O Μεχμέτ Μερτζάν, ο δεκανέας του τουρκικού στρατού το ’74, δεν μας προέκυψε από το πουθενά. Ήταν αυτός που εντοπίσαμε, το 2007 στο πλαίσιο της έρευνας μας στην εφημερίδα «Πολίτης» τότε, για τον πεντάχρονο Χριστάκη Γεωργίου από το Παλαίκυθρο, ότι είχε παραλάβει από τα χέρια της μάνας του Μυροφόρας, το τραυματισμένο παιδάκι, στο πρόχειρο στρατιωτικό νοσοκομείο που στήθηκε στο Δίκωμο από τον τουρκικό στρατό.
Το δικό μας δημοσίευμα είχε αναδημοσιεύσει πρωτοσέλιδα τότε η Σαμπάχ με όλες τις φωτογραφίες και τα στοιχεία υπό τον τίτλο «Είναι στην Τουρκία αγνοούμενος για 33 χρόνια;». Στο ίδιο δημοσίευμα υπήρχε και διάψευση του τουρκικού υπουργείου εξωτερικών: «Αυτού του τύπου οι ειδήσεις δεν πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά» και όπως ανέφεραν πηγές του τουρκικού ΥΠΕΞ σύμφωνα με τη Σαμπάχ παρόμοιες ειδήσεις βγαίνουν συχνά στον κυπριακό τύπο σημειώνοντας προς «επίρρωση», ότι πρώτη φορά άκουγαν για μια τέτοια στρατιωτική περιοχή στην Κύπρο, όπως το Παλαίκυθρο, το οποίο στο σχετικό έγγραφο για τον μικρό Χριστάκη, αποδίδεται -λανθασμένα- ως Palekittina.
"Μόλις είδα το πρωί την εφημερίδα ανατρίχιασα. Δεν πίστευα στα μάτια μου. Μα είναι δυνατόν η ζωή να παίζει τέτοια παιγνίδια; σκέφτηκα". Ο Κώστας Γιάννακας από τη Μια Μηλιά και σήμερα στη Λεμεσό, είναι ο 16χρονος που ο δεκανέας του τουρκικού στρατού Μεχμέτ Μερτζάν, έσωσε στις 14 Αυγούστου '74 από του Χάρου τα δόντια.
Μετά την πρώτη επικοινωνία του Μεχμέτ Μερτζάν, η καλή συνάδελφος Άννα Ανδρέου έκαμε τις σχετικές συνεννοήσεις και πέταξα για την Κωνσταντινούπολη για να τον συναντήσουμε. Είχαμε πάρει κάποιες προφυλάξεις αλλά παίζονταν πολλά και δεν ξέραμε αν θα ήμασταν ασφαλείς, παρόλο που Τούρκοι συνάδελφοι ήσαν ενήμεροι και είχαμε κάποια προστασία ως προς τη δυνατότητα αν συλληφθούμε να υπάρξει μια σχετική δημοσιότητα και κινητοποίηση.
Είχαμε τη διεύθυνση, πήραμε εάν ταξί που του είπαμε και μας άφησε κάπου κοντά. Περάσαμε από ένα δρόμο με μικρά μαγαζιά και καφενέδες που οι άνθρωποι κάπνιζαν ναργιλέδες κι έπαιζαν τάβλι και χαθήκαμε σε μια γειτονιά της Πόλης που σίγουρα δεν φιλοξενούσε ευκατάστατους ανθρώπους. Μπήκαμε σε μια πολυκατοικία αφού πατήσαμε ένα κουδούνι κάποιου διαμερίσματος του τρίτου ορόφου ανεβήκαμε τις σκάλες κι βρήκαμε ένα κύριο των πενήντα και πλέον χρόνων να μας περιμένει στην πόρτα. Ήταν ο Μεχμέτ Μερτζάν.
Στη μαύρη μερσεντές που φόρτωνε κόσμο και τον πήγαινε για εκτέλεση έβαλαν και τον πάτερ Θεόκλητο Κυριάκου: «Ήρθε ένας αξιωματικός (ο ίδιος τον είχε σώσει και προηγουμένως) και με έβγαλε από τη μερσεντές και με πήγε στο λεωφορείο. Οι τρεις νέοι –που ήταν στη μερσεντές και τους γνώριζα, είναι μέχρι σήμερα αγνοούμενοι.
Πολύωρη συνέντευξη
Το δωμάτιο ήταν λιτό. Είχε ένα καναπέ και δυο καρέκλες κι ένα γραφείο με ένα ηλεκτρονικό υπολογιστή, που όπως καταλάβαμε ήταν και το όχημα με το οποίο ο οικοδεσπότης μας ταξίδευε μέσω διαδιχτύου στον πλανήτη κάμποσες ώρες καθημερινά. Η συνέντευξη κράτησε ώρες, μας πήγε από το Δίκωμο στο Συγχαρί και από εκεί στη Μια Μηλιά. Μέσω του Google Earth μας έδειξε σε ποιες μάχες βρέθηκε στην Κύπρο και μας έδωσε πολλές πληροφορίες ακόμα και για το ποιοι και πως λήστευαν τα σπίτια των Ε/κ προσφύγων.
