Στο πέρασμά τους από τον κόσμο οι άνθρωποι αφήνουν το αποτύπωμά τους, ιδιαιτέρως δε όταν αυτό έχει έντονα τα ιδιαίτερα προσωπικά χαρακτηριστικά τους. Αυτό συμβαίνει κυρίως σε ανθρώπους που έκαναν τέχνη και η τέχνη τους ήταν εξαιρετικά λαοφιλής. Η λαϊκή μας (και επιμένω σ’ αυτό τον όρο) ερμηνεύτρια Κυριακού Πελαγία, που έφυγε από το οπτικό μας πεδίο και μόνο πριν από λίγες μέρες, είναι ένα τέτοιο λαμπρό παράδειγμα.
Τα ιδιαίτερα καλλιτεχνικά της ταλέντα ήταν δύο: η άμεση και αυθόρμητη στιχοποιία στον αρχαίο ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο και η φωνή της, όταν τραγουδούσε.
Η Κυριακού Πελαγία γεννήθηκε στο Παραλίμνι στις 8 Ιουλίου του 1936 και έζησε εκεί μέχρι το τέλος της ζωής της. Απλός, λαϊκός άνθρωπος, αυτοί οι άνθρωποι που ενέπνεαν τους μεγάλους λόγιούς μας ποιητές που έστω και η παραμικρή επαφή μαζί τους ή και μόνο με τη λαλιά τους τους αποκάλυπταν το μεγαλείο της απλότητας και συνάμα του βάθους στη σκέψη και τη γραφή. Πάνω στα μοιρολόγια και στη στιχουργική τέτοιων απλών λαϊκών ανθρώπων γράφτηκε ο «Επιτάφιος» του Γιάννη Ρίτσου, «Τα Ρω του έρωτα» του Οδυσσέα Ελύτη, «Ο νέος Ερωτόκριτος» του Παντελή Πρεβελάκη, η «Οδύσσεια» του Νίκου Καζαντζάκη (γιατί ο Όμηρος ένας τέτοιος λαϊκός ποιητής του δρόμου ήταν) κ.ά. Η Κυριακού Πελαγία δεν ήταν η θυμόσοφη της κοινότητας που λειτουργούσε ως αυθεντία πνεύματος ανάμεσα σε «υποδεέστερα» μυαλά. Ήταν η μάνα, η γιαγιά, η γειτόνισσα, η «μαστόρισσα» στο τραγούδι (όπως της έμεινε ως προσωνύμιο), η σύζυγος, η γυναίκα της υπαίθρου, αυτή που «διπλώνει (με ευλάβεια και προστατεύει) την καρδιά της όπως διπλώνει στην πετσέτα το ψωμί μετά το δείπνο» που λέει και ο Ρίτσος στην «Κυρά των αμπελιών». Ήταν η γυναίκα, που μέσα από την πίστη της στον Θεό και στους συνανθρώπους της, έδινε ό,τι πιο όμορφο είχε στην ψυχή της μέσω της τέχνης της.
Τα ιδιαίτερα καλλιτεχνικά της ταλέντα ήταν δύο: η άμεση και αυθόρμητη στιχοποιία στον αρχαίο ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο και η φωνή της, όταν τραγουδούσε. Το να στιχοποιείς άμεσα σε ρυθμό διαλόγου είναι μια ικανότητα και ένα ταλέντο που σπάνια συναντιέται. Η δε φωνή της στεντόρεια, δωρική, καθαρή, ισχυρό μέταλλο, γοητευτικά ακατέργαστη, μια φωνή που έρχεται από μακριά, από άλλα χρόνια, άλλες συνθήκες ζωής και τέχνης για να δώσουν χρώμα στο παρόν σου με χρώματα του παρελθόντος σου.
Σήμερα όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που σκιαγραφούν ένα άνθρωπο καλλιτέχνη, όπως η Κυριακού Πελαγία, για τις επόμενες γενιές είτε μουσικών, είτε άλλων καλλιτεχνικών εκφράσεων, διδάσκουν πολλά. Το καλλιτεχνικό ήθος αυτών των καλλιτεχνών, άχραντο! Αυτοί μας μαθαίνουν, με τη στάση τους την έννοια του μέτρου (με τη φιλοσοφική έννοια του όρου) που εμείς, οι επόμενες γενιές, ως άνθρωποι του σήμερα, μέσα από την καλλιτεχνική μας ματαιοδοξία πολλές φορές για να «υπάρξουμε», αυτό το μέτρο το χάνουμε.
Πες, μόνο μ’ ένα δίστιχο σε δεκαπεντασύλλαβο τη μέσα σου αλήθεια! Μπορείς; Αυτοί οι απλοί άνθρωποι σαν την Κυριακού Πελαγία, με το απύθμενο ψυχικό τους βάθος αλλά και με την ταπείνωσή τους, μπορούσαν. Πολύτιμή μαγιά! Αυτό είναι για μας τέτοιοι άνθρωποι και η τέχνη τους, για να ζυμώνεται του λαού το πρόσφορο για άλλη μια πραγματική Θεία κοινωνία.
Ο Γιώργος Καλογήρου είναι μουσικός και συνθέτης.
