Η ορολογία «misogynoir» διατυπώθηκε αρχικά το 2008 από την καθηγήτρια Ανθρωπιστικών Επιστημών Moya Bailey και αποτελεί σύμμειγμα των λέξεων «misogyny» και «noir». Η ορολογία παρέχει το εννοιολογικό πλαίσιο για την καλύτερη κατανόηση των πολλαπλών μορφών βίας που αντιμετωπίζουν οι μαύρες γυναίκες-θύματα θεσμικού ρατσισμού και μισογυνισμού στη βάση μιας δομικής αποκειμενοποίησης που υποκινείται και αναπαράγεται από τα ΜΜΕ με «την κατασκευή της λευκότητας ως το κυρίαρχο σημαίνον», όπως τονίζει η ακαδημαϊκός Kalpana Seshadri. Σε ανάρτησή της η Bailey αναφέρει: «Εψαχνα να βρω την κατάλληλη γλώσσα για να περιγράψω την προβληματική εικονοποίηση των μαύρων γυναικών σε τηλεοπτικά προγράμματα ριάλιτι, για να περιγράψω την εξωτικοποίησή τους στη μουσική και στο σινεμά, για να περιγράψω τα προσβλητικά αστεία και hashtags».
Τρία πρόσφατα παραδείγματα misogynoir αφηγημάτων από διαφορετική θέση στο ίδιο φάσμα. Η περίπτωση της Ketanji Brown Jackson που δέχτηκε σωρεία σεξιστικών και ρατσιστικών σχολίων από Ρεπουμπλικάνους γερουσιαστές κατά τη διάρκεια της επικύρωσης της υποψηφιότητάς της για το αξίωμα της δικαστού στο αμερικανικό Ανώτατο Δικαστήριο (η Brown Jackson αναγκάστηκε να υπομείνει ερωτήσεις για το αν έχει κάποια προσωπική ατζέντα στην ενσωμάτωση του Critical Race Theory στο αμερικανικό νομικό σύστημα, καθώς επίσης και κατηγορίες ότι επιδεικνύει προκλητική επιείκεια σε θέματα καταδίκης εγκλημάτων παιδικής πορνογραφίας). Η περίπτωση των αθλητριών Serena και Venus Williams και η δημόσια προσβολή από τη σκηνοθέτρια Jane Campion που δήλωσε ότι ο αγώνας των αδελφών Williams δεν μπορεί να συγκριθεί με τον δικό της, καθώς στην εργασία της καλείται να ανταγωνιστεί άντρες και βεβαίως η περίπτωση της Jada Pinkett Smith με ένα προσβλητικό αστείο για ιατρική πάθηση (λίγες εβδομάδες μετά την αυτοκτονία της δωδεκάχρονης Rio Allred στην Ιντιάνα εξαιτίας του μπούλινγκ που δεχόταν μετά από τη διάγνωσή της με αλωπεκία) και με το διάσημο πια χαστούκι που «ακούστηκε σε όλο τον κόσμο», ένα ιδεολογικό πλαίσιο που λειτουργεί εις βάρος του πραγματολογικού, καθώς εδώ μιλάμε για δυνητικούς μηχανισμούς αποσιώπησης των μαύρων γυναικών.
Κοινός άξονας και στις τρεις περιπτώσεις είναι η προσπάθεια ελαστικοποίησης της βίας και η οριοθέτηση του misogynoir ως βάσιμη κριτική και ως προϊόν κωμωδίας. Στην περίπτωση της Brown Jackson παρακολουθούμε μια σχηματοποίηση όπου η εξουσία συμπλέκεται με την έμφυλη βία της πατριαρχίας, στην περίπτωση των αδελφών Williams μια λευκή φεμινίστρια σε επικυριαρχία. Στην περίπτωση της Pinkett Smith παρατηρούμε ένα εξαιρετικά πολύπλοκο σχήμα, μια στιγμή στον χρόνο που δεν μπορεί να απομονωθεί από το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο, καθώς ελλοχεύει ο κίνδυνος απλουστευτικών αναγνώσεων που εξυπηρετούν εντέλει το κυρίαρχο αφήγημα. Εδώ λοιπόν είναι απαραίτητη η διαθεματική ανάλυση σε σχέση με έναν αριθμό θεμάτων:
1) Με την πρόταση νόμου του 2019 «The Crown Act» (Creating a Respectful and Open World for Natural Hair), που απαγορεύει τις διακρίσεις στην εργασία και στην εκπαίδευση. Τόσο σε εταιρικό επίπεδο όσο και στη βιομηχανία, οι μαύρες γυναίκες ιστορικά ήταν υποχρεωμένες να προσαρμόσουν την εμφάνισή τους στην αισθητική νόρμα του λευκού, ευρωκεντρικού επαγγελματικού περιβάλλοντος (σύμφωνα με έρευνα της πλατφόρμας Joy Collective, το 95% των μαύρων γυναικών έχουν αντιμετωπίσει ρατσιστικές συμπεριφορές για τα μαλλιά τους).
2) Με τα αφηγήματα που μιλούν για αξιοπρεπή και αναξιοπρεπή διαχείριση του τραύματος. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το misogynoir συνδέεται με την κατασκευή του σχήματος «θυμωμένη μαύρη γυναίκα» και με την απαίτηση όπως υπερπαίζουν υπομονετικά μια ευγενική και συγκαταβατική περσόνα για να μην πέσουν μέσα στο στερεότυπο που έχουμε κατασκευάσει για αυτές, να γελούν όταν δέχονται σεξιστικά σχόλια, να μη διαμαρτύρονται, να είναι «αξιοπρεπείς», με την πλάνη πως με την κωμωδία ή με την ελευθερία του λόγου έρχεται και η υποχρέωση να γυρίσουν και το άλλο μάγουλο. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι τα ΜΜΕ δεν έπαψαν να εκθειάζουν την ηρεμία και αυτοσυγκράτηση που επέδειξαν τόσο η Brown-Jackson όσο και οι αδελφές Williams.
3) Με το μεθοδολογικό και πραγματολογικό λάθος μιας δυσανάλογης οργής και πώς αυτό εργαλειοποιείται από το λευκό, πατριαρχικό κατεστημένο που έσπευσε να κατασκευάσει ιεραρχίες κακοποιητικής προτεραιότητας μεταξύ σωματικής και λεκτικής βίας, καθώς και από λευκές γυναίκες φεμινίστριες που έγραψαν ότι οι γυναίκες δεν χρειάζονται υπεράσπιση αλλά σεβασμό, σε αντίθεση με μαύρες γυναίκες φεμινίστριες όπως η Roxane Gay, συγγραφέας του εμβληματικού «Bad Feminist», που έγραψε πως έστω κι αν ήταν απογοητευτική και κακοποιητική η αντίδραση του Smith, αυτό που χάνεται στο αφήγημα της λευκότητας είναι το γεγονός πως αυτό που παρακολουθήσαμε ήταν «μια σπάνια στιγμή στην ιστορία όπου κάποιος υπερασπίστηκε δημόσια μια μαύρη γυναίκα».
Ο κ. Χαράλαμπος Σωφρονίου κατέχει διδακτορικό τίτλο στις Σπουδές Φύλου (Phd in Gender Studies) από το Πανεπιστήμιο του Νότινγκαμ (University of Nottingham).