Εκεί μας αφηγήθηκε πως έσωσε ένα 16χρονο, όπως είπε από βέβαιη εκτέλεση. Πρέπει να είναι 49-50 σήμερα, είπε ο Μεχμέτ, ελπίζω να ζει και να με θυμάται. «Αν τον βρείτε και με θυμάται ας επικοινωνήσει», είπε ο οικοδεσπότης μας. Όπως είδατε από το χτεσινό μας ρεπορτάζ συναντήσαμε τον Κώστα Γιάννακα στο σπίτι του κι έστειλε και μήνυμα και πρόσκληση στον Μερτζάν. Στη συνέχεια μεταφέρω αποσπάσματα του κειμένου που σχετίζονται με το κεφάλαιο Μερτζάν-Γιάννακας, όπως το είχα γράψει τότε στον «Πολίτη».
Η συνέντευξη με τον Μεχμέτ Μερτζάν κράτησε ώρες, μας πήγε από το Δίκωμο στο Συγχαρί και από εκεί στη Μια Μηλιά. Μέσω του Google Earth μας έδειξε σε ποιες μάχες βρέθηκε στην Κύπρο και μας έδωσε πολλές πληροφορίες ακόμα και για το ποιοι και πως λήστευαν τα σπίτια των Ε/κ προσφύγων. Εκεί μας αφηγήθηκε πως έσωσε ένα 16χρονο, όπως είπε από βέβαιη εκτέλεση.
«Θα τους εκτελούσαν»…
« Ήταν, λέει ο Μεχμέτ Μερτζάν, στα μέσα Αυγούστου σε μια περιοχή έξω από τη Λευκωσία όπου υπήρχαν μάντρες. Εκεί, όταν ο ίδιος ο Μερτζάν έφτασε, υπήρχε ένα λεωφορείο ασφυκτικά γεμάτο με ηλικιωμένους, ενώ έξω από το λεωφορείο στέκονταν τέσσερα νέα παιδιά, ο μικρότερος ήταν γύρω στα δεκάξι. Αντιλήφθηκα ότι τους τέσσερις, όταν έφευγε το λεωφορείο θα τους εκτελούσαν. Τότε είδα το 16χρονο να στρέφει το κεφάλι του και να κοιτάζει προς το λεωφορείο όπου στο τελευταίο κάθισμα καθόταν ένας ηλικιωμένος που είχε τραύμα που αιμορραγούσε, μπροστά και κάτω από τον αριστερό ώμο.
Ο 16χρονος πλησίασε κι έβαλε το χέρι του στο τζάμι και ο ηλικιωμένος δάκρυσε. Κατάλαβα. Πλησίασα το νεαρό και τον ρώτησα: father? (ο πατέρας σου;). Μου απάντησε καταφατικά. Τότε τον πήρα από το χέρι και μπήκαμε στο λεωφορείο. Πήγα και σήκωσα το διπλανό κι έβαλα το παιδί να καθίσει δίπλα στον πατέρα του. Μετά κοίταξα να βρω το νεαρότερο στο λεωφορείο. Ήταν ένας παχουλός άντρας. Έβαλαν τον ηλικιωμένο που είχα σηκώσει από τα πίσω καθίσματα στη θέση του κι έβγαλα τον παχουλό έξω. Τους άλλους τους πήγαν και τους σκότωσαν, το παιδί σώθηκε. Θα πρέπει να θυμάται το περιστατικό αν είναι σήμερα καλά. Του στέλνω τα χαιρετίσματα μου κι άμα θέλει ας επικοινωνήσει μαζί μου", λέει ο Μεχμέτ Μερτζάν και επιβεβαιώνοντας ότι είναι "από καλό γάλα βυζαγμένος", καταλήγει: "Σε έναν πόλεμο η συνείδηση παίζει μεγάλο ρόλο. Άμα έχεις μέσα σου άνθρωπο συμπεριφέρεσαι ανθρώπινα, άμα έχεις κτήνος κάνεις κτηνωδίες, όπως ο Κοχράν που εκτέλεσε τους τέσσερις στο Συγχαρί, βασάνισε και βίασε και λεηλάτησε και τη βιομηχανική στη Μια Μηλιά".
Το δωμάτιο ήταν λιτό. Είχε ένα καναπέ και δυο καρέκλες κι ένα γραφείο με ένα ηλεκτρονικό υπολογιστή, που όπως καταλάβαμε ήταν και το όχημα με το οποίο ο οικοδεσπότης μας ταξίδευε μέσω διαδιχτύου στον πλανήτη κάμποσες ώρες καθημερινά.
