Των: Νάσιας Χαραλάμπους, Νηπιαγωγού, Λειτουργού Πανεπιστημίου Κύπρου και Εκπαιδεύτριας Εκπαιδευτικών
Αρετής Μιχαήλ, Νηπιαγωγού Προδημοτικής Τάξης Ιδιωτικού Νηπιαγωγείου και Νηπιαγωγός Ολοήμερου Δημοσίου Νηπιαγωγείου
Η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για πιλοτική επέκταση του ωραρίου λειτουργίας των ιδιωτικών Νηπιαγωγείων καθώς και των Χώρων Φροντίδας, Εκπαίδευσης και Ανάπτυξης των Βρεφών μέχρι τις 7.30 το βράδυ πραγματικά προκαλεί έκπληξη, απογοήτευση, προβληματισμό αλλά και ανησυχία για την φιλοσοφία αλλά και το όραμα της κυβέρνησης καθώς και του Υπουργείου Παιδείας, αναφορικά με τον ρόλο του Νηπιαγωγείου προς την κοινωνία αλλά και τις απαιτήσεις/τάσεις προς το επάγγελμα αλλά και τον ρόλο της νηπιαγωγού ως εκπαιδευτικού και παιδαγωγού.
Φιλοσοφία και Όραμα της Προσχολικής Εκπαίδευσης
Τα παιδιά αποτελούν το σημαντικότερο κεφάλαιο της εξέλιξης της κοινωνίας του κάθε τόπου. Ως οι μελλοντικοί πολίτες του κράτους χρειάζεται κατά τη διάρκεια της βρεφικής αλλά και της προσχολικής ηλικίας να λαμβάνουν την ποιότητα της εκπαίδευσης που τους αξίζει με βάση τη νομοθεσία προστασίας των δικαιωμάτων τους, τις εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και τις αποφάσεις όλων των ευρωπαϊκών και παγκόσμιων οργανισμών που λαμβάνονται για την εκπαίδευση και την παιδεία των λαών. Η επένδυση της κοινωνίας στην Προσχολική Εκπαίδευση αποτελεί το κλειδί της ενδυνάμωσης και της ενίσχυσης της παιδείας του κάθε τόπου. Κάθε χρόνος στη ζωή ενός παιδιού είναι πολύ σημαντικός, αλλά όσον αφορά την ψυχοσυναισθηματική και διανοητική ανάπτυξη του, τα πρώτα επτά χρόνια ζωής είναι τα πιο κρίσιμα. Η βρεφική και η προσχολική ηλικία αποτελούν τις σημαντικότερες περιόδους ανάπτυξης και εξέλιξης του κάθε παιδιού.
Με βάση όλα τα πιο πάνω μπορεί να αντιληφθεί κανείς την τεράστια σημασία της βρεφικής αλλά και της προσχολικής εκπαίδευσης αλλά ταυτόχρονα και την επιτακτική ανάγκη του κράτους να επενδύσει σε αυτές. Πληθώρα ερευνών έχουν αποδείξει ότι αυτά τα πρώτα χρόνια ζωής είναι εξαιρετικά σημαντικά για την ανάπτυξη των παιδιών, και πως η συμμετοχή τους σε δομές εκπαιδευτικού χαρακτήρα έχει πολλαπλά και θεαματικά οφέλη για την ανάπτυξή τους, αλλά ταυτόχρονα πολύ σημαντικές επιπτώσεις στην κοινωνική συνοχή, την οικογενειακή πολιτική, την οικονομική ανάπτυξη και την καταπολέμηση των ανισοτήτων σε μια κοινωνία.
