Του Λάρκου Λάρκου
Στις 9 του Μάη 1950 ο Ρ. Σουμάν πρότεινε τη δημιουργία της «Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα» (ΕΚΑΧ) – πάνω στην οποία αργότερα οικοδομήθηκε η ΕΟΚ/Ε.Ε.». Ομιλεί: «Η από κοινού διαχείριση της παραγωγής άνθρακα και χάλυβα... θα αλλάξει το πεπρωμένο αυτών των περιοχών που επί μακρόν ασχολούνταν με την κατασκευή όπλων για πολέμους των οποίων υπήρξαν σχεδόν μονίμως τα θύματα». Η πρόοδος (ΕΚΑΧ, ΕΟΚ, Ε.Ε.) προέκυψε μετά από αποφάσεις που επεξεργάστηκαν ηγέτες μεγάλου βεληνεκούς: Ζαν Μονέ, Ρομπέρ Σουμάν, Κόνραντ Αντενάουερ, Αλτιέρο Σπινέλι, Ντε Γκολ, Βίλι Μπραντ, Χ. Κολ, Φ. Μιτεράν, Ζακ Ντελόρ. Ήταν οι πολιτικοί με αίσθηση ευθύνης –πρώτα τέρμα στον μινώταυρο του πολέμου, ύστερα βήμα-βήμα ανάπτυξη ενός Ευρωπαϊκού Κοινοτικού Χώρου. Η ΕΚΑΧ έδωσε τη δυνατότητα ενός συλλογικού ελέγχου πάνω στις δυνάμεις που έφεραν μέσα τους το σπέρμα της καταστροφής.
Έκτοτε πολλά άλλαξαν. Η Ε.Ε. εξελίχθηκε σε «Κοινότητα των 27». Μια ατελής ομοσπονδία με διπλή ταυτότητα: απευθείας λαϊκή αντιπροσώπευση (Ευρωκοινοβούλιο) και διακρατική συνεργασία, (εκλογή προέδρου Επιτροπής με κυρίαρχο στοιχείο τη διακρατική διαβούλευση). Αυτό αποτυπώνεται και στη διπλή της συγκρότηση στην κορυφή: η Επιτροπή ως έκφραση του ατελούς ομοσπονδιακού σχήματος και το Συμβούλιο ως έκφραση της διακρατικής συνεργασίας. Με εξαιρετικά σημαντικά πλεονεκτήματα για τα μικρά κράτη. Μια ατελής ομοσπονδία που δίνει στην Κύπρο έξι ευρωβουλευτές (αντί έναν ως ο πληθυσμός μας) και έναν επίτροπο, όταν πολύ ισχυρές χώρες έχουν επίσης έναν. Αλλά η ατελής ομοσπονδία παραμένει δυσλειτουργική στις αποφάσεις. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ ο πρόεδρος διαθέτει σε χρόνο ρεκόρ χρήματα από τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό στις πολιτείες λ.χ. για μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Στην Ε.Ε. η διαδικασία λήψης απόφασης παραμένει πολύπλοκη. Να γιατί ο περιορισμός του βέτο είναι σκόπιμος –λήψη απόφασης με όριο λ.χ. 20 στους 27. Η Ε.Ε. με διαφορετικές ταχύτητες, λ.χ. μέλη Ευρωζώνης και μη μέλη της, έχει συγκυριακή λογική. Αλλά δεν έχει λογική η πρόσφατη άρνηση μελών να δεχθούν μετανάστες στο έδαφός τους με συμφωνημένα κριτήρια –πληθυσμός, οικονομική δυνατότητα– χωρίς επιπτώσεις.
Σήμερα η Ε.Ε. βρίσκεται σε κομβικό σημείο – «Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο. Το χάσμα μεταξύ της Ε.Ε. και των ΗΠΑ όσον αφορά τις οικονομικές επιδόσεις γίνεται όλο και μεγαλύτερο», διαπιστώνει ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας Ενρίκο Λέτα, παρουσιάζοντας έκθεση με τίτλο «Much More Than A Market». Ο Ε. Λέτα «ζητεί πιο ξεκάθαρους κανόνες για την ενοποίηση και ισχυροποίηση των κλάδων των τηλεπικοινωνιών, της ενέργειας, των μεταφορών και των χρηματοπιστωτικών αγορών της Ε.Ε.» (Πηγή: Οικ. Ταχυδρόμος, 18/4/24).
Ο πιο ισχυρός αντίπαλος της ευρωπαϊκής ενοποιητικής διαδικασίας είναι ο ευρωπαϊκός «τραμπισμός» –Λεπέν, Φάρατζ, Σαλβίνι, Αμπασκάλ. Πρώτον, γιατί το «εθνικό κράτος» που ζητούν δεν αντιμετωπίζει υπερεθνικές προκλήσεις, όπως η κλιματική κρίση, τα ανοικτά σύνορα. Δεύτερον, η επιστροφή στο «εθνικό κράτος» είναι η πιο γρήγορη συνταγή για να γυρίσουν οι χώρες της Ε.Ε. δεκαετίες πίσω –πτώση του βιοτικού επιπέδου, αποδιοργάνωση του κράτους δικαίου κ.λπ.
Η Κύπρος επί 20ετία δεν έπαιξε με τους κοινοτικούς κανόνες στο Κυπριακό. Αντίθετα, είδε την Ε.Ε. σαν Η.Ε. και ταυτόχρονα υπήρξε το κράτος-πρωταθλητής στην πώληση της ευρωπαϊκής ιθαγένειας. Πάρα ταύτα, είναι μέσα στο γήπεδο –και αυτό είναι όλη η ουσία για το μέλλον. Ό,τι ζητεί η Κύπρος για την επίλυση του Κυπριακού, το διαθέτει η Ε.Ε. –ασφάλεια, ανάπτυξη, υποδομές, μεταβατικές διατάξεις, προγράμματα, συμμετοχή στην εποπτεία των σταδίων επίλυσης. Γι’ αυτό δεν είναι αρκετές οι εκδηλώσεις. Μπροστά Σχέδιο και Συγκυρία.
