Ο πόλεμος στην Ουκρανία δημιούργησε πολλά ερωτηματικά σχετικά με την πορεία της ενεργειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EE). Τις τελευταίες μέρες, ήδη κάποια κράτη μέλη της, βιώνουν έμπρακτα τον ενεργειακό πόλεμο του Πούτιν, με τον τερματισμό των ροών φυσικού αερίου που υπέστησαν. Ίδια ανασφάλεια επικρατεί και στην υπόλοιπη Ευρώπη, η οποία δείχνει την επιτακτική ανάγκη για απόκτηση πρόσβασης σ’ έναν νέο αγωγό φυσικού αερίου. Ποιος θα είναι αυτός ο ενεργειακός αγωγός; Ποια δύναμη θα ηγεμονεύσει ενεργειακά στην περιοχή της Ευρώπης; Και εν τέλει, κατά πόσο θα αλλάξει η ισορροπία των δυνάμεων στην ενεργειακή πολιτική με την ανάπτυξη ενός αγωγού στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου;
Η ενεργειακή ασφάλεια αποτελεί θέμα υψίστης σημασίας εντός της ΕΕ. Τα κράτη μέλη εξαρτώνται από ενεργειακές εισαγωγές για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Έτσι, οι χώρες παραγωγής και συγκεκριμένα η Ρωσία, εξελίχτηκε να είναι ο μεγαλύτερος της εισαγωγέας, πετρελαίου, φυσικού αερίου και ανθρακίτη. Η εξάρτηση όμως αυτή, δεν είναι πάντα συμφέρουσα για τα κράτη μέλη. Οι ενεργειακές σχέσεις ΕΕ και Ρωσίας, σύμφωνα με τους πολιτικούς μελετητές Robert Keohane και Joseph Nye (1970), βασίζονται στην έννοια της «περίπλοκης αλληλεξάρτησης». Αυτή από τη μια αναφέρεται στην αμοιβαία εξάρτηση που υπάρχει μεταξύ ΕΕ και Ρωσίας. Από την άλλη όμως, οι ενεργειακές συναλλαγές μεταξύ τους, δεν φέρουν πάντα συμμετρικά αποτελέσματα, καθώς η Ρωσία που κατέχει τους πόρους, έχει και το δικαίωμα ν’ ασκήσει εξουσία στα κράτη μέλη. Έτσι βλέπουμε τη Ρωσία να εκμεταλλεύεται τους ενεργειακούς της πόρους ασκώντας πίεση στους καταναλωτές της, είτε για τιμωρία είτε για επίδειξη ενεργειακής ισχύος. Ένας τέτοιος «πόλεμος» επιτυγχάνεται με τερματισμό εξαγωγών φυσικού αερίου κι άλλων ρωσικών προϊόντων κάνοντας παράλληλα χρήση του Πολέμου των Τιμών «Price War». Κάτι αντίστοιχο βλέπουμε να συμβαίνει και σήμερα. Με αφορμή τις εξελίξεις στο ουκρανικό μέτωπο τα κράτη μέλη της ΕΕ, φαίνεται να πληρώνουν βαριά το τίμημα της ενεργειακής τους εξάρτησης αφού έχουν βρεθεί «στο στόχαστρο» του προέδρου Πούτιν, ο οποίος ασκεί οικονομικό και ενεργειακό πόλεμο στα κράτη μέλη της ΕΕ ως αντίποινα στις κυρώσεις.
Η εξάρτηση των κρατών μελών της ΕΕ από τον ρωσικό ενεργειακό εφοδιασμό, τόσο το 2022 όσο και σε παρόμοιες κρίσεις του 2006 και του 2009, δείχνει ότι προκαλεί σοβαρές συνέπειες γι’ αυτά. Ως εκ τούτου, βλέπουμε να επανέρχονται ξανά στο προσκήνιο, οι συζητήσεις για την ανάπτυξη του φυσικού αγωγού East Med. Οι πόροι φυσικού αερίου που έχουν βρεθεί στο Ισραήλ, στην Αίγυπτο και στην Κυπριακή Δημοκρατία δημιούργησαν ένα νέο ενεργειακό περιβάλλον που μπορεί να παρέχει μια εναλλακτική ενεργειακή οδό προς την ευρωπαϊκή αγορά. Ο East Med φαίνεται ένα ελκυστικό πλάνο τόσο για τους αρχικούς τρεις εταίρους της συμφωνίας - Ισραήλ, Κυπριακή Δημοκρατία, Ελλάδα - όσο και γι’ άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ιταλία, η οποία το έθεσε σαν επιτακτική ανάγκη για την απεξάρτηση της από το ρωσικό αέριο. Ως εκ τούτου, o αγωγός East Μed πιθανότατα θα μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της γεωπολιτικής ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης αφού θα μπορέσει να αντικαταστήσει ένα μέρος των ρωσικών ενεργειακών εισαγωγών. Συνεπώς, μπορούμε να πούμε ότι θα αλλάξει η Ισορροπία των Δυνάμεων «Balance of Power» μεταξύ υφιστάμενων και νέων προμηθευτών ενέργειας. Έτσι θα αλλάξει η ισορροπία του ενεργειακού εφοδιασμού, πράγμα που σημαίνει ότι θα επηρεαστεί η ρωσική ενεργειακή ηγεμονία στην ευρωπαϊκή αγορά.
Η αξιοποίηση των κοιτασμάτων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου φαίνεται να είναι η ευκαιρία της Ευρώπης να απαλλαγεί από το ρωσικό αέριο. Είναι λοιπόν, απαραίτητη η παρουσία όλων των δυνάμεων για την στήριξη του East Med, συμπεριλαμβανομένου και των ΗΠΑ. Είναι σημαντικό ο Μπάιτεν, να φανεί πιο ευέλικτος και να στηρίξει ξανά την ανάπτυξη του αγωγού, καθώς και να συμμαχήσει με τους υπόλοιπους εταίρους για την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας τόσο της Ευρώπης όσο και των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου.
