Ένας άνδρας αρπάζει το κινητό μιας γυναίκας. Στη δίκη του, η υπεράσπισή είναι: «Δεν είπε όχι». Ο άνδρας κρίνεται ένοχος. Ένας άνδρας βιάζει μια γυναίκα. Στη δίκη του, η υπεράσπισή του είναι: «Δεν είπε όχι». Ο άνδρας μπορεί να αφεθεί ελεύθερος. Αυτή είναι στην ουσία, η κατάσταση σε 13 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτή είναι και η αιτία που οι κακοποιητές της Ζιζέλ Πελικό, μιας Γαλλίδας που ναρκωνόταν και βιαζόταν επανειλημμένα επί δέκα χρόνια από τον σύζυγό της και πάνω από 50 άλλους άνδρες στο σπίτι της, θα μπορούσαν να μείνουν ατιμώρητοι.
Πώς είναι δυνατόν; Είναι τρομακτικά απλό. Η Γαλλία είναι μια από τις χώρες που αντιστέκονται στην οδηγία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που έχει τη συναίνεση ως ακρογωνιαίο λίθο του ορισμού του βιασμού. Στη Γαλλία, ο βιασμός εξακολουθεί να ορίζεται ως κάθε σεξουαλική πράξη που διαπράττεται «με βία, εξαναγκασμό, απειλή ή αιφνιδιασμό». Όμως, χωρίς αυτή την απαραίτητη, ρητή αναφορά στη συναίνεση, ο νόμος προσφέρει στις γυναίκες μια εύθραυστη προστασία.
Το αποτέλεσμα; Παρόλο που οι βιασμοί είναι συχνοί – μόνο πέρυσι, στη Γαλλία καταγράφηκαν 25.000 αναφορές βιασμών – οι καταδίκες είναι σπάνιες. Η καταδίκη των κακοποιητών της Ζιζέλ Πελικό βασίστηκε αποκλειστικά στις κασέτες που βρέθηκαν στην κατοχή του συζύγου της και στη δική του ομολογία. Χωρίς αυτά τα αποδεικτικά στοιχεία, ο νόμος θα άφηνε εντελώς ανοιχτό το ενδεχόμενο να αμφισβητηθεί ότι η Ζιζέλ Πελικό είχε βιαστεί. Με λίγα λόγια: «Δεν είπε όχι».
Κάποιοι μπορεί να υποστηρίξουν ότι το «όχι» είναι απλώς μια λέξη. Ας δούμε, όμως, τους αριθμούς. Πέρυσι, οι γαλλικές αρχές κατέγραψαν 114.000 θύματα σεξουαλικής βίας, συμπεριλαμβανομένων των 25.000 βιασμών. Όμως, κατά την άποψη των ειδικών, αυτοί οι αριθμοί είναι πολύ συντηρητικοί, καθώς οι περισσότεροι βιασμοί δεν καταγγέλλονται λόγω έλλειψης απτών αποδείξεων. Στις υποθέσεις βιασμών, τα απτά αποδεικτικά στοιχεία είναι συχνά δύσκολο να συγκεντρωθούν. Χωρίς την έννοια της συναίνεσης να περιλαμβάνεται στον ορισμό του βιασμού, είναι άραγε περίεργο που περίπου το 80% των γυναικών δεν καταγγέλλουν την κακοποίησή τους; Και από αυτές που το κάνουν, το 80% βλέπει την υπόθεσή τους να μπαίνει στο συρτάρι πριν καν διερευνηθεί. Τι πιθανότητα έχουν οι γυναίκες όταν ο ορισμός του βιασμού είναι περιορισμένος, αντιφατικός και άνοιχτος στην υπερασπιστική γραμμή «Δεν είπε όχι»;
Στη Γερμανία, τη Σουηδία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι νόμοι περί βιασμού βασισμένοι στη συναίνεση υπάρχουν ήδη. Στη Σουηδία, μετά την εισαγωγή ενός τέτοιου νόμου το 2018, συνοδευόμενου από καμπάνια με σύνθημα «Το σεξ είναι πάντα εθελοντικό. Αν όχι, είναι έγκλημα», αυξήθηκαν οι αναφορές σε βιασμούς, όπως και οι καταδίκες κατά 75%.
Και ας είμαστε ειλικρινείς. Γνωρίζουμε εδώ και καιρό ότι ο βιασμός, ένα από τα πιο ειδεχθή εγκλήματα κατά των γυναικών, δεν διαπράττεται πάντα από αγνώστους στο σκοτάδι υπό την απειλή όπλου ή μαχαιριού. Στην πραγματικότητα, τα δύο τρίτα των βιασμών συμβαίνουν σε ιδιωτικούς χώρους, στο φως της ημέρας, χωρίς εμφανή βία. Παρόλο που το γνωρίζουμε, χρειάστηκαν τραγικές υποθέσεις, όπως η υπόθεση «La Manada» στην Ισπανία το 2016 και τώρα η υπόθεση της Ζιζέλ Πελικό στη Γαλλία, για να επανέλθει αυτό το ζωτικής σημασίας στοιχείο της συναίνεσης στο προσκήνιο. Ωστόσο, παρά τα συντριπτικά στοιχεία και την πίεση της κοινής γνώμης, η πρόοδος παραμένει αργή. Βαθιά ριζωμένα στερεότυπα, οικονομική εξάρτηση και η έλλειψη δομών υποστήριξης, ιδιαίτερα στην περιφέρεια, δημιουργούν εμπόδια στα θύματα που αναζητούν δικαιοσύνη. Ο φόβος του στίγματος και τα ανεπαρκή συστήματα αναφορών σημαίνουν ότι πάνω από τα 2/3 των θυμάτων σωπαίνουν.
Καθολικά αποδεκτοί νόμοι με σαφή, βασισμένο στη συναίνεση ορισμό του βιασμού θα σπάσουν τη σιωπή. Θα σημαίνουν ότι μπορούμε επιτέλους να προστατεύσουμε σωστά τα θύματα όπως η Ζιζέλ Πελικό και τις χιλιάδες άλλες γυναίκες που σήμερα νιώθουν ότι ο νόμος, όχι μόνο δεν τις υπερασπίζεται, αλλά είναι μια ρουλέτα που συνήθως στρέφεται εναντίον τους.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, μαζί με την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΕΛΚ, δεσμεύεται να διασφαλίσει ένα μέλλον όπου ο πόνος ούτε και μιας γυναίκας δε θα αντιμετωπίζεται με σιωπή ή ασάφεια. Στις 25 Νοεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, ας δεσμευτούμε να βάλουμε τέλος στην υπερασπιστική γραμμή «Δεν είπε όχι». Όλες οι γυναίκες γνωρίζουν ότι η σιωπή δεν είναι συναίνεση. Ας μη σιωπήσουμε κι εμείς για αυτό.