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα πιο πάνω επιστημονικά δεδομένα διερωτάται κανείς με βάση ποια παιδαγωγικά κριτήρια ή ποιες παιδαγωγικές θεωρίες το υπουργικό συμβούλιο πρότεινε την πολιτική εφαρμογή επέκτασης του ωραρίου λειτουργίας στα ιδιωτικά νηπιαγωγεία; Μέσα από ποιες ερευνητικές μελέτες τεκμηριώνεται ότι η παραμονή των παιδιών από τις 7.00 το πρωί μέχρι και τις 7.30 το βράδυ σε ένα σχολικό περιβάλλον ωφελεί από συναισθηματικής αλλά και γνωστικής πτυχής τα παιδιά μας;
Η σύγχρονη πραγματικότητα της κοινωνίας
Αντιλαμβανόμαστε ότι οι σύγχρονες συνθήκες ζωής έχουν αλλάξει. Οι περισσότεροι γονείς για σκοπούς επιβίωσης αναγκάζονται να εργαστούν αρκετές ώρες, με αποτέλεσμα να απουσιάζουν από το σπίτι και να δυσκολεύονται με την φύλαξη των παιδιών τους. Στο πλαίσιο αυτής της πραγματικότητας προτάθηκε σε πιλοτική εφαρμογή η επέκταση του ωραρίου λειτουργίας των ιδιωτικών νηπιαγωγείων έτσι ώστε να υπάρξει «συμφιλίωση» της εργασίας με την οικογένεια.
Σοβαροί προβληματισμοί σχετικά με την εισήγηση:
- Ποιο το παιδαγωγικό όφελος για το παιδί η παραμονή του τόσες ώρες στο Νηπιαγωγείο;
- Πότε το παιδί θα ξεκουράζεται και θα πότε θα μπορέσει να αυτονομηθεί;
- Τι φανερώνει αυτή η απόφαση για την φιλοσοφία που έχει η κυβέρνηση για το επάγγελμα της νηπιαγωγού αλλά και τον ρόλο των νηπιαγωγείων στην κοινωνία γενικότερα;
- Θα υπάρχει προσωπικό κατάλληλα εκπαιδευμένο και καταρτισμένο για την φύλαξη των παιδιών;
- Πότε οι γονείς θα αφιερώνουν ποιοτικό χρόνο στα παιδιά τους και πώς θα ενισχύεται ο συναισθηματικός δεσμός όλων των μελών της οικογένειας;
- Πώς είναι δυνατόν να υποτιμάται από το κράτος ο ρόλος του Νηπιαγωγείου μετατρέποντας τον απλά σε χώρο παραμονής και φύλαξης των παιδιών και όχι ως περιβάλλον ολόπλευρης μάθησης και ανάπτυξης;
- Σε πόσο μεγάλο βαθμό παραγκωνίζεται και υποβαθμίζεται το επαγγελματικό προφίλ αλλά και η εκπαιδευτική ταυτότητα της κάθε νηπιαγωγού όταν τα ιδιωτικά νηπιαγωγεία εξακολουθούν να καταβάλλον εξευτελιστικούς μισθούς σε πτυχιούχο και προσοντούχο προσωπικό;
- Πόσο επιφανειακά και υποτιμητικά αντιμετωπίζει το κράτος το επάγγελμα της νηπιαγωγού (η οποία τις πλείστες φορές είναι γυναίκα αλλά και μητέρα) αν επιβάλλεται να αποχωρεί από την εργασία της στις 7.30 μμ; Πότε η ίδια η νηπιαγωγός θα αφιερώνει χρόνο στα δικά της παιδιά; Γιατί η νηπιαγωγός να θυσιάζει την δική της προσωπική και οικογενειακή ζωή για να εξυπηρετεί άλλους εργαζόμενους διαφόρων ειδικοτήτων «προσέχοντας» τα δικά τους παιδιά;
O συναισθηματικός δεσμός παιδιών και γονέων. Οι «γονείς του Σαββατοκύριακου»
