Η απόφαση των ΗΠΑ για άρση του εμπάργκο προμήθειας στρατιωτικού υλικού προς την Κυπριακή Δημοκρατία έχει μια ιστορία δεκαετιών και συνδέεται με την επιβολή εμπάργκο στην Τουρκία μετά την εισβολή της στην Κύπρο το 1974. Ποιο όμως είναι το ιστορικό; Το αμερικανικό εμπάργκο που επεβλήθη στην Τουρκία μετά το 1974, ήρθη το 1978, μετά από αναιτιολόγητη απόφαση του Προέδρου Κάρτερ. Ωστόσο, εξακολουθούσε να απαγορεύεται η προμήθεια οποιουδήποτε στρατιωτικού υλικού στην Κυπριακή Δημοκρατία. Ιδού τα γεγονότα:
Α. Οι ΗΠΑ επέβαλαν εμπάργκο στην πώληση αμερικανικού οπλισμού, λόγω της παράνομης εισβολής της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974, της συνεχιζόμενης κατοχής του 37% του εδάφους της και της παραβίασης της Αμερικανικής Νομοθεσίας. Πιο συγκεκριμένα η Τουρκία παραβίασε το παράρτημα 505 του F.A.A. και τα παραρτήματα 3 και 4 του Νόμου περί ξένης Στρατιωτικής Βοήθειας (F.M.S. Act), σήμερα παραρτήματα 3 και 4 του Νόμου περί Ελέγχου Εξαγωγών όπλων – AECA, που ορίζουν:
- Με εξαντλητική απαρίθμηση, τους σκοπούς για τους οποίους επιτρέπεται η παραχώρηση Αμερικανικού στρατιωτικού υλικού.
- Ότι χωρίς τη συγκατάθεση του Προέδρου των ΗΠΑ, η παραλαμβάνουσα αμερικανικό στρατιωτικό υλικό χώρα απαγορεύεται να το χρησιμοποιεί για σκοπούς άλλους από εκείνους για τους οποίους έχει χορηγηθεί.
- Η παραλαμβάνουσα (αμερικανικό στρατιωτικό υλικό) χώρα που χρησιμοποιεί τέτοιο υλικό κατά παραβίαση της ισχύουσας αμερικανικής νομοθεσίας σε ό,τι αφορά στρατιωτική βοήθεια ή υπογραφείσες διμερείς συμφωνίες σε συμμόρφωση προς τις πρόνοιες της αμερικανικής νομοθεσίας, αυτόματα παύει να είναι επιλέξιμη για περαιτέρω στρατιωτική βοήθεια.
Β. Η διμερής συμφωνία ΗΠΑ - Τουρκίας του 1947 προβλέπει τα ακόλουθα:
- Η Τουρκία θα χρησιμοποιεί την αμερικανική βοήθεια σε συμμόρφωση με την αμερικανική νομοθεσία (άρθρο 1).
- Χωρίς τη συγκατάθεση της κυβέρνησης των ΗΠΑ, η Τουρκία δεν θα μεταφέρει τη χρήση αμερικανικών όπλων για σκοπούς άλλους από αυτούς για τους οποίους έχουν χορηγηθεί. (άρθρο IV).
Γ. Στο παράρτημα 13(α) παράγραφος 2 του προγράμματος (Bill) S 3197 (1974) για εξαγωγές /εισαγωγές (τροποποίηση Eagleton) αναφέρεται ότι ο Πρόεδρος Τζόνσον είχε ήδη προειδοποιήσει την Τουρκία το 1964 ότι η χρήση αμερικανικού στρατιωτικού υλικού ή υπηρεσιών για στρατιωτική δράση εναντίον της Κύπρου, παραβιάζει το πιο πάνω άρθρο IV της Συμφωνίας ΗΠΑ - Τουρκίας του 1947.
Δ. Στις 26 Σεπτεμβρίου του 1978 το παράρτημα 620 (Χ) του FAA (του Νόμου περί Εξωτερικής Βοήθειας) αντικαταστάθηκε από το παράρτημα 620 (c), τερματίζοντας το εμπάργκο αμερικανικών όπλων στην Τουρκία (πρόγραμμα s 3075 PL 95-384).
Παρ’ όλα αυτά για την εφαρμογή (για να τεθεί σε ισχύ) το παράρτημα 620 (c) κάτω από το χαρακτηριστικό τίτλο «Πολιτική των ΗΠΑ αναφορικά με την Ανατολική Μεσόγειο» και για να καταργηθεί το παράρτημα 620 (Χ) (που αφορούσε το εμπάργκο), ο Πρόεδρος των ΗΠΑ θα έπρεπε να βεβαιώσει (certify) το Κογκρέσο ότι η Τουρκία ενεργεί με καλή πίστη, για μια δίκαιη και ειρηνική διευθέτηση του κυπριακού προβλήματος, για μια ταχεία και ειρηνική επιστροφή των προσφύγων στα σπίτια τους και για την απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων από την Κύπρο. Ο Πρόεδρος Κάρτερ απέστειλε αυτή τη βεβαίωση και το άρθρο 620 (c) ετέθη σε ισχύ.
Το παράρτημα 620 (c) προνοεί, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:
α) Απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων από την Κύπρο (υποπαράρτημα β παράγραφος 6).
β) Το σύνολο του στρατιωτικού υλικού, το οποίο οι ΗΠΑ προμηθεύουν σε χώρες της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, θα χρησιμοποιείται μόνο σε συμμόρφωση με τις πρόνοιες των Νόμων περί Εξωτερικής Βοήθειας και περί Ελέγχου Εξαγωγής όπλων (FAA και AECA), καθώς επίσης και σε συμμόρφωση με τους όρους των διμερών συμφωνιών (υποπαράρτημα Β παράγρ. 3).
