Η ΕΕ αποδείχθηκε και πάλι ικανή να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Πράγματι, η σημαντικότερη πρόοδος σημειώνεται συχνά εν μέσω των πλέον δύσκολων περιόδων. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όσον αφορά την εξέλιξη της Οικονομικής και Νομισματικής μας Ένωσης.
Πέρυσι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το όραμά της για την πλέον ολοκληρωμένη μεταρρύθμιση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ από την εποχή της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης. Οι σκέψεις αυτές ακολούθησαν μια σειρά οικονομικών κλυδωνισμών που απαίτησαν άμεση εφαρμογή δυναμικών και, σε ορισμένες περιπτώσεις, πρωτοφανών νέων πολιτικών. Για να δοθεί στις κυβερνήσεις ο απαραίτητος χώρος για την απόκριση στις τεράστιες οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις από τη νόσο COVID-19 και τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η ΕΕ χαλάρωσε προσωρινά τους δημοσιονομικούς της κανόνες. Η προσέγγιση αυτή λειτούργησε. Χάρη στα μέτρα οικονομικής στήριξης σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο, εκατομμύρια άνθρωποι διατήρησαν τις θέσεις εργασίας τους και οι επιχειρήσεις παρέμειναν ανοικτές.
Βέβαια, η επιτυχία αυτή δεν θα πρέπει να μας αποσπάσει την προσοχή από ορισμένες σοβαρές συνέπειες μιας παρατεταμένης περιόδου δημοσιονομικής στήριξης. Το δημόσιο χρέος έχει αυξηθεί, σε ορισμένες περιπτώσεις σε πολύ υψηλά επίπεδα. Αυτό το ζήτημα πρέπει τώρα να αντιμετωπιστεί. Τα υγιή δημόσια οικονομικά αποτελούν προϋπόθεση για τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Με τη δημιουργία αποθεμάτων ασφαλείας σε περιόδους ευνοϊκής οικονομικής συγκυρίας, μπορούμε να ανταποκριθούμε καλύτερα σε μελλοντικές κρίσεις.
Η χρηστή διαχείριση των δημόσιων οικονομικών γίνεται ακόμη πιο κρίσιμη, δεδομένων των οικονομικών και δημοσιονομικών προοπτικών για την επόμενη δεκαετία. Αντιμετωπίζουμε μια σειρά κοινών προκλήσεων. Η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση και η ανάγκη ενίσχυσης της αμυντικής ικανότητας της Ευρώπης θα απαιτήσουν σημαντικές και βιώσιμες δημόσιες επενδύσεις. Μετά από μια δεκαετία εξαιρετικά χαμηλών επιτοκίων, οι όροι χρηματοδότησης είναι πιθανό να είναι λιγότερο ευνοϊκοί κατά τα προσεχή έτη. Ο αντίκτυπος της δημογραφικής γήρανσης στα δημόσια οικονομικά γίνεται όλο και πιο ορατός.
Οι αξιόπιστοι δημοσιονομικοί κανόνες, σε συνδυασμό με τη δέσμευση για συμμόρφωση με τους εν λόγω κανόνες και τα κατάλληλα εργαλεία για τη διασφάλιση της επιβολής τους, είναι ουσιαστικής σημασίας για τη διασφάλιση υγιών δημόσιων οικονομικών σε ολόκληρη την ΕΕ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Επιτροπή έχει παρουσιάσει συγκεκριμένες ιδέες σχετικά με τη μορφή που θα μπορούσαν να έχουν οι εν λόγω κανόνες, με βάση ορισμένες βασικές αρχές.
Κατ’ αρχάς, μια ενιαία προσέγγιση για όλα τα κράτη δεν μπορεί να λειτουργήσει. Η δημοσιονομική κατάσταση, οι προκλήσεις και οι οικονομικές προοπτικές διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των 27 κρατών μελών της ΕΕ. Οι κανόνες που καθορίζουν τους ίδιους στόχους και απαιτούν τον ίδιο ρυθμό δημοσιονομικής προσαρμογής για όλους δεν είναι ούτε βέλτιστοι ούτε ευρέως αποδεκτοί. Το νέο πλαίσιο θα κάνει διάκριση μεταξύ των χωρών λαμβάνοντας υπόψη τις προκλήσεις που αυτές αντιμετωπίζουν όσον αφορά το δημόσιο χρέος, προκειμένου να καθοριστεί μια κατάλληλη πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής.
Δεύτερον, είναι ζωτικής σημασίας κάθε κράτος-μέλος να έχει τον πρώτο λόγο στις πολιτικές προσαρμογής. Οι μεσοπρόθεσμες δημοσιονομικές και οικονομικές στρατηγικές που διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του χρέους θα πρέπει να σχεδιάζονται από κάθε κράτος μέλος, εντός ενός σαφούς και διαφανούς πλαισίου της ΕΕ.
Τρίτον, τόσο οι μεταρρυθμίσεις όσο και οι επενδύσεις είναι ουσιαστικής σημασίας. Ορισμένες χώρες της ΕΕ με τα υψηλότερα επίπεδα δημόσιου χρέους υποβάλλουν συστηματικά προϋπολογισμούς με χαμηλά πρωτογενή ελλείμματα. Ωστόσο, τα επίπεδα χρέους παρέμειναν σταθερά υψηλά λόγω της χαμηλής ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, η υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που αποσκοπούν στην τόνωση της ανάπτυξης πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος κάθε σοβαρού σχεδίου μείωσης του χρέους.
Τέλος, οι κανόνες θα πρέπει να εφαρμόζονται. Η έλλειψη τήρησης των δημοσιονομικών κανόνων και η ανεπαρκής εφαρμογή τους αποτέλεσαν αντικείμενο συχνών επικρίσεων. Για να είναι αποτελεσματικοί και εφαρμόσιμοι οι κανόνες, πρέπει να είναι ρεαλιστικοί, αξιόπιστοι και να αποτελούν κτήμα όλων. Οι προτάσεις της Επιτροπής αποσκοπούν στην επίτευξη ενός νέου συμβιβασμού: απλούστεροι κανόνες και πιο ρεαλιστικές προσεγγίσεις δημοσιονομικής προσαρμογής σε συνδυασμό με αυστηρότερο και σαφέστερο καθεστώς εφαρμογής.
Η ΕΕ συμμετέχει τώρα σε συζητήσεις σχετικά με τους προσανατολισμούς που πρότεινε η Επιτροπή στα τέλη του 2022. Είναι σημαντικό για τη σταθερότητα και την ευημερία της ΕΕ να συμφωνηθεί ένα αναθεωρημένο δημοσιονομικό πλαίσιο. Τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή
*O Maarten Verwey είναι Γενικός Διευθυντής στη Γενική Διεύθυνση Οικονομικών και Χρηματοδοτικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
