Οι πιο απρόσμενες εποχές, τα πιο αναπάντεχα γεγονότα έρχονται συνήθως όταν σχεδόν κανείς δεν τα περιμένει. Το γεγονός καταφτάνει, όταν κανείς δεν μιλάει γι’ αυτό. Δυστυχώς ή και όχι δεν είναι αυτό που μας συμβαίνει σήμερα στην Κύπρο. Όλοι αισθανόμαστε πως κάτι δεν πάει καλά. Η Τουρκία μάς γυροφέρνει για να πω το ελάχιστο. Και με διάφορους τρόπους. Και το ερώτημα λοιπόν είναι τούτο. Μπορεί να πάει για πολύ ακόμα η κατάσταση όπως την ξέρουμε; Είναι το στάτους κβο κάτι μόνιμο; Η λέξη «στάτους» δίνει την αίσθηση του μόνιμου. Είναι όμως έτσι; Και από την άλλη, μήπως πιθανή λύση θα μας περιπλέξει σε απρόβλεπτα προβλήματα; Κάθε νουνεχής άνθρωπος πρέπει να έχει μπροστά του αυτά τα ζητήματα.
Και αναφέρομαι σε μια λύση χωρίς εγγυητικά δικαιώματα τρίτων, χωρίς κατοχικό στρατό, με αίσθημα ασφάλειας για τους κατοίκους. Πιστεύω πως μια τέτοια λύση θα πάρει καιρό για να παραγάγει τα συνολικά της αποτελέσματα. Το Κυπριακό δεν θα λυθεί με τη λύση, θα λυθεί διά της λύσης. Όσα χρόνια πέρασαν για να παραγάγει η διχοτόμηση όσα παρήγε, θα χρειαστούν πολλά άλλα για να μπούμε διά της λύσης σε μια νέα εποχή ενός πιο βιώσιμου, ασφαλούς και ειρηνικού μέλλοντος.
Τα ερωτήματα όμως που μου βάζουν διάφοροι φίλοι περιέχουν μια ανησυχία για το μέλλον μετά τη λύση. Για το μέλλον χωρίς λύση ανησυχούν λιγότερο, γιατί είναι πιο εύκολο για τον καθένα μας να θεωρούμε πως είναι η μετακίνηση που φέρνει τις αλλαγές. Αγνοούμε έτσι πως συνήθως η ακινησία είναι εξίσου ή και περισσότερο επικίνδυνη από την κίνηση. Η λύση θα έχει λοιπόν τις δυσκολίες της, αλλά διά της λύσης μπαίνουμε στο γήπεδο. Τα πράγματα έρχονται και στα δικά μας χέρια. Αλλιώτικα, φοβούμαι πολύ τα χειρότερα. Και δεν χρειάζεται να είσαι προφήτης για να δεις λίγο πέρα από τη μύτη σου. Η Αμμόχωστος άνοιξε, ανοίγει υπό τουρκική διοίκηση. Τα Ηνωμένα Έθνη ήδη από το 2004 κάλεσαν τα κράτη-μέλη και άλλους διεθνείς οργανισμούς να άρουν με λογικό μέτρο την «οικονομική απομόνωση των Τουρκοκυπρίων». Η απόφαση εξακολουθεί να έχει ισχύ.
Δεν αποκλείω σε βάθος τριετίας –ίσως βάζω πολλά– να αναγνωρισθεί στα Κατεχόμενα διεθνής αερολιμένας. Αν γίνει αυτό πόσο θα τραυματίσει τη βασική μας βιομηχανία που είναι ο τουρισμός! Ήδη, όσοι το αγνοούν, ας το διαβάσουν εδώ. Πολλοί ξένοι κάνουν τις διακοπές τους απέναντι. Ξένοι μόνο; Και πολλοί Ελληνοκύπριοι. Πληρώνουν κάτω από τα μισά, σε ένα εφτάστερο ξενοδοχείο, απ’ ό,τι θα πλήρωναν εδώ. Χιλιάδες προμηθεύονται τη βενζίνη τους και αρκετοί ήδη νοικιάζουν διαμέρισμα, πληρώνοντας για ένα δυάρι κάτω από τα μισά απ’ όσα θα πλήρωναν εδώ. Ανακόπτεται αυτό; Δεν έχει σημασία η δική μου στενοχώρια γι’ αυτές τις εξελίξεις. Ούτε έχει σημασία όσο έντονη κι αν είναι διαφωνία όσων διαφωνούμε. Τι προτείνουν όσοι διαφωνούν;
