Του Ανδρέα Χατζηκυριάκου
Η θέση του βασιλιά Παύλου, το 1948, υπέρ της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα, «συσκευάσθηκε» πιο διπλωματικά μετά την υπογραφή των συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου για ανεξαρτησία της Κύπρου, αλλά, είτε γιατί το πίστευε είτε για να ικανοποιήσει το λαϊκό αίσθημα, παρέμεινε αναλλοίωτη. Το ίδιο ίσχυε και για τον πρόεδρο της ανεξάρτητης πλέον Κύπρου, Μακάριο. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1962, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος πραγματοποίησε την πρώτη επίσημη επίσκεψή του στην Ελλάδα ως πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στο αεροδρόμιο του Ελληνικού τον υποδέχθηκαν με πλήρεις τιμές ο βασιλιάς Παύλος και ο διάδοχος Κωνσταντίνος. Σ’ αντίθεση όμως με τις προηγούμενες επισκέψεις του, στη διάρκεια του αγώνα της ΕΟΚΑ, ο λαός δεν βγήκε στους δρόμους να τον αποθεώσει. Ο Γεώργιος Παπανδρέου, που βρισκόταν τότε στην αντιπολίτευση, ερμήνευσε την απουσία του λαού ως την «σκληροτέραν καταδίκην των Συμφωνιών της Ζυρίχης καθώς και των υπευθύνων», αφήνοντας σαφέστατη αιχμή κατά του πρωθυπουργού που υπέγραψε τις συμφωνίες Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Στο επίσημο δείπνο στα ανάκτορα, ο Παύλος, απευθυνόμενος προς τον Μακάριο, χαιρέτισε στο πρόσωπό του «τον άξιο εκπρόσωπο ενός λαού, τον οποίο εμείς οι Έλληνες θεωρούμε ως σάρκα εκ της σαρκός μας και ως αγαπητό αδελφό, με τον οποίο τα πάντα μας συνδέουν και τίποτε δεν είναι ικανό να μας χωρίσει». Ο Μακάριος θα πλειοδοτούσε στο ενωτικό κήρυγμα. «Μεγαλειότατε, οι Έλληνες της Κύπρου βλέπουν στο πρόσωπό Σας, όχι μόνο τον βασιλιά της Ελλάδας, αλλά τον βασιλιά όλων των Ελλήνων. Οι απανταχού της γης Έλληνες έχουν στραμμένα τα βλέμματά τους προς Εσάς. Οι πόθοι Σας είναι και πόθοι των, οι προσδοκίες Σας, προσδοκίες τους, οι ελπίδες Σας, ελπίδες τους».
Ένα μήνα αργότερα, ο Μακάριος θα σκηνοθετούσε μια φαντασμαγορική παράσταση και θα αντλούσε και την έσχατη σταγόνα δημοσιότητας και πολιτικού κεφαλαίου από την επίσκεψη στην Κύπρο της πριγκίπισσας Ειρήνης, της τριτότοκης του βασιλιά Παύλου και της βασίλισσας Φρειδερίκης. Η επίσκεψη θα υπενθύμιζε στους πάντες πόσο βαθύς ήταν ο πόθος της πλειοψηφίας των Ελλήνων της Κύπρου για την ένωση.
Η μόλις 20 χρονών Ειρήνη έμεινε στην Κύπρο μια βδομάδα, τον Οκτώβριο του 1962, κατά την οποία ο Μακάριος, προσωπικά, οργάνωσε μια ανεπανάληπτη, για πολλά χρόνια μετά, επίσκεψη. Δεκάδες χιλιάδες λαού σε πόλεις και χωριά βγήκαν στους δρόμους να υποδεχθούν και να δουν από κοντά μια αληθινή πριγκίπισσα, αλλά και τον αρχιεπίσκοπό τους, τον οποίο, λόγω της εξορίας στις Σεϋχέλλες, μεγάλη μερίδα του λαού δεν τον είχε δει από κοντά μέχρι τότε. Για μία βδομάδα, μια χαμογελαστή πριγκίπισσα, ντυμένη λιτά με φορέματα σε απαλά, ανοικτά χρώματα και ένας ιεράρχης με το επιβλητικό ολόχρυσο εγκόλπιο να αναδεικνύεται με φόντο την ολόμαυρη αρχιερατική του στολή, γύριζαν την Κύπρο απ’ άκρη σ’ άκρη μέσα σε μια λευκή, καμπριολέ κάντιλακ. Μεγαλύτερο θέαμα η Κύπρος δεν είχε ζήσει μέχρι τότε. Ο Μακάριος συνόδευε την Ειρήνη παντού. Σημαιοστολισμένα κτίρια, δρόμοι στρωμένοι με μυρσίνη, μαθητικές μπάντες, χορευτικά συγκροτήματα βρακάδων, νεαρές μαθήτριες έραιναν την αυτοκινητοπομπή που τους μετέφερε με ροδοπέταλα, και παντού ελληνικές σημαίες και τεράστια πανό που τόνιζαν τον πόθο των Ελλήνων της Κύπρου για ένωση: «Καλώς ήλθατε από την Ελλάδα στην Ελλάδα» ή «Καλώς ήλθατε στην Ελληνική Κύπρο» ανέγραφαν τα τεράστια πανό στον δρόμο τους.
