Όποιος και όποια ασχολείται με τα του πολιτισμού, ιδιαίτερα τα του οπτικοακουστικού πολιτισμού και των παραστατικών τεχνών, ίσως είναι η στιγμή να κάνει μια μικρή ανασκόπηση του δύο περασμένων ετών. Είναι να απορεί κανείς με το πού κατέληξε όλη εκείνη η πολλά υποσχόμενη - κυρίως online - συζήτηση για τον αντίκτυπο της μη πρόσβασης στους χώρους θεάματος και ακροάματος την περίοδο της πανδημίας. Αφήνω στην άκρη τα εργασιακά των καλλιτεχνών που τραυματισμένοι βρίσκουν σιγά-σιγά τον δρόμο τους με δυσαναπλήρωτες, βέβαια, απώλειες σε εισόδημα και ψυχικά αποθέματα. Επικεντρώνομαι στο ζήτημα της στέρησης της φυσικής παρουσίας σε ένα θέατρο, έναν κινηματογράφο, μια έκθεση ζωγραφικής. Τους αρτιμελείς πολίτες. Έστω όσους με μηχανική ή ανθρώπινη βοήθεια μπορούσαν πριν την πανδημία να βρεθούν σε έναν χώρο πολιτισμού. Εξηγούμαι.
Υπάρχει διάχυτη η αίσθηση στους ανθρώπους του πολιτισμού ότι ένα σημαντικό τμήμα του κυπριακού πολιτιστικού κοινού, κυρίως οι μεσήλικες, δεν ξαναβγήκε από το σπίτι του για να πάει θέατρο, σινεμά κτλ. Οι λόγοι ίσως δεν έχουν να κάνουν μόνο με την καθήλωση στον «πανδημικό καναπέ», μπροστά στην οθόνη που αποτελούσε το μόνο παράθυρο στον έξω κόσμο τα χρόνια του εγκλεισμού.
Κάνω μια υπόθεση εργασίας: η γενικευμένη ανασφάλεια που γεννά η πολύπλευρη κοινωνικο-οικομομική κρίση που βιώνουμε σε συνέχεια της πανδημικής κρίσης και άλλων γεωπολιτικών εξελίξεων, αποτελεί βαρίδι στην όλη συμπεριφορά του μέσου πολίτη.
Του αρτιμελούς, ξαναλέω, πολίτη. Όποιου και όποιας, έστω με βοήθεια μπορούσε πριν από την πανδημία να βρεθεί σε ένα χώρο πολιτισμού. Αυτά για όσους και όσες από εμάς δεν αντιμετωπίζουμε κάποιο αντικειμενικό πρόβλημα πρόσβασης.
Αν εμείς βιώσαμε την αποκοπή από τα πολιτιστικά αγαθά είτε ως ένα περαστικό φαινόμενο (lockdown) είτε τη βιώνουμε μεταπανδημικά ως απόρροια της προαναφερθείσας ανασφάλειας, πώς και σε ποιο βαθμό μπορεί να έχουν βιώσει αυτή την αποκοπή τα άτομα με αναπηρίες; Ας φανταστούμε, λοιπόν, τα διόλου φανταστικά ακόλουθα σενάρια.
2019: Πριν από την πανδημία. Ένα άτομο –ένας άνθρωπος– στην Κύπρο, με αναπηρικό αυτοκίνητο, δεν βρίσκει θέση έξω από ένα κεντρικό θέατρο της Λευκωσίας, γιατί κάποιος πάρκαρε εκεί με «για να πεταχτεί σε κάποια δουλειά».
2018: Πριν από την πανδημία. Ένα άτομο –ένας άνθρωπος– με έντονες φοβίες δεν ενημερώνεται από τον κλασικό μαγνητοφωνημένο πρόλογο ότι η θεατρική παράσταση που πρόκειται να παρακολουθήσει περιέχει εκκωφαντικούς κρότους και πυροβολισμούς. Στη μέση της παράστασης παθαίνει κρίση και κανείς δεν μπορεί να τον/την βοηθήσει.
2017: Πριν από την πανδημία. Ένα άτομο –ένας άνθρωπος– με πλήρη κώφωση θέλει να παρακολουθήσει μία ταινία κυπριακής παραγωγής στην οποία τυχαίνει να πρωταγωνιστεί ο αδελφός του. Μεταβαίνει στο σινεμά. Δεν υπάρχουν υπότιτλοι στα ελληνικά.
Όλα αυτά πριν από την πανδημία. Μετά; Αν εμείς είχαμε βιώσει κάτι πολύ πιο ανώδυνο πριν από τον εγκλεισμό και στη συνέχεια υποχρεούμασταν να κλειστούμε και στα σπίτια μας, ποια εμπιστοσύνη, ποιο αίσθημα ασφάλειας, ποια διάθεση θα μας παρακινούσε να διεκδικήσουμε τη θέση που αξίζουμε στον πολιτισμό και τα αγαθά του;
Μέσα σε αυτή την ομίχλη είναι πάντα ελπιδοφόρο να βλέπεις ανθρώπους, ομάδες, επαγγελματίες, να κάνουν ένα σινιάλο αλλαγής. Με τις δικές τους μικρότερες ή ισχυρότερες δυνάμεις. Ένα από αυτά τα «σινιάλα» κάνει και η ομάδα του Center for Social Innovation που διοργανώνει στις 2 και 3 Δεκεμβρίου 2022, το «2ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου για την Αναπηρία» με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία, στο Θέατρο Πόλης ΟΠΑΠ, στη Λευκωσία (Τεμπών 10-12, Παλιά Ηλεκτρική, ελεύθερη είσοδο κατόπιν κράτησης). Το φεστιβάλ, φυσικά, δεν φιλοδοξεί να προσφέρει αποστομωτικές απαντήσεις ούτε ολιστικές λύσεις σε όλα τα παραπάνω φλέγοντα θέματα. Επιδιώκει, ωστόσο, να συμβάλει στην πρόκληση αναστοχασμού στο τι μπορεί να κάνουμε στο εδώ, στο σήμερα, στο τώρα. Χωρίς να περιμένουμε την αλλαγή κινηματογραφικά, από υπερήρωες με υπερφυσικές δυνάμεις ή μάγους με θαυματουργά πολιτικά ραβδιά.
*Ο κ. Βαγγέλης Γέττος είναι νομικός, Center for Social Innovation