Όταν ένας γονέας καθημερινά παραλαμβάνει το παιδί του στις 7:30 το βράδυ από το σχολείο και αν υπολογίσουμε ότι μέσο όρο τα παιδιά νηπιαγωγείου κοιμούνται μεταξύ 8:00 και 9:00 το βράδυ, ποιος είναι ο χρόνος που απομένει για σύνδεση με την οικογένεια αλλά και επικοινωνία όλων των μελών μεταξύ τους; Το κράτος θα επενδύσει στην ενδυνάμωση του θεσμού της οικογένειας ή θα δώσει το χαριστικό κτύπημα για πλήρης διάλυση του; Η μήπως σκοπός μας είναι να δημιουργήσουμε μια νέα κατηγορία γονέων οι οποίοι θα είναι οι «γονείς του Σαββατοκύριακου»;
Συναισθηματικά προβλήματα των παιδιών και αντικοινωνικές συμπεριφορές έχουν τη ρίζα τους στην έλλειψη επικοινωνίας στους κόλπους της οικογένειας και προβλήματα στις σχέσεις γονιών - παιδιών. Ψυχολόγοι και παιδαγωγοί εισηγούνται στους γονείς να περνούν ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά τους και εξηγούν ότι η διάρκεια του χρόνου που περνούν μαζί είναι τόσο σημαντική όσο είναι και η ποιότητα.
Σημαντικότητα της Σχέσης Γονέα-Παιδιού στην Προσχολική Ηλικία
- Ασφαλής Δέσμευση και Συναισθηματική Ανάπτυξη: Σύμφωνα με τη θεωρία της «ασφαλούς προσκόλλησης» του Bowlby (1969), η ασφαλής προσκόλληση μεταξύ του παιδιού και του γονέα είναι θεμελιώδης για τη συναισθηματική ανάπτυξη. Όταν το παιδί έχει την υποστήριξη ενός γονέα που ανταποκρίνεται με ευαισθησία στις ανάγκες του, το παιδί αναπτύσσει εμπιστοσύνη και αισθάνεται συναισθηματικά ασφαλές.
- Καθοριστικός Ρόλος της Πατρικής Φροντίδας: Οι γονείς, κυρίως η μητέρα, παρέχουν το πρώτο και πιο σημαντικό περιβάλλον για την ψυχολογική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Ο δεσμός αυτός αποτελεί τη βάση για την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης και της ικανότητας του παιδιού να διαχειρίζεται τις συναισθηματικές του καταστάσεις. Οι έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ασφαλή συναισθηματικά περιβάλλοντα με αγαπητικούς και υποστηρικτικούς γονείς είναι λιγότερο επιρρεπή σε προβλήματα ψυχικής υγείας αργότερα στη ζωή (Bowlby, 1969; Ainsworth, 1978).
- Ανάπτυξη Κοινωνικών Δεξιοτήτων: Οι γονείς διδάσκουν στα παιδιά τους βασικές κοινωνικές δεξιότητες, όπως την επικοινωνία, τη συνεργασία και τη λύση συγκρούσεων. Η επαφή με τους γονείς βοηθά το παιδί να κατανοήσει τα συναισθήματά του και να αναπτύξει δεξιότητες αυτορύθμισης. Η θετική και υποστηρικτική γονική συμπεριφορά βοηθά το παιδί να μάθει πώς να ρυθμίζει τα συναισθήματά του και να αλληλεπιδρά με τους άλλους (Berk, 2013).
- Γονική Εμπλοκή και Εκπαίδευση: Η εμπλοκή των γονέων στη διαδικασία μάθησης του παιδιού από την πρώιμη παιδική ηλικία, όπως μέσω παιγνιδιών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, έχει αποδειχθεί ότι ενισχύει την γνωστική ανάπτυξη του παιδιού. Ο γονέας, ως πρωταρχικός δάσκαλος του παιδιού, βοηθά στην ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως η γλώσσα, τα μαθηματικά και η δημιουργική σκέψη (Hughes & Dunn, 1998).
