Του Αλέξη Παπαχελά
Η Ευρώπη είχε μια μεγάλη ευκαιρία το 2016. Το «ξυπνητήρι» χτυπούσε όσο πιο δυνατά γινόταν. Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν έκρυβε από την πρώτη του θητεία τις προθέσεις του σε σχέση με την Ευρώπη. Την υποτιμούσε και την αγνοούσε. Εντρομοι όλοι οι Ευρωπαίοι ηγέτες εκείνης της περιόδου έβλεπαν τον τρόπο με τον οποίο τους μιλούσε ο Αμερικανός πρόεδρος. Καταλάβαιναν ότι κάτι έπρεπε να κάνουν έτσι ώστε να αυτονομηθούν από τη μεταπολεμική εξάρτηση από τις ΗΠΑ σε θέματα ασφάλειας που κακόμαθε την Ευρώπη. Δεν έκαναν απολύτως τίποτα.
Η Ευρώπη είναι σήμερα εκεί ακριβώς που ήταν το 2016 στους τομείς της άμυνας και των πληροφοριών. Οι Γάλλοι τσακώνονται με τους Γερμανούς ποιος θα παραγάγει τι σε ένα κοινό ευρωπαϊκό τανκ. Ευρωπαϊκό αεροσκάφος πέμπτης γενιάς δεν υπάρχει καν στον ορίζοντα. Στην επιχείρηση εκκένωσης της Καμπούλ οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες και όσοι έπρεπε να διαφύγουν έμοιαζαν με τουριστικό μπουλούκι που έψαχνε Αμερικανούς πεζοναύτες για να τους ανοίξουν τις μπάρες στο αεροδρόμιο. Στην περίπτωση της Ουκρανίας έπεσαν εντελώς έξω και δεν πίστευαν τους Αμερικανούς όταν τους προειδοποιούσαν πως ο Πούτιν θα εισβάλει, ότι δεν αστειεύεται.
Η Ευρώπη, ως συνήθως, σκεπτόταν, συζητούσε ξανά και ξανά. Η εκλογή του Μπάιντεν ήταν μια μεγάλη ανακούφιση για την ευρωπαϊκή ηγεσία, αλλά την αποκοίμισε την ίδια στιγμή. Ο Μπάιντεν, ο Μπλίνκεν ήταν γνώριμες φυσιογνωμίες από το παρελθόν, άνθρωποι που μιλούσαν γαλλικά ή ένιωθαν σπίτι τους στην Ευρώπη. Ηταν εκπρόσωποι του παλιού κόσμου στον οποίο θα ήθελαν να ζουν οι Ευρωπαίοι για πάντα. Ακουσα βέβαια από σημαντικό Ευρωπαίο ηγέτη, πριν από τις εκλογές του 2020, τη φράση «αν ξαναβγεί ο Τραμπ, τελείωσε η Δύση». Δεν καταλάβαιναν όμως ότι ο Τραμπ είναι μια δύναμη της φύσης με βαθιές ρίζες στην αμερικανική κοινωνία. Τους φαινόταν, όπως σε όλους, αδιανόητο να εκλεγεί με τα όσα συνέβησαν την 6η Ιανουαρίου.
Κέρδισε όμως τις τελευταίες εκλογές και έπιασε την Ευρώπη στον ύπνο. Στην άμυνα δεν έχει κάνει μισό βήμα. Εχει χάσει μεγάλο μερίδιο από τη βιομηχανία της λόγω φόρων, γραφειοκρατίας και πράσινης πολιτικής. Οι τράπεζές της είναι μικρές και διάσπαρτες και δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν ένα αναπτυξιακό σοκ, ούτε νέους τομείς τεχνολογίας κ.λπ. Τα έγραψε ο Ντράγκι, λειτουργώντας και αυτός σαν ένα ακόμη «ξυπνητήρι», αλλά οι τολμηρές ιδέες του μετατράπηκαν σε έγγραφα-λαπάδες της Κομισιόν.
Εν τω μεταξύ, αλλάζει όμως πολιτικά και η Ευρώπη. Η αδράνεια στο θέμα της παράνομης μετανάστευσης και η ακρίβεια έφεραν την Ακροδεξιά στο προσκήνιο. Ο Τραμπ ονειρεύεται, αλλά και σχεδιάζει, την ανατροπή του παλαιού ευρωπαϊκού συστήματος. Ευρωπαίοι, ανάμεσά τους και Ελληνες, επιχειρηματίες ονειρεύονται έναν «Ευρωπαίο Τραμπ» που θα φέρει τα πάνω κάτω, θα διαλύσει κανόνες και γραφειοκρατίες και θα απελευθερώσει –α λα MAGA– την Ευρώπη.
Η Ευρώπη ξυπνάει τώρα από τον λήθαργο και το ξύπνημα είναι άγριο. Ο Τραμπ ΙΙ είναι πολύ πιο άγριος από τον Τραμπ Ι και δεν έχει κανέναν να τον σταματάει όπως την πρώτη φορά. Η Ευρώπη νιώθει την αδυναμία της, νιώθει προσβεβλημένη και υποτιμημένη. Η ευθύνη είναι όμως δική της, η αδράνεια πληρώνεται σε έναν κόσμο που αλλάζει συνεχώς και μεταλλάσσεται ραγδαία σε ζούγκλα. Μοναδική ελπίδα, η Γερμανία να παίξει έναν ηγετικό ρόλο μετά τις εκλογές της. Ποτέ δεν ένιωσε εντελώς άνετα με αυτόν τον ρόλο σε θέματα γεωπολιτικής και ισχύος, ούτε και εμείς οι υπόλοιποι. Τώρα πια όμως δεν είναι θέμα αν θα ξυπνήσει η Ευρώπη, αλλά αν θα διαλυθεί σε κομμάτια, με άλλες χώρες να γίνονται δορυφόροι των τραμπικών ΗΠΑ και άλλες παραρτήματα του Disney World με ολίγη πατίνα του παλιού κόσμου που σβήνει.
