Οι πολυάριθμες κρίσεις που αντιμετωπίζει πρόσφατα η Ε.Ε. δεν θα πρέπει να μας αφήσουν να λησμονήσουμε τον συνεχιζόμενο πόνο που προκαλείται από το ανοικτό τραύμα της διχοτόμησης της Κύπρου. Το προσεχές έτος θα σηματοδοτήσει 50 χρόνια κατά τα οποία η νήσος παραμένει ντε φάκτο διχοτομημένη. Μισό αιώνα. Σήμερα περισσότεροι Κύπριοι πολίτες έχουν ζήσει στο πλαίσιο της διχοτόμησης απ’ ό,τι σε μια ενωμένη Κύπρο. Εάν δεν θέλουμε να υπάρξουν περισσότερες γενιές που δεν θυμούνται τη νήσο ενωμένη, πρέπει να αρχίσουν εκ νέου οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των ηγετών της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Αυτές θα πρέπει να αποσκοπούν σε μια συνολική διευθέτηση που θα οδηγήσει στην επανένωση και στη δημιουργία μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας στην οποία οι κοινότητες θα απολαμβάνουν πολιτική ισότητα, σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Ωστόσο, μέχρι να βρεθεί λύση, μπορούν ήδη να γίνουν πολλά ώστε να δημιουργηθούν οι συνθήκες για την επανέναρξη των συνομιλιών, να καλλιεργηθεί η προοπτική μιας επανενωμένης Κύπρου και να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης και για τις δύο κοινότητες. Ολόκληρη η Κύπρος είναι έδαφος της Ε.Ε. Οι Τουρκοκύπριοι είναι πολίτες της Ε.Ε. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, κατά την προσχώρηση της Κύπρου, η Ε.Ε. θέσπισε δύο σημαντικά νομοθετήματα –το πρόγραμμα βοήθειας για την τουρκοκυπριακή κοινότητα και τον κανονισμό για την πράσινη γραμμή– για να διευκολύνει την επανένωση της Κύπρου στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών.
Το πρόγραμμα βοήθειας της Ε.Ε. για την τουρκοκυπριακή κοινότητα ενθαρρύνει την οικονομική ανάπτυξή της, με ιδιαίτερη έμφαση στην οικονομική ολοκλήρωση της νήσου, στη βελτίωση των επαφών των δύο κοινοτήτων μεταξύ τους και με την Ε.Ε., και στην προετοιμασία για την εφαρμογή του συνόλου της ενωσιακής νομοθεσίας. Όλα τα έργα που χρηματοδοτούνται μέσω του προγράμματος έχουν μια προοπτική επανένωσης. Η στήριξή μας διευκόλυνε την Τεχνική Επιτροπή για την Πολιτιστική Κληρονομιά, τη Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνoούμενους στην Κύπρο και άλλες δικοινοτικές τεχνικές επιτροπές να επιτελέσουν το σημαντικό έργο τους. Έδωσε επίσης τη δυνατότητα χορήγησης κοινών υποτροφιών για Κύπριους φοιτητές, χρηματοδότησης σπουδών και πρακτικής άσκησης για περισσότερους από 2.000 φοιτητές, φέρνοντας τους Τουρκοκύπριους νέους πιο κοντά στην Ε.Ε. Το πρόγραμμα έχει στηρίξει οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ΜΜΕ και γεωργούς και έχει κατασκευάσει υποδομές, ώστε να μη μείνει πίσω η τουρκοκυπριακή κοινότητα και να μην καταστεί δυσκολότερη η επανένωση. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας να παρακολουθούνται τα δικοινοτικά έργα με πνεύμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης και να τηρούνται και να υλοποιούνται οι δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί για τη λειτουργία των εν λόγω έργων.
Ο κανονισμός της Ε.Ε. για την πράσινη γραμμή του 2004 επέτρεψε στις τουρκοκυπριακές επιχειρήσεις να αρχίσουν να εμπορεύονται τα προϊόντα τους διαμέσου της πράσινης γραμμής. Έκτοτε, οι Κύπριοι έχουν διασχίσει την πράσινη γραμμή πάνω από 33 εκατομμύρια φορές, ενώ έχουν πραγματοποιηθεί εμπορικές συναλλαγές αξίας άνω των 90 εκατ. ευρώ. Το εμπόριο αυτό αυξήθηκε με την πάροδο του χρόνου, σημειώνοντας νέο ρεκόρ το 2022 με συναλλαγές αξίας 14,6 εκατ. ευρώ.
Αυτή η αύξηση του εμπορίου είναι περισσότερο από ευπρόσδεκτη, καθώς προωθεί την ολοκλήρωση και την οικονομική ανάπτυξη και συμβάλλει στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Κατά συνέπεια, θεωρώ ότι έχουν μεγάλη αξία οι πρόσφατες αποφάσεις των κυπριακών αρχών να δεχθούν αρκετά νέα προϊόντα στο εμπόριο της πράσινης γραμμής, από το ελαιόλαδο και τους χυμούς φρούτων έως τα υλικά συσκευασίας. Η τάση αυτή θα πρέπει να συνεχιστεί – προς όφελος και των δύο κοινοτήτων.