Η ποιότητα της σχέσης γονέα-παιδιού κατά τη διάρκεια της βρεφικής αλλά και της προσχολικής ηλικίας, είναι θεμέλιος λίθος για την υγιή ανάπτυξη του παιδιού. Η θετική αλληλεπίδραση με τους γονείς επιδρά καθοριστικά στην αυτοεκτίμηση, τις κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες, καθώς και στην ικανότητα του παιδιού να αναπτύξει θετικές σχέσεις με τους άλλους στην υπόλοιπη ζωή του.
Νηπιαγωγοί και Βρεφοπαιδαγωγοί. Η σπουδαιότητα και η σημαντικότητα του επαγγέλματος
Δεν είναι η πρώτη φορά που το κράτος αλλά και η κοινωνία γενικότερα μέσα από πολιτικές, αποφάσεις αλλά και νομοθεσίες αμφισβητεί τη σημαντικότητα αλλά και την καθοριστή σημασία στην μάθηση και στην ανάπτυξη βρεφών και νηπίων του επαγγέλματος της νηπιαγωγού και της βρεφοπαιδαγωγού. Οι βρεφοπαιδαγωγοί και οι νηπιαγωγοί που εργάζονται στα ιδιωτικά νηπιαγωγεία κατέχουν οι πλείστες τετραετές πτυχίο στα παιδαγωγικά όμως λαμβάνουν μισθούς πολύ χαμηλότερους από τους περισσότερους επιστήμονες οι οποίοι κατέχουν τίτλους σπουδών.
Παρά την επιστημονική συναίνεση για την κρίσιμη σημασία της πρώιμης εκπαίδευσης, το επαγγελματικό επίπεδο των νηπιαγωγών συχνά υποτιμάται. Ειδικά στην Κύπρο, όπου η κοινωνική αντίληψη για τα επαγγελματικά της προσχολικής εκπαίδευσης δεν είναι πάντα τόσο ισχυρή όσο για άλλα εκπαιδευτικά επίπεδα, αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη χαμηλή εκτίμηση και τις περιορισμένες αμοιβές για τους νηπιαγωγούς. Οι νηπιαγωγοί αναλαμβάνουν πολλές ευθύνες: εκπαίδευση, φροντίδα, συναισθηματική υποστήριξη και πολλές φορές διαχείριση παιδιών με διαφορετικές ανάγκες. Παρά την υψηλή ευθύνη που συνεπάγεται αυτή η δουλειά, οι μισθοί αλλά και οι συνθήκες εργασίας δεν ανταποκρίνονται πάντα στο μέγεθος της δουλειάς που προσφέρουν.
Το επαγγελμα της νηπιαγωγού είναι εξαιρετικά σημαντικό, καθώς διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην πρώιμη ανάπτυξη των παιδιών και στη διαμόρφωση των βάσεων για τη μαθησιακή και συναισθηματική τους εξέλιξη στην μετέπειτα πορεία της ζωής τους. Η νηπιαγωγός είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία ενός ασφαλούς και υποστηρικτικού περιβάλλοντος, στο οποίο τα παιδιά μπορούν να εξερευνήσουν, να μάθουν και να αναπτύξουν τις δεξιότητες τους, τόσο σε γνωστικό όσο και σε κοινωνικο-συναισθηματικό επίπεδο.
Προτάσεις και Εναλλακτικές λύσεις
Σε πολλές χώρες με υψηλού επιπέδου προσχολική εκπαίδευση, οι κυβερνήσεις και η κοινωνία γενικότερα αναγνωρίζουν τη σημασία της πρώιμης παιδικής εκπαίδευσης και υποστηρίζουν τους γονείς, παρέχοντας ευκολίες που συνδυάζουν τη δουλειά και την οικογενειακή ζωή. Αυτές οι ευκολίες ενδέχεται να περιλαμβάνουν: επιδόματα, γονεϊκή άδεια, προγράμματα ευέλικτης εργασίας, καθώς και προσχολικές υπηρεσίες που είναι προσβάσιμες και υψηλής ποιότητας.
