Και τι θα κάνεις ως Πρόεδρος; Αυτή ήταν η ερώτησή μου προς τον 8χρονο γιο μου, μαθητή της β΄ Δημοτικού, νεοεκλεγείς πρόεδρος της τάξης του. Η απάντησή του με εντυπωσίασε: «Ο στόχος μου είναι να κερδίσω την εμπιστοσύνη των συμμαθητών μου». Και γιατί παιδί μου; «Για να μην παίρνω βιαστικές αποφάσεις, με άγχος». «Δηλαδή; Τι εννοείς;» τον ρωτώ.
«Για παράδειγμα, όταν η κα Ν (η διευθύντρια) ρωτήσει την άποψή μου, για το αν κάποιος ήταν άτακτος, και αν ήταν, θα πω ότι ναι, ήταν. Αλλά να του δώσουμε ακόμα μια ευκαιρία. Αφού με εμπιστεύονται, θα μπορώ να το πω».
Κρύβει και φανερώνει μεγάλες αλήθειες η παιδική αθωότητα, ειλικρίνεια και ενσυναίσθηση. Μπορούμε και πρέπει να παραδειγματιστούμε. Είναι πολύ σημαντικά τα προγράμματα, οι πολιτικές και οι προθέσεις. Σίγουρα πολύ πιο σημαντικά από τα συνθήματα που έχουμε συνηθίσει. Πόσο σημαντικό όμως είναι το αίσθημα εμπιστοσύνης προς την εξουσία;
Ναι. Ο/η νέος/α πρόεδρος θα πρέπει να έχει ως προτεραιότητα την εμπιστοσύνη του λαού. Επειδή αυτή χάθηκε. Ούτε μεταξύ κατεργαραίων δεν υπάρχει πια ειλικρίνεια και εμπιστοσύνη. Πόσο μάλλον η κοινωνία να εμπιστεύεται την κυβέρνηση και τους υπόλοιπους θεσμούς. Η κρίση αυτή είναι διαχρονική αλλά κορυφώνεται τα τελευταία χρόνια και αποτυπώνεται σε διάφορες έρευνες (π.χ. Stockwatch, ΟΝΕΚ). Και ενώ είναι ουτοπία να πιστεύεις στην απόλυτη εμπιστοσύνη, από την άλλη τα σημερινά τάρταρα υπονομεύουν την ίδια τη δημοκρατία. Οδηγούν στην αποχή, στην απαξίωση και εν τέλει είναι ο λόγος που τα «Έθνη αποτυγχάνουν».
Πώς ανακτάται η χαμένη εμπιστοσύνη; Η εμπιστοσύνη είναι θέμα αντίληψης. Πόσο δηλαδή μια κοινωνία θεωρεί ότι η κυβέρνηση έχει κατά νου το γενικό καλό, ότι θα πράττει το δίκαιο και το σωστό. Δύο βασικά χαρακτηριστικά του βαθμού εμπιστοσύνης σε ένα ηγέτη και κατ’ επέκταση σε μια κυβέρνηση, είναι 1) η δυνατότητα και 2) η καλή πρόθεση. Δυνατότητα να φέρει τα αποτελέσματα που απαιτούνται βασισμένος/η στις δεξιότητες, τις γνώσεις, τις εμπειρίες και τα ταλέντα του/της. Καλή πρόθεση, να ξεκινά για τις πράξεις και τις αποφάσεις του/της από ένα σημείο αγνής ενσυναίσθησης και γνήσιου ενδιαφέροντος για το ευρύτερο καλό.
Η σημασία της ανάκτησης της εμπιστοσύνης υπογραμμίζεται ακόμα περισσότερο, όταν επίκεινται μεταρρυθμίσεις και σημαντικά έργα. Σ’ ένα τέτοιο κομβικό σημείο είναι η Κύπρος. Η ανάγκη για υλοποίηση μεταρρυθμίσεων σε βασικούς τομείς όπως η τοπική αυτοδιοίκηση, η δικαιοσύνη, η παιδεία, η υγεία, το περιβάλλον, η οικονομία. Η υλοποίηση του Εθνικού Πλάνου Ανάκαμψης. Μπορούν να γίνουν στέρεες μεταρρυθμίσεις σε κλίμα τοξικής καχυποψίας, διαφθοράς, διαπλοκής, απαξίωσης και αποχής του πολίτη από τη δημοκρατία; Η απάντηση είναι φυσικά όχι.