Στο πρόσωπο της Ειρήνης ο Μακάριος τιμούσε τον θεσμό της μοναρχίας, αλλά για το εσωτερικό του ακροατήριο απέτιε και φόρο τιμής στο όραμα της ένωσης. Το οξύμωρο ήταν ότι κατά την επίσημη υποδοχή της Ειρήνης στο αεροδρόμιο, βρίσκονταν, μεταξύ δεκάδων άλλων επισήμων, ο αντιπρόεδρος Φαζίλ Κουτσιούκ, οι Τουρκοκύπριοι υπουργοί της κυβέρνησης και ο πρόεδρος της Τουρκοκυπριακής Κοινοτικής Συνέλευσης Ραούφ Ντενκτάς. Πέραν αυτού, τον επόμενο μήνα, τον Νοέμβριο του 1962, ο Μακάριος θα πραγματοποιούσε επίσημη επίσκεψη στην Τουρκία. Παρά το ότι ο Τούρκος πρόεδρος, στρατηγός Γκιουρσέλ, διέθεσε στον Μακάριο το προσωπικό του αεροπλάνο για να τον μεταφέρει στην Άγκυρα, τον υποδέχθηκε ο ίδιος στο αεροδρόμιο μαζί με τον πρωθυπουργό Ισμέτ Ινονού και τον φιλοξένησε στην προεδρική κατοικία, την επίσκεψη επισκίασαν επεισόδια από φοιτητές που καλούσαν τον Μακάριο να εφαρμόσει τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, ενώ μερικοί κτύπησαν το αυτοκίνητο που μετέφερε τους Μακάριο και Γκιουρσέλ με τις γροθιές τους, χειρονομώντας και κραυγάζοντας απειλητικά συνθήματα.
Η μόλις 20 χρονών Ειρήνη επισκέφθηκε την Κύπρο τον Οκτώβριο του 1962 και έμεινε στο νησί μία βδομάδα, κατά την οποία ο Μακάριος, προσωπικά, οργάνωσε μια ανεπανάληπτη, για πολλά χρόνια μετά, επίσκεψη. Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών της Κυπριακής Δημοκρατίας
Το λάθος της Φαλάτσι, ο Μακάριος και ο γάμος του Χουάν Κάρλος με τη Σοφία
Η πιο διάσημη συνέντευξη, από τις πάμπολλες που είχε δώσει ο Μακάριος, ήταν αυτή στην Οριάνα Φαλάτσι τον Νοέμβριο του 1974, η οποία συμπεριλήφθηκε στο γνωστό βιβλίο της «Συνάντηση με την Ιστορία». Στην εισαγωγή της η Φαλάτσι αναφέρεται στην πρώτη γνωριμία της με τον Κύπριο ιεράρχη, τον οποίο, ομολογεί, ότι μέχρι εκείνη τη στιγμή «δεν συμπαθούσα. Μια φορά μάλιστα είχα προσπαθήσει να του το δείξω». Αυτό, υποστηρίζει η Φαλάτσι, συνέβη στην Αθήνα, στους γάμους της Σοφίας και του Χουάν Κάρλος.
Τη Δευτέρα, 14 Μαΐου 1962, η πρωτότοκη κόρη του βασιλιά Παύλου και της βασίλισσας Φρειδερίκης, πριγκίπισσα Σοφία, παντρευόταν τον πρίγκιπα των Αστουριών, Χουάν Κάρλος. Έγιναν δύο γαμήλιες τελετές, μία στον Καθολικό Ναό του Αγίου Διονυσίου και άλλη μία στη Μητρόπολη των Αθηνών. Στον γάμο παρέστησαν γαλαζοαίματοι και ευγενείς από 29 χώρες, πριγκιπάτα και δουκάτα.