γ) Η αμερικανική στρατιωτική βοήθεια προς την Ελλάδα και την Τουρκία θα χρησιμοποιείται μόνο για αμυντικούς σκοπούς, περιλαμβανομένης της εκπλήρωσης των υποχρεώσεών τους προς το ΝΑΤΟ.
δ) Ότι για να είναι βέβαιο ότι η αμερικανική στρατιωτική βοήθεια προς την Ελλάδα και την Τουρκία χορηγείται σύμφωνα με την πολιτική που αναφέρεται στο άρθρο 620 (c) , ο Αμερικανός Πρόεδρος, όταν του ζητείται στρατιωτική βοήθεια με βάση τους νόμους περί ξένης στρατιωτικής βοήθειας και περί Ελέγχου Εξαγωγής όπλων (FAA και AECA), θα πρέπει να αποστέλλει βεβαίωση στο Κογκρέσο, με βάση την οποία η προτεινόμενη βοήθεια είναι σε συμμόρφωση με την πιο πάνω υποπαράγραφο (β).
Με βάση τα πιο πάνω, οι πρόνοιες του παραρτήματος (c ) στην πραγματικότητα επαναλαμβάνουν τις πρόνοιες των παραρτημάτων 505 του περί Εξωτερικής Βοήθειας Νόμου και 3 του Περί Ελέγχου Εξαγωγής όπλων (FAA και AECA αντίστοιχα) καθ’ όσον αφορά την «επιλεξιμότητα» και το επιτρεπτό «χρήσεως» του αμερικανικού στρατιωτικού υλικού, ανεξαρτήτως της ημερομηνίας της προμήθειάς του ή της μεταφοράς της χρήσης του.
ε) Αναφορικά με το υποπαράρτημα (e) που προσετέθη στις 22 Δεκεμβρίου του 1987, στο βασικό κείμενο του παραρτήματος 620 (c) θα πρέπει να αναφερθούν τα εξής:
- Το υποπαράρτημα (c) δεν έχει καταργήσει τα προηγούμενα υποπαραρτήματα (α) και (d) του παραρτήματος 620 (c). Επιπλέον εξακολουθούν να ισχύουν οι γενικές πρόνοιες των παραρτημάτων (505) του περί Εξωτερικής Βοήθειας Νόμου (FAA) και 3 και 4 του Περί Ελέγχου Εξαγωγής όπλων (AECA). Αντίθετα τα συμπληρώνει και τα ενισχύει, προνοώντας ότι από τούδε και στο εξής, οι συμφωνίες για πώληση ή προμήθεια οιουδήποτε είδους αμερικανικού στρατιωτικού υλικού πρέπει ρητά να ορίζουν ότι στρατιωτικό υλικό παραχωρείται από τις ΗΠΑ μόνο υπό τον όρο ότι δεν θα μεταφέρεται στην Κύπρο ή άλλως δεν θα χρησιμοποιείται για την περαιτέρω όξυνση ή τη διαίρεση της Κύπρου.
Με βάση τα πιο πάνω, δηλαδή με βάση ρητές εν ισχύι νομοθετικές πράξεις των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, η παρουσία τουρκικών κατοχικών στρατιωτικών δυνάμεων στο βόρειο τμήμα του ανεξάρτητου και κυρίαρχου κράτους της Κύπρου και η χρήση από αυτές αμερικανικού στρατιωτικού υλικού παραβιάζει κατάφωρα την αμερικάνικη νομοθεσία, ανεξάρτητα από τον χρόνο προμήθειας ή τον χρόνο μεταφοράς στην Κύπρο του στρατιωτικού αυτού υλικού, πριν ή μετά το 1988.
στ) Το αμερικανικό στρατιωτικό εμπάργκο στην προμήθεια /πώληση στρατιωτικού υλικού στην Τουρκία, είχε καταργηθεί το 1978 μέσω προεδρικής διαβεβαίωσης στο Κογκρέσο ότι η Τουρκία ενεργούσε με καλή πίστη για την απόσυρση των κατοχικών στρατιωτικών της δυνάμεων από την Κύπρο. Έχουν παρέλθει από τότε 44 ολόκληρα χρόνια και οι τουρκικές κατοχικές δυνάμεις παραμένουν στην Κύπρο, παρά το γεγονός ότι ο αμερικανικός νόμος U.S.A Public Law 95-384 τρεις φορές κάλεσε για την απόσυρσή τους, ως μέρος της πολιτικής των ΗΠΑ για την Ανατολική Μεσόγειο.
Η Τουρκία συνεπώς συνεχίζει να παραβιάζει κατάφωρα την αμερικανική νομοθεσία αλλά και τον διεθνή νόμο. Ως εκ τούτου είναι αδιανόητο και εξωφρενικό να συνεχίζεται η αμερικανική στήριξη της παράνομης τουρκικής στρατιωτικής κατοχής, ενώ συνεχιζόταν το εμπάργκο στο θύμα της παρανομίας, που είναι η Κυπριακή Δημοκρατία.
Συμπερασματικά. Θετική για την Κύπρο η απόφαση άρσης του αμερικανικού εμπάργκο στην προμήθεια στρατιωτικού υλικού. Ωστόσο, η συνέχιση προμήθειας στρατιωτικού υλικού προς την Τουρκία παραβιάζει κατάφωρα την αμερικανική νομοθεσία και τη διαβεβαίωση που έδωσε στο Κογκρέσο ο Αμερικανός Πρόεδρος Κάρτερ το 1978.
Ο κ. Γιαννάκης Λ. Ομήρου είναι πρώην πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων.