Αυτόπτης ο πάτερ Θεόκλητος
Το νήμα της αφήγησης του περιστατικού με τον 16χρονο που ξετύλιξε στην Τουρκία ο Μερτζάν, παίρνει στην Κύπρο ο πάτερ Θεόκλητος Κυριάκου για να μας πει ότι η περιοχή με τις μάντρες ήταν στον Άη Δημήτρη στο Καϊμακλί, όπου οι Τούρκοι είχαν μεταφέρει, στις 14 Αυγούστου, περί τους 300 Ε/Κ αιχμαλώτους από τη Μιά Μηλιά και τα γύρω χωριά. Εκεί λέει φόρτωναν τα λεωφορεία αιχμαλώτους, τους μετέφεραν πρώτα στο Σαράι και μετά τους έστελναν με καράβι στα Άδανα.
Θυμάται τη δική του περίπτωση που μπορεί να είναι και η ίδια με του 16χρονου γιατί πολλά στοιχεία ταιριάζουν. Αναφέρει ότι μπροστά στο γεμάτο λεωφορείο ήταν τρεις νέοι άντρες. Απόγευμα προς βράδυ, έφτασε μια μαύρη μερσεντές με τουρκική σημαία στην οροφή της. Έβαλαν μέσα τους τρεις νέους με δεμένα τα μάτια και μετά έβαλαν και τον ίδιο στη μερσεντές. "Τα μάτια μου ήσαν χαλαρά δεμένα και μπορούσα να βλέπω όταν έγερνα το κεφάλι μου πίσω. Ήρθε ένας αξιωματικός (ο ίδιος τον είχε σώσει και προηγουμένως) και με έβγαλε από τη μερσεντές και με πήγε στο λεωφορείο. Οι τρεις νέοι -που τους γνώριζα, είναι μέχρι σήμερα αγνοούμενοι. Πρόκειται για τους Άγγελο Χριστοδούλου, Νίκο Κολοκάση και Μάκη Σεργίδη (αδελφός του τέως προέδρου της Επ. Συγγενών Αγνοουμένων Γιάννη Σεργίδη).
Η χειροβομβίδα
Ήταν η δεύτερη φορά που ο πάτερ Θεόκλητος σώθηκε από τον ίδιο αξιωματικό, όπως μας είπε και εξήγησε ότι όταν οι Τούρκοι μπήκαν στη Μια Μηλιά όπου, διάκος τότε, διέμενε με την οικογένεια του, ένας στρατιώτης τον είδε με τα ράσα και τον έστησε στον τοίχο: "Όπλισε το όπλο κι ετοιμαζόταν να με πυροβολήσει. Οπόταν ακούω κάποιο να φωνάζει στα τούρκικα και να τρέχει προς το μέρος μας. Ήταν ο ίδιος αξιωματικός, που με έσωσε μετά. Σταμάτησε, κάτι είπε και οργισμένος έδωσε έναν "πάτσο" στον στρατιώτη. Αμέσως μετά ο ίδιος αξιωματικός απέτρεψε τον ίδιο στρατιώτη από του να ρίξει μια χειροβομβίδα μέσα στο σπίτι που ήταν οι γυναίκες και τα παιδιά μας. Καμιά τριανταριά άτομα", καταλήγει ο πάτερ Θεόκλητος.
Τον σκότωσαν
Δεν συμπεριφέρθηκαν όμως σε όλους έτσι, λέει ο πάτερ Θεόκλητος και αφηγείται: " Λίγο πιο κάτω, δύο Τούρκοι στρατιώτες μπήκαν στο σπίτι του παπά του χωριού, του πάτερ Κωνσταντίνου και τον τράβηξαν έξω. Ο γιος του παπά, που ήταν άτομο με ειδικές ανάγκες, μόλις είδε να τραβούν τον πατέρα του έτρεξε κι άρχισε ο ίδιος να τραβά από τα μανίκια τους δύο Τούρκους και να βγάζει άναρθρες κραυγές. Τον εκτέλεσαν επί τόπου"... "Ήμασταν κι εμείς εκεί και το είδαμε", πιστοποιεί και η παπαδιά.
Ραντεβού Μερτζάν-Γιάννακα
Ο Μερτζάν, όταν μετά τη συνέντευξη μου με τον Κώστα Γιάννακα, τον ενημέρωσε η τότε ανταποκρίτρια του "Πολίτη" στην Άγκυρα, Άννα Ανδρέου, σχετικά, με το μήνυμα και την πρόσκληση Γιάννακα για να έρθει στην Κυπρο, της απάντησε: "Είδατε πως ό,τι σας είπα είναι αλήθεια! Χάρηκα πολύ που βρέθηκε ο 17χρονος τότε Κώστας και του στέλνω κι εγώ τους χαιρετισμούς μου και βεβαίως θέλω κι εγώ να συναντηθούμε. Πάντα ήθελα να μπορώ βοηθάω τους ανθρώπους. Και τότε, το '74 έκανα ό,τι μπορούσα. Αλλά δυστυχώς στον πόλεμο δεν μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις...".