- Γονική Άδεια και Ευέλικτο Ωράριο: Στις Σκανδιναβικές χώρες, οι γονείς έχουν γενναιόδωρη γονική άδεια. Στη Σουηδία, για παράδειγμα, οι γονείς έχουν 480 ημέρες γονικής άδειας με πληρωμή (σε ποσοστό του μισθού), οι οποίες μπορούν να μοιραστούν και από τους δύο γονείς. Παράλληλα, παρέχονται ευέλικτα ωράρια εργασίας και δυνατότητες για εργασία από το σπίτι.
- Υποστήριξη για τους Γονείς: Οι κυβερνήσεις προωθούν την ισότητα των φύλων και την οικογενειακή ισορροπία, παρέχοντας στους γονείς πολλές επιλογές για να συνδυάσουν τις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις με την ανατροφή των παιδιών τους. Υπάρχουν επίσης κυβερνητικά προγράμματα που ενθαρρύνουν τους γονείς να συμμετέχουν ενεργά στην εκπαίδευση των παιδιών τους από την προσχολική ηλικία.
- Ευέλικτες Εργασιακές Συνθήκες: Στη Γερμανία, υπάρχουν ευέλικτες εργασιακές πολιτικές και η δυνατότητα της μερικής απασχόλησης για γονείς, ώστε να μπορούν να ισορροπήσουν επαγγελματικές και οικογενειακές υποχρεώσεις.
- Γονική Άδεια και Υποστήριξη για Γονείς: Στον Καναδά, οι γονείς μπορούν να λάβουν γονική άδεια για έως και 18 μήνες με επιδοτήσεις από το κράτος, αν και το ύψος της επιδότησης μπορεί να διαφέρει ανάλογα με την επαρχία. Υπάρχουν επίσης πολιτικές που επιτρέπουν στους γονείς να εργάζονται με μειωμένο ωράριο ή να επιλέγουν άλλες ευέλικτες μορφές εργασίας.
Τα παιδιά δεν είναι αυτοκίνητα για να τα σταθμεύουμε σε χώρους στάθμευσης. Τα παιδιά φοιτούν στα Νηπιαγωγεία για να αποκτήσουν αναπτυξιακές και μαθησιακές εμπειρίες, και να αναπτυχθούν ολόπλευρα σ ’ένα παιδαγωγικά κατάλληλο οργανωμένο εκπαιδευτικό πλαίσιο το οποίο θα τους προσφέρει ευκαιρίες για μάθηση, πειραματισμό και εξερεύνηση. Για να μπορέσει να υπάρξει αυτή η ποιότητα της εκπαίδευσης χρειάζονται συγκεκριμένες προϋποθέσεις (ωράριο, κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό, εκπαιδευτικές δομές, μέσα, υλικά κ.α.)
Ποιο είναι το όραμα αυτού του κράτους για τους μελλοντικούς πολίτες του όταν δεν σέβεται τα δικαιώματα και τις ανάγκες των παιδιών, των γονέων αλλά και του θεσμού της οικογένειας γενικότερα; Υπάρχουν πτυχιούχοι επιστήμονες πρώτης και δεύτερης κατηγορίας; Γιατί το κράτος συνεχώς υποβαθμίζει το επάγγελμα της νηπιαγωγού;
Το κράτος οφείλει να δημιουργήσει εκείνα τα δεδομένα και εκείνες τις πολιτικές οι οποίες θα βοηθούν τους πολίτες του να εξισορροπούν προσωπική και επαγγελματική ζωή χωρίς να πρέπει να επιλέξουν και χωρίς να επιλέγουν τον ένα τομέα εις βάρος του άλλου. Όσον αφορά τα δικαιώματα των παιδιών εκεί δεν τίθεται καμία περίπτωση καταπάτησης τους.
