Του Αλέξη Παπαχελά
Ο καταστροφικός σεισμός στην Τουρκία έδωσε, με τον πιο παράδοξο τρόπο, μια ανάσα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Μια ανάσα που ήταν απαραίτητη, καθώς το θερμόμετρο της ρητορικής αντιπαράθεσης είχε αρχίσει πάλι να ανεβαίνει μαζί με τον κίνδυνο ενός ατυχήματος. Το πιο βασικό, όμως, είναι ότι είχε συσσωρευτεί πολύ δηλητήριο στις «φλέβες» της τουρκικής κοινής γνώμης από μια συστηματική καμπάνια μέσα από τα μέσα ενημέρωσης και με συνεχείς εμπρηστικές δηλώσεις κατά της Ελλάδος.
Οσοι γνωρίζουν καλά την Τουρκία έχουν διαπιστώσει, διαχρονικά, ότι σε συνθήκες ηρεμίας και χωρίς σχετική υποδαύλιση, η συντριπτική πλειονότητα των Τούρκων πολιτών δεν διάκειται αρνητικά απέναντι στην Ελλάδα και στους Ελληνες. Αρκεί το «πάτημα ενός κουμπιού» για να αλλάξει ριζικά αυτό το σκηνικό, όπως έχουν διαπιστώσει γενιές Ελλήνων διπλωματών που υπηρετούσαν στην Τουρκία από εκείνο το σκοτεινό φθινόπωρο του 1955 και μετά. Το καλό, λοιπόν, είναι ότι στις ίδιες αυτές φλέβες μπήκαν σημαντικές ποσότητες «αντίδοτου» στο δηλητήριο. Η Ελλάδα αντέδρασε ακαριαία και συντεταγμένα μετά τον σεισμό. Οι εικόνες των Ελλήνων διασωστών ήταν το πιο ισχυρό «αντίδοτο» και θα λειτουργήσει για καιρό. Εχει σημασία ότι δεν ήταν μια κουτοπονηριά, αλλά μια κίνηση που θεωρήθηκε αυτονόητη και επικροτήθηκε από την πολύ μεγάλη πλειοψηφία των πολιτικών δυνάμεων και των πολιτών.
Σημαίνει αυτό κάτι για το μέλλον; Για το άμεσο μέλλον θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι η ένταση θα πέσει για ικανό διάστημα και πως ο κίνδυνος μιας σύγκρουσης ή ενός επεισοδίου, που θα μπορούσε να κλιμακωθεί, μειώνεται αισθητά. Ο δικαστικός που θα γίνει πρωθυπουργός για ένα διάστημα τον Μάιο θα μπορεί να κοιμάται σχετικώς ήσυχα τα βράδια, χωρίς να φοβάται ότι κάποιο βράδυ ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ θα τον ξυπνήσει με αφορμή κάποιο επεισόδιο. Δεν είναι λίγο αυτό, αν σκεφτεί κανείς πόσο κοντά στον πόλεμο βρεθήκαμε το 2020 και πόσες φορές μάς απείλησε ο Ερντογάν ότι θα έλθει ένα βράδυ...
Στην ουσία του πράγματος τώρα, είναι πολλοί εκείνοι που θεωρούν εφικτή μια διαπραγμάτευση μετά τις εκλογές στην Ελλάδα και στην Τουρκία. Μπορεί να έχουν δίκιο και να μην πρέπει να μας οδηγεί σε απαισιόδοξες εκτιμήσεις το παρελθόν. Πολλά θα εξαρτηθούν από το αν η Αγκυρα θα μετακινηθεί στα δύο μεγάλα «αγκάθια», την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών και την αμφισβήτηση της κυριαρχίας των νησιών, που συγκαταλέγει στις «γκρίζες ζώνες». Οποιος και να εκλεγεί, η αλλαγή θέσης θα είναι δύσκολη, γιατί αμέσως θα αντιδράσει έντονα η αντιπολίτευση.
Και στην Ελλάδα, όμως, ο συνδυασμός της τουρκικής αδιαλλαξίας και ρητορείας με τον ρηχό και συναισθηματικό ή και τοξικό τρόπο συζήτησης των ελληνοτουρκικών σχέσεων στη δημόσια σφαίρα δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Οι κυβερνήσεις που κερδίζουν μια δεύτερη τετραετία συχνά ονειρεύονται ως στρατηγικό στόχο την επίτευξη μιας συμφωνίας με την Τουρκία, ωστόσο, στην πράξη αντιλαμβάνονται είτε ότι το πολιτικό τους κεφάλαιο δεν επαρκεί για κάτι τόσο φιλόδοξο είτε ότι ο απαραίτητος παρτενέρ για ένα τέτοιο ταγκό απλά δεν είναι διαθέσιμος.
