στην Ευρώπη.
Η κα Μαρίνα Πολυκάρπου είναι γεροντολόγος.
marina@materia.com.cy