Η Φαλάτσι γράφει ότι το περιστατικό με τον Μακάριο έγινε στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία, όπου είχαν καταλύσει και οι δύο. «Ένα βράδυ κατέβηκε στο χολ. Μόλις εμφανίστηκε, ντυμένος σαν εικόνισμα, λάμποντας στο χρυσάφι και στα στολίδια του, το χολ μεταμορφώθηκε σε παρεκκλήσι. Άλλοι υποκλίθηκαν βαθιά, μέχρι που οι μύτες τους αγγίξανε τον αφαλό τους, άλλοι γονάτισαν στο πάτωμα και μερικοί προσπάθησαν να φιλήσουν το χέρι του, ή έστω τα άμφιά του». Σύμφωνα με τη Φαλάτσι, το μόνο κεφάλι που δεν έσκυψε ήταν το δικό της «και καθώς έμεινα καθισμένη σε μια ψηλή πολυθρόνα, το ξεχώριζε κανείς αμέσως. Η πολυθρόνα μου βρισκόταν ανάμεσα στο ασανσέρ και στην έξοδο, και έτσι με πρόσεξε στη στιγμή. Η ματιά του γεμάτη περιφρόνηση, έκπληξη και λύπη, διαπέρασε τη δική μου σαν βελόνα. Ποια ήμουν; Πώς τολμούσα να κάνω κάτι τέτοιο; Παρ’ όλα αυτά, προχώρησε σοβαρός και, καθώς περνούσε από μπροστά μου, με ευλόγησε».
Η περιγραφή της Φαλάτσι είναι παραστατική, καλογυαλισμένη και, επειδή φέρει την υπογραφή της διάσημης Ιταλίδας δημοσιογράφου, φαινομενικά αδιαμφησβήτητη. Υπάρχει όμως ένα ουσιαστικό πρόβλημα. Ο Μακάριος δεν πήγε στον γάμο του Χουάν Κάρλος με τη Σοφία στην Αθήνα, ούτε έλαβε μέρος στη μεγάλη χοροεσπερίδα που προηγήθηκε, το Σάββατο, 12 Μαΐου, και συνεπώς ήταν αδύνατον να συναντήσει τη Φαλάτσι στο λόμπι του Μεγάλη Βρετανία.
Το πρωί της Κυριακής, 13 Μαΐου, ο Μακάριος βρισκόταν στην Τσάδα της Πάφου, όπου έκανε τα αποκαλυπτήρια προτομής του ήρωα Ευαγόρα Παλληκαρίδη και τη Δευτέρα, 14 Μαΐου, ημέρα του γάμου, το πρωί είχε προγευματίσει στην αμερικανική πρεσβεία στη Λευκωσία με τον πρέσβη Φρέιζερ Γουίλκινς. Όχι μόνο δεν παρευρέθηκε στον γάμο, αλλά και η εκπροσώπηση της Κύπρου σ’ αυτόν ήταν σχετικά υποβαθμισμένη. Εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας παρέστη ο επιτετραμμένος της πρεσβείας, Άκης Ιακώβου, ο οποίος «διεβίβασε προς το πριγκηπικόν ζεύγος θερμά συγχαρητήρια και ευχάς του προέδρου της Δημοκρατίας διά πάσαν ευτυχίαν», σύμφωνα με το επίσημο ανακοινωθέν.
Η «Καθημερινή» την επομένη έγραφε ότι «η επιβλητικότης της στρατιωτικής παρατάξεως και της γαμηλίου πομπής, η παρουσία 150 εστεμμένων και πριγκίπων φερόντων λαμπράς στολάς και παράσημα, αι πολυτελείς αμφιέσεις των πριγκιπισσών, συνέθετον σπάνιον θέαμα, το οποίον συνήρπασε το αθηναϊκόν κοινόν και τας χιλιάδας των ξένων, ενώ η νεανικότης και η χάρις των μελλονύμφων συνεκίνησαν τας καρδίας ακόμη και των πλέον συγκρατημένων θεατών και έδωσαν τον τόνον εις την χθεσινήν αλησμόνητον τελετήν. Αι εκατοντάδες χιλιάδες λαού, δεν απήλαυσαν απλώς το μεγαλοπρεπές θέαμα, αλλά εξεδήλωσαν ποικιλοτρόπως τα αισθήματα αφοσιώσεως προς την ελληνικήν βασιλικήν οικογένειαν».
Βιβλιογραφία
Παπαγεωργίου Σπύρος «Από τη Ζυρίχη στον Αττίλα», Τόμος Α΄, Εκδόσεις Γ. Λαδιά, Αθήνα, 1980.
Παπαπολυβίου Πέτρος «Η επίσκεψη Μακαρίου στην Τουρκία, 1962», στον ιστότοπο Περί Ιστορίας, 2/2/2013.
Φαλάτσι Οριάνα «Συνάντηση με την Ιστορία», Εκδόσεις Πάπυρος, Αθήνα, 1976.
