Βλέπω και ακούω ανθρώπους που θωρούν όρομα τα χωρκά τους

Είκοσι χρόνια από το δημοψήφισμα για το Σχέδιο Ανάν. Πενήντα χρόνια από το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή. Μεσολάβησαν τριάντα χρόνια από το 1974 ώς το 2004, τριάντα χρόνια που για τους πρόσφυγες έμοιαζαν αιώνας, για εκείνα τα πρόσωπα που έχασαν δικούς τους ανθρώπους είχαν περάσει με χίλιες δύο δυσκολίες.

Θυμάμαι ακόμα εκείνες τις μέρες… είκοσι χρόνια πριν, επιφυλακή, περιορισμός εξόδων… είναι επικίνδυνες ημέρες μάς έλεγαν στην πρωινή αναφορά, στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, όπου υπηρετούσα τη θητεία μου. Όσοι είστε εξοδούχοι σε μικρές ομάδες, αποφεύγετε την παλιά πόλη, μη συζητάτε πολιτικά στα καφέ, μην έρχεστε σε αντεγκλήσεις με Κύπριους. Λίγοι πάντως ήταν εκείνοι που το Σάββατο βγήκαν εξοδούχοι. Περιορισμός την Κυριακή, επιστροφή το μεσημέρι. Ήταν πονηρές οι μέρες. Υπερβολές τα περισσότερα… μπορεί και εμείς να καταλαβαίναμε λίγα. Σχέδιο Ανάν, Τούρκοι, Άρωνας, ο φωτισμένος Πενταδάκτυλος, αντιαεροπορικά, μία περίεργη ησυχία ακόμα και στο ανυπόφορο ΚΑΨΙΜΙ της μονάδας.

Για έναν περίεργο λόγο όσα ακούγαμε στην πρωινή αναφορά, μόλις σκοτείνιαζε έπαιρναν άλλο βάρος. Η αλήθεια είναι ότι γνωρίζαμε λίγα, κάποιοι συζητάγαμε αν η Κύπρος είναι ελληνική ή τουρκική, αν είναι καλό το Σχέδιο Ανάν, σάμπως και το καταλαβαίναμε. Συζητήσεις βέβαια σύντομες… που κατέληγαν στο ότι αν λυθεί το Κυπριακό θα απολυθούμε ή όχι; Κάποιος μάλιστα για να επιρρώσει τη γνώμη του ότι αν οι Κύπριοι πουν «Ναι» άρχισε να τραγουδάει το «Δεν ξαναπίνω / χυμό Λανίτη / γιατί θα είμαι / πια στην Κρήτη!»… Τελικά δεν λύθηκε το Κυπριακό, κι για κάμποσους μήνες ακόμα συνεχίσαμε να πίνουμε χυμό Λανίτη, και ύστερα άλλος για Χίο τράβηξε και άλλος για την Κρήτη.

Πέρασαν είκοσι χρόνια από τότε. Είκοσι χρόνια από τότε που ο φίλος Μένιος με πήγε στην Πύλα, για να δω πώς ζουν στο ίδιο χωριό Ε/κ και Τ/κ, στο οδόφραγμα του Αγίου Δομετίου, για να δω την ουρά των αυτοκινήτων. Είκοσι χρόνια…

Σήμερα, 21 Απριλίου 2024 και ο Πενταδάκτυλος μοιάζει ανίκανος να αποσείσει τους εισβολείς, μα πώς να τα καταφέρει, όταν ξεκουφίζεται, από τους εκσκαφείς των επιχειρηματιών γης της άλλης πλευράς. Στη Χάρτζια, στη Βασίλεια, στον Άγιο Επίκτητο, στη Λάπηθο, και αλλού πληγώνεται οσημέραι ο Πενταδάκτυλος και οι πολιτικοί μας δίνουν τον δικό τους αγώνα… μα δεν ξέρω αν ποτέ άκουσαν για κάποιον με το όνομα Ονήσιλος. Δεν ξέρω αν ποτέ είδαν ή αισθάνθηκαν μέλισσες να τους τσιμπούν… Δεν είδα επίσης ποτέ κανέναν να φρυάξει. Μάνες και πατεράδες, άσημων ανδρών μόνο είδα να κλαίνε και να ολοφύρονται. Γυναίκες άσημων ανδρών, μετά θάνατον αγάλματα και χαράγματα, είδα μόνο να κλαίνε γοερά.

Ψάχνοντας τη μνήμη στα Κατεχόμενα, μα και στα χωριά της Πάφου, πολλές φορές πιάνω τον εαυτό μου να ακούει ποδοβολητά και φωνές, όχι δεν είναι από τη μεσημεριανή παράκρουση, είναι που έχω στο μυαλό μου τους στίχους του Καρυωτάκη «Όταν ακούσεις ποδοβολητά λύκων, ο Θεός μαζί σου! Ξαπλώσου χάμου με μάτια κλειστά και κράτησε την πνοή σου».

Είκοσι χρόνια μετά που η λύση δεν ήρθε ακόμα, είκοσι χρόνια μετά, που ελάχιστοι έμειναν να ελπίζουν, ακόμα, περπατώντας στους συνοικισμούς βλέπω και ακούω ανθρώπους που θωρούν όρομα τα χωρκά τους. Γυναίκες και άνδρες που δοξάζουν τον Θεό που τα κατάφεραν. Και είτε από τα Κατεχόμενα, είτε από τους συνοικισμούς, φεύγοντας έχω πάντα την απορία, άραγε ποιος ποτέ θα πει ένα συγγνώμη σε αυτούς που τα έχασαν όλα, και μόνο το όρομα τους έμεινε;