Στο πλαίσιο της πρακτικής μας στήριξης, προετοιμάζουμε, από κοινού με τα Εμπορικά Επιμελητήρια και των δύο κοινοτήτων, τη δημιουργία υπηρεσίας μιας στάσης για την παροχή συμβουλών στις εταιρείες σχετικά με όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν για να πραγματοποιούν εμπορικές συναλλαγές. Οι πληροφορίες θα εξηγούν τον τρόπο εξεύρεσης εμπορικών εταίρων και τον τρόπο συμμόρφωσης με την ισχύουσα νομοθεσία της Ε.Ε. Αυτό το τελευταίο σημείο είναι ουσιώδους σημασίας, δεδομένου ότι όλα τα προϊόντα που διασχίζουν την πράσινη γραμμή πρέπει να συμμορφώνονται με τα πρότυπα της Ε.Ε.
Οι μεταξύ των κοινοτήτων συναλλαγές και η τακτική ανθρώπινη αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο κοινοτήτων θα πρέπει να αποτελέσουν καθημερινή πρακτική για τις επιχειρήσεις και τους ανθρώπους σε ολόκληρο το νησί. Το εμπόριο δίνει ώθηση για περαιτέρω βήματα προς την πρακτική επανένωση, όπως ένα ενδονησιωτικό σύστημα πληρωμών, το οποίο θα μπορούσε να αντικαταστήσει το ισχύον σύστημα μετρητών ή τις περίπλοκες και δαπανηρές μεταφορές μέσω ενδιάμεσων τραπεζών.
Μια πολύ συγκεκριμένη ευκαιρία για την αύξηση του εμπορίου της πράσινης γραμμής και την προσέγγιση των δύο κοινοτήτων είναι το Χαλλούμι/Hellim. Υπάρχει αυξανόμενη ζήτηση για αυτό το ποιοτικό προϊόν στην Ε.Ε. Το 2021 η Κύπρος πώλησε χαλλούμι αξίας 263 εκατ. ευρώ σε περισσότερες από 50 χώρες εντός και εκτός της Ε.Ε., ποσό που ήταν κατά 30 % υψηλότερο απ’ ό,τι το 2016. Οι πωλήσεις μόνο στις χώρες της Ε.Ε. ανήλθαν σε περίπου 100 εκατ. ευρώ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνώρισε τη σημασία αυτού του εμβληματικού κυπριακού προϊόντος, καταχωρίζοντάς το, το 2021, ως προϊόν με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ). Ως εκ τούτου, μόνο το Χαλλούμι/Hellim που παράγεται στην Κύπρο, σύμφωνα με την παραδοσιακή συνταγή, μπορεί πλέον να διατίθεται στο εμπόριο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πενήντα οκτώ Ελληνοκύπριοι παραγωγοί έχουν ήδη λάβει την ετικέτα ΠΟΠ. Επίσης, τον Μάρτιο και τον Μάιο του τρέχοντος έτους, οι δύο πρώτοι Τουρκοκύπριοι παραγωγοί έλαβαν την ετικέτα ΠΟΠ.
Παράλληλα, η Επιτροπή εξέδωσε απόφαση που θα επιτρέψει στους Τουρκοκύπριους παραγωγούς να εμπορεύονται το Χαλλούμι/Hellim που συμμορφώνεται με την ΠΟΠ διαμέσου της πράσινης γραμμής. Αυτό, φυσικά, εξαρτάται πλήρως από την τήρηση των προτύπων της Ε.Ε. για την ασφάλεια των τροφίμων και την υγεία των ζώων από τους Τουρκοκύπριους παραγωγούς. Για τον σκοπό αυτό έχει διατεθεί σημαντική στήριξη ύψους 40 εκατ. ευρώ από το πρόγραμμα βοήθειας της Ε.Ε. για την περίοδο 2021-2024. Στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι οι παραγωγοί και από τις δύο κοινότητες μπορούν να επωφεληθούν από τις οικονομικές ευκαιρίες.
Κατά κάποιον τρόπο, το πακέτο Χαλλούμι/Hellim αποτελεί θετικό προηγούμενο, καθώς δοκιμάζεται σε μικρή κλίμακα μια προσέγγιση που θα μπορούσε να αναπαραχθεί και να κλιμακωθεί. Και είναι μια ευκαιρία να αναδειχθούν τα οικονομικά οφέλη της πλήρους συμμετοχής στην Ε.Ε.
Πρόκειται για ένα μόνο από τα πολλά έργα που υποστηρίζονται από το πρόγραμμα βοήθειας της Ε.Ε. για την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Μέσω του προγράμματος αυτού, η Ε.Ε. έχει επενδύσει σχεδόν 700 εκατ. ευρώ με πρωταρχικό στόχο την εξομάλυνση της πορείας προς την επανένωση. Αυτό όμως δεν μπορεί να κατευθύνεται μόνο από έξω: Οι Κύπριοι και των δύο κοινοτήτων πρέπει να αποτελέσουν τους κινητήριους μοχλούς της διαδικασίας αυτής και να βρουν τρόπους για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης, σχέσεων και κοινών λύσεων. Και εμείς στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεχίσουμε να σας στηρίζουμε, σε κάθε βήμα της πορείας.
Η κα Ελίζα Φερέιρα είναι επίτροπος Συνοχής και Μεταρρυθμίσεων.
