Του Αλέξη Παπαχελά
Κλείνουμε 50 χρόνια από τα δραματικά γεγονότα του Ιουλίου του 1974. Δεν πρέπει να ξεχάσουμε ποτέ πως οι ώρες της μεγάλης χαράς για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα ήταν οι ώρες της μεγάλης λύπης και τραγωδίας για την Κύπρο. Και επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε σε ποιους «χρωστάμε». Καθώς οι μνήμες σβήνουν, είναι ορατός ο κίνδυνος να το ξεχάσουμε. Η γνώση της Ιστορίας έχει ούτως ή άλλως αρχίσει να φθίνει και, το πιο επικίνδυνο, να πέφτει θύμα ευκολοχώνευτων θεωριών συνωμοσίας.
Χρωστάμε, λοιπόν, πρώτα απ’ όλα σε όλους εκείνους που έσωσαν την τιμή της πατρίδας και έχασαν τη ζωή τους στην Κύπρο εκείνο το δραματικό καλοκαίρι. Τα νέα εκείνα παλικάρια από το Μουζάκι ή τον Παλαμά που φορτώθηκαν σε αρχαία αεροσκάφη για να πάνε να πολεμήσουν, αλλά σκοτώθηκαν από φίλια πυρά λόγω της εγκληματικής ανοργανωσιάς της άμυνας στο νησί. Ηταν απίστευτο πως τα οστά τους θάφτηκαν μαζί με τα συντρίμμια ενός αεροσκάφους για δεκαετίες. Προϊόν αυτής της αδικαιολόγητης ένοχης σιωπής για το τι συνέβη. Σαν να έπρεπε η Ελλάδα να αποδείξει, σε ποιον άραγε, ότι δεν είχε στρατιωτική εμπλοκή μετά την εισβολή. Είχα την τιμή να βρίσκομαι σε μία πτήση μεταγωγικού αεροσκάφους που μετέφερε τα οστά κάποιων εξ αυτών πίσω στην Ελλάδα. Ηταν ανατριχιαστικό να βλέπεις αδέλφια και άλλους συγγενείς να περιμένουν με αγωνία να κλείσει ένας κύκλος αβεβαιότητας που είχε κρατήσει 40 χρόνια. Και δεν ήταν μόνο εκείνοι οι νεαροί λοκατζήδες που έχασαν τη ζωή τους και τους χρωστάμε, ήταν πολλοί ακόμη.
Κοιτώντας πίσω, όμως, είναι σαφές σε κάθε αντικειμενικό παρατηρητή της Ιστορίας ότι χρωστάμε πολλά και στον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Πήρε τα ηνία της χώρας μέσα σε μία ανεπανάληπτη τρικυμία και την οδήγησε σε ένα ασφαλές λιμάνι. Ο τρόπος που χειρίστηκε την αποχουντοποίηση, το πώς έβαλε τα θεμέλια της σύγχρονης ελληνικής Δημοκρατίας, αλλά και το πώς απέφυγε τον πόλεμο με την Τουρκία είναι άξια θαυμασμού. Προφανώς και υπάρχουν ερωτήματα που χρήζουν συζήτησης, αν έπρεπε να φύγει από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ ή τι άλλο θα μπορούσε να κάνει πριν από την ή κατά τη διάρκεια της δεύτερης εισβολής. Ας μη γελιόμαστε, όμως, κανείς άλλος δεν θα μπορούσε να χειριστεί τόσο στιβαρά και συνετά εκείνη την κρίση. Του χρωστάμε, λοιπόν, και έχουμε την υποχρέωση και να γίνει κατανοητό αυτό από τις νεότερες γενιές και να διαφυλαχθεί η υστεροφημία του.
Καλό θα ήταν, τέλος, να σπάσει μια για πάντα η ένοχη σιωπή του ελληνικού κράτους για τα όσα συνέβησαν τότε. Δεν υπάρχει λόγος να είναι ακόμη απόρρητα τα σχετικά αρχεία του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, για παράδειγμα. Στα πενήντα χρόνια, είμαστε έτοιμοι και ώριμοι να κοιταχτούμε στον καθρέφτη και μαζί με τις επετειακές εκδηλώσεις να επιδοθούμε λίγο και σε ασκήσεις αυτογνωσίας.