Συνεπώς, πώς μπορούμε να διακρίνουμε αν κάποιος/α έχει αυτά τα δύο βασικά χαρακτηριστικά που απαιτούνται για την ανάκτηση της εμπιστοσύνης της κοινωνίας; Η βιβλιογραφία σημειώνει τέσσερα σημάδια που μπορούμε να διακρίνουμε: ανθρωπισμός, διαφάνεια, ικανότητα και αξιοπιστία.
Για ν’ αυξηθεί λοιπόν το επίπεδο εμπιστοσύνης μας στους θεσμούς και δη στην κυβέρνηση, θέλουμε έναν ηγέτη ή μια ηγέτιδα που να αναδίδει ενσυναίσθηση, απλότητα, δικαιοσύνη, κατανόηση. Που να καθιστά τα υπουργεία και το Προεδρικό διάφανα μα όχι γυάλινα οικοδομήματα. Που να δώσει ώθηση στην πρόσβαση της κοινωνίας στην ορθή πληροφόρηση, την εμπλοκή της στις δημοκρατικές διαδικασίες, σε ομάδες εργασίας, δεξαμενές σκέψεις, ομάδες εστίασης και ουσιαστικές διαβουλεύσεις. Θέλουμε έναν άνθρωπο ικανό να φέρνει έγκαιρο αποτέλεσμα. Να ακούει, να σταθμίζει, να συνθέτει και να λαμβάνει την ώρα που πρέπει την ωφελιμότερη απόφαση. Που θα κάνει τα σωστά πράγματα και τα πράγματα σωστά (the right things and the things right).Τέλος, θέλουμε αξιοπιστία που μεταφράζεται σε συνέπεια. Συνέπεια επί δεσμεύσεων και στη συνεχή υψηλή απόδοση. Συνέπεια λόγων, έργων και βιωμάτων.
Οι εκλογές κερδίζονται περισσότερο από το συναίσθημα και λιγότερο (έως καθόλου) από τη λογική. Κάποτε είναι ο φόβος, κάποτε η ελπίδα. Κάποτε ο θυμός και η απογοήτευση και κάποτε ο ενθουσιασμός. Άποψή μου είναι ένα σημαντικό συναίσθημα αυτή τη φορά να είναι η εμπιστοσύνη. Ποια ή ποιον εμπιστεύεσαι ότι στη στάθμιση των συμφερόντων θα μπορεί να γέρνει τη ζυγαριά στην πλευρά των πολλών; Που θα αποφασίζει στο φως της επιστημονικότητας και όχι στις σκιές παρασκηνίων, ελευθερωμένη/ος από εξαρτήσεις και διαπλοκή. Ο καθένας και η καθεμία από εμάς ας κάνει την άσκησή του/της.
Το ερώτημα αυτό φυσικά ανήκει στην κατηγορία «κότας και αβγού». Ποιο θα προϋπάρξει; Η εκλογή ενός/μιας προέδρου ή η εμπιστοσύνη σε αυτόν/η; Το ιδανικό είναι φυσικά κάποιος/α να μας εμπνεύσει σε βαθμό που θα τον/την εμπιστευτούμε προκαταβολικά. Το κρίσιμο όμως είναι να αρθεί ο/η πρόεδρος στο ύψος των προσδοκιών μας και να μη θεωρήσει τίποτε δεδομένο. Για αυτό τον λόγο θεωρώ ότι η προτεραιότητα του/της νέου/ας προέδρου πρέπει να είναι όπως και του 8χρονου Ανδρέα. H εμπιστοσύνη να κερδηθεί, να διατηρηθεί και να ενδυναμωθεί. Για το καλό του συνόλου μας.
Ο κ. Μενέλαος Α. Μενελάου είναι προϊστάμενος Υπηρεσίας Σπουδών και Φοιτητικής Μέριμνας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.
*Οι απόψεις που εκφράζονται είναι προσωπικές