Να εξακολουθήσουν να γίνονται όσα γίνονται χωρίς λύση –λες και αφορούν ένα άλλο σύμπαν– ή στα όσα θα γίνονται να έχουμε λόγο και ρόλο για το τι και πώς γίνονται; Δεν έχουμε εμπιστοσύνη στους εαυτούς μας; Πολλοί λένε πως ουδέποτε η παρανομία μπορεί να πάρει νόμιμο περίβλημα. Αγνοούν το παγκοσμίως επιβεβαιωθέν πως όλα τα σύνορα, όλα τα σύνορα όλου του κόσμου είναι βασισμένα στην παρανομία. Αν όχι στην παρανομία, σίγουρα πάνω στο αίμα. Το ζήτημα όμως παραμένει. Τι να κάνουμε; Μερικά πράγματα! Πρώτο, να κατανοήσουμε τη διαφορά μεταξύ των δυσκολιών της λύσης, μεταξύ δηλαδή της ανησυχίας που προκαλεί η μετάβαση από αυτό που ξέρουμε προς αυτό που δεν ξέρουμε και από την άλλη να δούμε καθαρά πως αυτά που περιέγραψα θα έρθουν. Βαθύς μα ανομολόγητος διχασμός, βαθύ οικονομικό τραύμα από την όποια απόφαση άρσης της «οικονομικής απομόνωσης» των Τουρκοκυπρίων, την αύξηση του πληθυσμού στα Κατεχόμενα πέραν του εκατομμυρίου (μάλλον αυτό έχει ξεπεραστεί ήδη) την αύξηση της στρατιωτικής παρουσίας της Τουρκίας, την περικύκλωσή μας ουσιαστικά, την άπειρη δυσκολία να αντλήσουμε από τα αποθέματα υδρογονανθράκων. Να τα υπολογίσουμε αυτά και ας αποφασίσουμε. Να πάρουμε τα πράγματα και στα δικά μας χέρια ή ως κάνουμε συνήθως να τα αφήσουμε όλα στον χρόνο;
Όταν συμβούν όσα λέω –και που όλοι τα ξέρουν μα δεν τα ομολογούν ανοικτά– όλοι και ομού θα μαραζώσουμε στον τόπο που μας γέννησε. Όσοι θα απομείνουμε δηλαδή, διότι πολλοί θα μεταναστεύσουν. Όσοι βρουν δουλειά αλλού και όσοι έχουν το χρήμα για να το κάνουν. Ήδη θα ακούτε πολλούς γύρω σας να λένε πως είναι καλά να αγοράσουμε και κάτι κάπου αλλού, και όσοι έχουν παιδί στο εξωτερικό του λένε να μείνει εκεί. Αν αυτό ήδη το ακούμε σήμερα, ας σκεφτούμε πόσο θα επιταθεί αυτό αύριο;
Αυτό είναι το πρώτο που πρέπει. Το δεύτερο είναι πιο σοβαρό.
Άποψή μου είναι λοιπόν πως χρειαζόμαστε μια οικουμενικότητα στις αποφάσεις. Μπορεί η πολιτική ηγεσία να σκεφτεί και πολύ περισσότερο να υλοποιήσει κάτι τέτοιο; Διερωτώμαι ειλικρινά προβληματίζονται ποτέ αν έχουν το βάρος που έχει η καρέκλα στην οποία κάθονται; Τι κάνουν; Κοιμούνται τα βράδια; Ή μήπως ισχύει ο στίχος «στον ύπνο σταυραετοί, στο ξύπνιο στρατιωτάκια»;
Κανείς δεν θα μας σώσει. Ούτε οι Τριμερείς –που καλά τις κάναμε– ούτε κάποιο ξανθό γένος, ούτε η Ελλάδα, ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Μόνοι εμείς να αντιληφθούμε τους κινδύνους που μας περιβάλλουν και να κινηθούμε με όσους βλέπουν όσα κατέγραψα. Και αυτή η κυβέρνηση δεν μπορεί να πράξει τίποτα προς την κατεύθυνση της σωτηρίας. Στο ερώτημα, εν κατακλείδι, που έχουν όλοι και έχω κι εγώ! Πώς και γιατί με αυτή την Τουρκία; Αυτή η Τουρκία κάνει όσα ξέρουμε, βλέπουμε ή προβλέπουμε. Πώς να την εμπιστευτούμε; Η απάντησή μου είναι αυτή. Να τη δυσκολέψουμε. Τώρα δεν μπορούμε. Θα ανακτήσουμε δυνάμεις και δυνατότητες μόνο μέσα από μια συμφωνία. Μόνο μέσα από μια συμφωνία θα ανακτήσουμε σφρίγος και επιρροή πάνω στο μέλλον μας. Και αυτό μπορεί να το φέρει μόνο η οικουμενικότητα στις μεγάλες αποφάσεις. Γνωρίζω πως δεν θα γίνει. Έγραψα όμως τι θα γίνει.
Τέλος, όσοι διεκδικούν δημόσιο αξίωμα πρέπει πρώτα να ζυγίζονται και να είναι σε θέση να κατανοούν αν φαίνονται λιποβαρείς απέναντι στην ιστορικότητα της θέσης που επιζητούν.
